H Αναρχική συμμετοχή στον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο το 1947, σύμφωνα με έγγραφα της CIA
πηγή: alasbarricadas.org
Μεταξύ των αποχαρακτηρισμένων εγγράφων της CIA βρίσκονται συχνά αυθεντικά κοσμήματα της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας. Είναι ένας ιδιαίτερα συνιστάμενος πόρος για να ερευνώνται πολιτικές περιόδους σε διάφορες περιοχές σε όλο τον κόσμο. Στην περίπτωσή μου το συμβουλεύτηκα αρκετές φορές για να χαρτογραφήσω τον ισπανικό αναρχισμό λίγο καλύτερα στην μετα-παγκόσμιο πόλεμο εποχή . Αφήνω εδώ τη σύνδεση με την πηγή (έκανα αναζητήσεις του τύπου “CNT”, “αναρχικοί”, “Ισπανοί αναρχικοί” και τα αποτελέσματα είναι πολύ ενδιαφέροντα. Δοκιμάστε το.
Αυτό που παρακινεί αυτό το άρθρο είναι ένας φάκελος της CIA που ονομάζεται Στρατολόγηση για Διεθνείς Ταξιαρχίες στην Ελλάδα, με ημερομηνία 5 Νοεμβρίου 1947. Δηλαδή, εκείνη την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, υπήρχε φόβος για επανάσταση στην Ελλάδα.
Το πλαίσιο
Η μετά τον παγκόσμιο πόλεμο εποχή στην Ευρώπη είχε έναν υψηλό βαθμό πολιτικοποίησης των εργαζόμενων μαζών. Η αριστερά προσχώρησε στην κυβέρνηση πολλών χωρών και οι κομμουνιστικές δυνάμεις κυριαρχούσαν στη μισή Ευρώπη. Στη Δύση, τα κομμουνιστικά κόμματα στην Ιταλία ή τη Γαλλία ήταν οι μεγαλύτερες μαζικές οργανώσεις στα αντίστοιχα κράτη τους, με περισσότερα από 2 εκατομμύρια εγγεγραμμένους στην Ιταλία για το PCI και περίπου 750.000 στη Γαλλία για το PCF. Επιπλέον, έλεγχαν τα σημαντικότερα συνδικάτα, με εκατομμύρια ανθρώπους να συνδέονταν με αυτά. Σε αυτές τις χώρες, εξάλλου, έχοντας οπλιστεί καλά στον παγκόσμιο πόλεμο, υπήρχαν ακόμη και παραστρατιωτικά ή επαναστατικά σώματα (όπως φαίνεται) που σχετίζονταν με τους κομμουνιστές.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία είχαν βάσιμους φόβους ότι μια κοινωνική επανάσταση θα ξεσπάσει κάπου στην Ευρώπη που δεν θα μπορούσαν να ελέγξουν και να αποτρέψουν να εξαπλωθεί σε άλλες χώρες. Υπό αυτή την έννοια, τα Βαλκάνια ήταν το πεδίο μάχης μεταξύ των δύο μπλοκ. Η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν, αν και δεν προώθησε την επανάσταση, την είδε με καλά μάτια, αρκεί φυσικά να ελέγχονταν από κομμουνιστικά κόμματα. Αλλά δεδομένου ότι αυτοί ήταν συνήθως οι κύριοι υποψήφιοι, οι ενέργειές τους υποστηρίχθηκαν. Λοιπόν, αυτή ήταν μία θεωρητική υποστήριξη, καθώς πολλές φορές αυτοί οι επαναστάτες έπρεπε να βρουν όπλα με διάφορους τρόπους που δεν σχετίζονταν με βοήθεια απο την ΕΣΣΔ.
Αλλά θα ήταν λάθος κατανόηση της ιστορίας αν δεν αποδεχόμασταν ότι πολλές από τις μάζες είδαν με ελπίδα τον ερχομό της επανάστασης. Και συνέδεσαν επίσης την ίδια την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης με τον διεθνή κομμουνισμό. Για πολλούς ανθρώπους, τα κομμουνιστικά κόμματα ήταν επαναστατικά. Κανείς δεν μπορούσε να τους πείσει για το αντίθετο τότε.
Στο βιβλίο του Wu Ming, 54, μπορούμε να διαβάσουμε για έναν Ιταλό επαναστάτη πολιτοφύλακα ονόματι Vittorio, ο οποίος πήγε να πολεμήσει για την κοινωνική επανάσταση στη Γιουγκοσλαβία. Ήταν ένας πρώην Ιταλός στρατιώτης που κατά τη διάρκεια του παγκοσμίου πολέμου είχε αποστασιοποιηθεί απο το Ιταλικό στράτευμα με την ένταξή του στους Γιουγκοσλάβους αντάρτες. Για πολλούς Γιουγκοσλάβους, ο πόλεμος κατά των Γερμανών Ναζί, των Κροατών ustasha ή των Ιταλών φασιστών δεν ήταν μόνο ένας πόλεμος εθνικής απελευθέρωσης: ήταν επίσης μια κοινωνική επανάσταση. Πήραν γη, κοινωνικοποίησαν εταιρείες και εργοστάσια, δημιούργησαν συνεταιρισμούς κ.λπ. Και συνήθως – σε τοπικό επίπεδο – ζούσαν σε ένα καθεστώς ελευθεριών με επικεφαλής την τοπική υπηρεσιακή επιτροπή . Όσοι από εμάς έχουμε ζήσει την φιλελεύθερη προπαγάνδα όλη μας τη ζωή δεν το γνωρίζουμε καλά αυτό. Μείναμε με το αποτέλεσμα, δηλαδή, τη βαριά σοσιαλιστική γραφειοκρατία, η οποία έβλαψε αυτές τις κοινωνίες και η οποία σίγουρα τις απομάκρυνε από το επαναστατικό πνεύμα. Αλλά δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι υπήρχαν πραγματικά αυτές οι επαναστατικές αναλαμπές, όπως ακριβώς στη δεκαετία του 1960 ή του 1970 που πολλαπλασιάζονταν στη Λατινική Αμερική, την Αφρική ή την Ασία.
Αν μεταπηδήσουμε στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, βλέπουμε ότι αυτός ο πόλεμος είχε ήδη ξεκινήσει κατά τη διάρκεια του ίδιου του παγκόσμιου πολέμου. Μέχρι το 1943 ο πόλεμος ήταν στο αποκορύφωμά του. Και δημιουργήθηκαν τεράστιες δυνάμεις της πολιτοφυλακής. Μέχρι τότε, 30.000 αντάρτες από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) εκτιμάται ότι θα αυξάνονταν περαιτέρω για την κατάληψη της Αθήνας το επόμενο έτος. Με τέτοιο τρόπο, οι κομμουνιστές ήταν ισχυροί ώστε οι Σύμμαχοι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να τους βάλουν στην προσωρινή κυβέρνηση που σχηματίστηκε εκείνη την εποχή.
Αλλά η ελληνική κοινωνία δεν μπορούσε να απολαύσει την ειρήνη για πολύ. Μεταξύ των μοναρχικών – που υποστηρίζονται από τους Βρετανούς – και των κομμουνιστών – που υποστηρίζονται από τους Ρώσους – ξέσπασε ένας νέος πόλεμος: ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος. Στο τέλος ο Στάλιν απέσυρε την υποστήριξή του προς τους Έλληνες κομμουνιστές και τελικά αυτοί έχασαν τον πόλεμο. Ποτέ δεν κατάφεραν να έχουν ενοποιημένο έδαφος και η σύνθεση των απο τους κομμουνιστές κατεχόμενων περιοχών ήταν σαν ένα αρχιπέλαγος νησιών.
Η ζωή σε αυτές τις περιοχές, σε ορισμένες περιπτώσεις, ήταν μια πραγματική κοινωνική επανάσταση, παρά το γεγονός ότι κυβερνήθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα, το ΚΚΕ. Οι τοπικές λαϊκές επιτροπές αφθονούσαν και σε πολλές περιπτώσεις η ατομική ιδιοκτησία γης καταργήθηκε. Δεν ήταν όλα τέλεια. Μιλάμε για το ΚΚΕ. Το 1944 εκκαθάρισαν τις τροτσκιστικές, διεθνιστικές κομμουνιστικές και αρχαιομαρξιστικές αυτόνομες ομάδες που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν τους Σταλινικούς σε κάποια περιοχή.
Το ιταλικό έργο
Τώρα ας επιστρέψουμε στο σχέδιο που αναφέρεται στις εκθέσεις της CIA. Το 1946 και το 1947 Ιταλοί εθελοντές στρατολογήθηκαν για να πάνε να πολεμήσουν με τους Έλληνες κομμουνιστές αντάρτες. Η CIA αποκαλεί αυτές τις μονάδες Διεθνείς Ταξιαρχίες, όπως αυτές που πολέμησαν στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας. Δεν είναι πολύ σαφές ότι υπήρχαν με αυτό το όνομα το 1947. Μάλλον όχι. Οι Ιταλοί τις αποκαλούσαν “Εθελοντές ελευθερίας”.
Στην Ελλάδα είχε αγωνιστεί το 1943-1944 η αποκαλούμενη Divisione Pinerolo. Αποτελούνταν από λιποτάκτες Ιταλούς από τις πρώην μονάδες του στρατού του Μουσολίνι, παρόντες στην Αλβανία και σε ένα μέρος της Ελλάδας. Πρέπει να ήταν αρκετά πολυάριθμα στρατεύματα, δεδομένου ότι στην πόλη της Νεραΐδας υπάρχει ένα μνημείο αφιερωμένο στους χίλιους Ιταλούς που σκοτώθηκαν από τη Divisione Pinerolo.
Αλλά στον μετα-παγκόσμιο πόλεμο δεν ήταν πλέον τόσο εύκολο να οργανωθούν οι μεγάλες μονάδες. Πρώτα απο όλα, όλα έπρεπε να δημιουργηθούν κρυφά. Δεν ήθελαν να τραβήξουν την προσοχή των αρχών. Δηλαδή, η νέα πολιτοφυλακή των διεθνών αντι-φασιστών εθελοντών αναμφίβολα οδηγείται από κομμουνιστές μαχητές, αλλά οι εθελοντές δεν ήταν πάντα κομμουνιστές. Αυτό είναι όπου το έργο γίνεται ενδιαφέρον.
Ένα κέντρο στρατολόγησης στεγάστηκε στο κτίριο που βρίσκεται στη Via Ceresio, 12 Μιλάνο. Ίσως το πιο σημαντικό στη βόρεια Ιταλία. Ακόμα, υπήρξε επίσης το κέντρο των στρατώνων ΑΝPI (κομματική ένωση της Ιταλίας). Το κτίριο στη Via Ceresio ήταν γνωστό ως “Bacciocchi”[1]. Ήταν η έδρα αρκετών αριστερίστικων οντοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλικής Αναρχικής Ομοσπονδίας του Μιλάνου και αρκετών κομμουνιστικών ομάδων. Η έκθεση της CIA δείχνει ότι ήταν επίσης ένα κέντρο συνομωσιών εναντίον του καθεστώτος του Φράνκο.
Το κτίριο αυτό θα αποτελούσε μέρος ενός μεγάλου δικτύου στρατολογήσεων κατανεμημένου σε αρκετές ιταλικές πόλεις. Είχε την έδρα της στο Σπλιτ (νυν Κροατία) και μονάδες στο Καστελλνούοβο, το Καστελλβέχιο και το Γκρομπνίκα, στη χερσόνησο της Ίστριας, η οποία μετά τον πόλεμο προσαρτήθηκε στη Γιουγκοσλαβία, αλλά η οποία ήταν ιταλική περιοχή κατά την περίοδο του μεσοπολέμου.
Οι Γιουγκοσλάβοι αξιωματικοί έπρεπε να είναι σε θέση να οδηγήσουν τις νέες κομματικές μονάδες που μετακινούνται στην Ελλάδα περνώντας από το Μπάρι στην Αλβανία με αλιευτικά σκάφη. Μόλις έφταναν στην Αλβανία διέσχισαν τα ελληνικά σύνορα. Περίπου 900 εθελοντές που διέσχιζαν την Αδριατική από την Ανκόνα και την Τεργέστη μπήκαν στο Ελληνικό έδαφος μεταξύ 20 Ιουνίου και 10 Ιουλίου 1947. Περίπου 2.000 επιβιβάστηκαν μέχρι τον Ιούλιο του 1947.
Από την περιοχή Venezia Giulia, πολλοί εθελοντές στρατολογήθηκαν από τις Ταξιαρχίες του Στάλιν. Ένα άλλο δίκτυο αποτελείται από αλβανικά κομμουνιστικά στοιχεία που ζούσαν στην Ιταλία και σχετίζονταν με τη νέα κομμουνιστική Αλβανία. Προφανώς ο luigi Longo, διοργανωτής των διεθνών ταξιαρχιών στην Ισπανία ήταν υπεύθυνος για αυτές τις στρατολογήσεις. Ο επίσημος επικεφαλής της στρατολόγησης ήταν ο κομμουνιστής Πιέτρο Σέκια, και ο Πιέτρο Νένι, ένας άλλος βετεράνος του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, που συμμετείχε επίσης. Τα οικονομικά κεφάλαια προήλθαν από τη Ρωσία και όπλα από τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία.
Η αναρχική σύνδεση εμφανίζεται με το κτίριο Bacciocchi. Ο υπεύθυνος εφοδιασμού ήταν μια Ισπανίδα, με Ιταλικό επώνυμο , με το όνομα Κάρμεν Σοβόνι. Γεννήθηκε στη Μαδρίτη το 1915. Ήταν η χήρα ενός Caselli , αν και τώρα ζούσε με τον Αντόνιο Ματιέλο. Στα μέσα του 1947 ήταν στο Μιλάνο, ζώντας στο σπίτι ενός αγωνιστή του PSI, τον Francesco Ulivelli.
Η Σοβονί θεωρούνταν αναρχική. Έτσι έχει καταγραφεί από πριν τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Μετά τον πόλεμο έζησε ένα ταξίδι σε διάφορες χώρες και εγκαταστάθηκε στην Ιταλία το 1945. Ήταν αντίθετη με τους κομμουνιστές του PCI. Αλλά στο θέμα της Ελλάδας θα μπορούσε να υπάρξει κατανόηση μαζί τους.
Στην έκθεση της CIA αναφέρονται αναρχικές οργανώσεις στο Μιλάνο και τα κεντρικά γραφεία τους. Νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον.
Partito Comunista Internazionalista. Καθοδηγούμενο απο τον Onorato Damen.
Federazione Anarchica Italiana. Via Ceresio, 12. Καθοδηγούμενο απο τον Mario Mantovani.
Federazione Libertaria Italiana. Via Albania, 36. Καθοδηγούμενο απο τον De Luca.
Federazione Comunista Libertaria Italiana. Via Sabotino, 10. Καθοδηγούμενο απο τον Bruno Maffi.
Το ιταλικό ελευθεριακό κίνημα είχε αναπτυχθεί αρκετά στη μεταπολεμική περίοδο, αν και ήταν μια μικρή σκιά στο κομμουνιστικό κίνημα. Ακόμα, στο Μιλάνο υπήρχαν περίπου 1.500 μέλη της Ελευθεριακής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας. Ίσως υπήρχαν 2.000 άνθρωποι στο ίδιο το ελευθεριακό κίνημα, με αρκετές δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές στην ένωση αναρχο-συνδικαλιστικών του USI και το κομμουνιστικό CIGL.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις πληροφορίες, μπορούμε επίσης να συμβουλευτούμε ένα άλλο έγγραφο της CIA της 16ης Μαΐου 1947. Αφηγείται την επίσκεψη του 1946 ενός «Ισπανού απεσταλμένου της fai» για να βοηθήσει τους Ιταλούς συντρόφους του να οργανώσουν μυστικές ένοπλες ομάδες. Το έργο του δεν ήταν προσοδοφόρο εξ΄αιτίας της ευφορίας που ακολούθησε τις ιταλικές εκλογές. Ωστόσο, το επόμενο έτος πραγματοποιήθηκαν επαφές μεταξύ διαφόρων οργανώσεων (οι προαναφερθείσες και το Κομμουνιστικό Κίνημα της Ιταλίας και το Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα) για τη δημιουργία ένοπλων ομάδων. Η FAI της Ρώμης έλαβε μια νέα επίσκεψη από τους Ισπανούς στις 25 Φεβρουαρίου. Από την επίσκεψη αυτή οι αναρχικοί σχημάτισαν ομάδες «επαναστατικής δράσης» που αποτελούνταν από τρεις μαχητές. Στη Ρώμη, περίπου 60 τέτοιες ομάδες (180 πολιτοφύλακες) δημιουργήθηκαν και προορίζονταν να φθάσουν στις 400 ομάδες.
Οι αναρχικοί φακελώθηκαν από τη CIA για την αποστολή βοήθειας στην αντι-Φρανκική αντίσταση. Στην πραγματικότητα, το κτίριο Bacciocchi ήταν ένα κέντρο στρατολόγησης εθελοντών, όπως έχει ήδη ειπωθεί. Αυτοί οι μελλοντικοί αντάρτες πήγαιναν στην Τουλούζη, μία ισχυρή ελευθεριακή βάση στην νότια Γαλλία. Εκεί εκπαίδευσαν και όπλισαν. Όσοι πήγαν στην Ελλάδα επέστρεψαν στο Μιλάνο. Άλλοι έμειναν για να υποστηρίξουν τους Ισπανούς αντι-Φρανιστές αντάρτες.
Άλλα κέντρα περιλαμβάνουν το Ιταλικό Κίνημα Umanita και το μπαρ Vittorio Emmanuele στη Via Orefici. Ήταν ένα μπαρ που γέμιζε από μια διεθνή πελατεία, ένα μείγμα Αλβανών, Ιταλών, Ελλήνων και Γιουγκοσλάβων. Όλοι ήταν πεπεισμένοι για την ανάγκη «να αγωνιστούμε για την ελευθερία των λαών», σε ένα κοινής ευφορίας επαναστατικό περιβάλλον. Οι στρατολόγοι απευθύνονταν άμεσα σε άτομα που έδειξαν στρατιωτικά σήματα νομίζοντας ότι θα ενδιαφέρονταν.
Συμπεράσματα
Το αποτύπωμα που άφησαν στην ιστορία αυτοί οι επαναστάτες αντάρτες στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο ήταν σαφώς μικρό. Το κομμουνιστικό κίνημα τους ξέχασε αμέσως και το ελευθεριακό κίνημα υπέστη μια τέτοια κρίση στη δεκαετία του 1950 που λίγα θα μπορούσαν να σωθούν.
Η πολύπλοκη πολιτική του Ψυχρού Πολέμου εμπόδισε την επανάσταση στην Ελλάδα. Αναμφίβολα αυτή η επανάσταση θα είχε την ίδια μοίρα με εκείνη άλλων ευρωπαϊκών κρατών με σοσιαλιστικές κυβερνήσεις. Ο ρόλος του ελευθεριακού κινήματος στη Βουλγαρία ή την Πολωνία είναι ακόμα άγνωστος. Ακόμα περισσότερο είναι αυτό το επεισόδιο στον Ελληνικό Πόλεμο.
Μπορεί όμως να μας υπενθυμίσει ότι η επιθυμία να συμμετάσχουν στις επαναστατικές διαδικασίες πολλών ανθρώπων γνήσιου αντιεξουσιαστικού χαρακτήρα μπορεί να οδηγήσει να ξεκινήσουν επαναστάσεις που κατ’ αρχήν δεν έχουν καμία σχέση με τις αρχές τους. Το έχουμε δει πολλές φορές, αλλά στο ιδιαίτερο πλαίσιο τους το είχαν μόλις ζήσει στη Γαλλία, με πολλούς πολιτοφύλακες της CNT να μάχονται στις μονάδες ανταρτών του UNE (κομμουνιστικό). Επίσης σε άλλα αντάρτικα στην Ισπανία ή την Ιταλία, με τους φιλελεύθερους να ενσωματώνονται στο κομμουνιστικό σώμα ανταρτών επειδή «ήταν αυτό που υπήρχε». Το θέμα δεν είναι να μειώσουμε τον αγώνα που διεξήγαγαν κυρίως οι κομμουνιστικές δυνάμεις, αλλά να ανακτήσουμε τη μνήμη αυτής της μικρής αλλά ζωντανής ελευθεριακής συμβολής στην παγκόσμια επανάσταση.
