Ο Μάης του 1877 (Πρωτομαγιά για τον Κορδάτο) στην Ελλάδα, καθώς και οι πρωταγωνιστές του, ο Δημοκρατικός Σύνδεσμος του Λαού δεν έχουν τη λάμψη άλλων Μάηδων και άλλων εργατικών και χειραφετητικών προσπαθειών. Έχουν την ατυχία να μη συνδέονται με σημαντικούς κοινωνικούς μετασχηματισμούς, με εξεγέρσεις ή επαναστάσεις. Ούτε καν με κάποιες επικές συγκρούσεις στο δρόμο με τις κρατικές δυνάμεις καταστολής. Το ερώτημα φαίνεται λογικό. Γιατί να πρέπει να ασχοληθούμε με μια συλλογικότητα χωρίς ιδιαίτερες περγαμηνές που έχουν να επιδείξουν άλλες στο διεθνές αλλά και το ελληνικό χειραφετητικό κίνημα; Ποια είναι η συμβολή αυτού του Μάη, 9 χρόνια πριν τον μεγάλο Μάη του 1886;
Η ιστορική θεώρηση των πραγμάτων είναι η ικανότητα να μπορούμε να αξιολογήσουμε ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα εξαιτίας του ρόλου που έπαιξαν στη συνολική διαμόρφωση και την εξέλιξη της ταξικής πάλης γενικά, στην εξέλιξη του εργατικού και χειραφετητικού κινήματος ιδιαίτερα. Η ιστορική θεώρηση των πραγμάτων δεν είναι ένα εργατικό «σαν σήμερα» που βάζει κάτω το ημερολόγιο και παρουσιάζει τα σημαντικά γεγονότα.
Έτσι η ιστορία, δηλαδή η εξέλιξη των κοινωνιών και ιδιαίτερα η πορεία του μετασχηματισμού τους φαντάζει ως μια απλή γραμμική αλληλοδιαδοχή γεγονότων, που θα γίνονταν έτσι κι αλλιώς έτσι. Χάνονται οι ποιοτικές στροφές, η ιστορία της ταξικής πάλης γίνεται μια ρουτινιάρικη ληξιαρχική πράξη καταγραφής γεγονότων. Απουσιάζει έτσι η καμπή στα γεγονότα, εξαερώνεται το υποκείμενο των αγώνων και των κοινωνικών αλλαγών. Το κυριότερο είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να εκτιμούμε τις ιστορικές χειραφετητικές προσπάθειες με κριτήριο την ανώτερη φάση της εξέλιξής τους πάντα κατοπινή και πιο αναγνωρίσιμη με βάση τα κριτήρια που δίνουμε σήμερα τον αγώνα.
Έτσι πιστεύω πως η ίδρυση και η βραχύβια ζωή του Δημοκρατικού Συνδέσμου του Λαού που εμφανίστηκε στην Πάτρα, αποτελεί ένα γεγονός καμπή για το ελληνικό εργατικό χειραφετητικό κίνημα. Μια καμπή που όπως γίνεται συνήθως δεν την συνειδητοποιούν τα ίδια τα υποκείμενα που την πραγματοποιούν αντιμετωπίζοντας την ίδια τη δράση τους ως ένα ακόμα κρίκο στο παρελθόν των αγώνων. Το πεθαμένο συνήθως αδράχνει, καθορίζει και διαμορφώνει το ζωντανό, ίσως και να το πνίγει.
Πού έγκειται αυτή η ιδιαίτερη θέση που έχει ο Δημοκρατικός Σύνδεσμος του Λαού στην ιστορική εξέλιξη των κινημάτων και συλλογικοτήτων χειραφέτησης παρόλο που είναι τόσο υποτιμημένος, χαμένο στην υποτιθέμενη νηπιακή ηλικία του ελληνικού σοσιαλιστικού και αναρχικού κινήματος στη χώρα;
Ο πρώτος και βασικός λόγος είναι πως αποτελεί την πρώτη συλλογική έκφραση χειραφετητικής συλλογικότητας στην Ελλάδα, ενάντια στην καθεστηκυία τάξη. Προσπάθειες στο παρελθόν υπήρξαν πολλές που επιχειρούσαν να θέσουν κυρίως μέσα από την υπεράσπιση της ιδέας της δικαιοσύνης το όραμα για μια άλλη κοινωνία. Οι πατρινοί σκαπανείς είναι αυτοί που επιχειρούν με μόνιμο και οργανωμένο τρόπο να θέσουν στην πατρινή κοινωνία την ανάγκη ενός ριζικού κοινωνικού μετασχηματισμού. «Η επανάστασις είναι ο νόμος της προόδου» θα γραφτεί στην κορυφή του πρώτου και μοναδικού φύλλου της Ελληνικής Δημοκρατίας, της εφημερίδας τους.
Ο δεύτερος λόγος που αξίζει μια διαφορετική θέση στο Δημοκρατικό Σύνδεσμο του Λαού είναι πως στη δράση του επιχειρεί εξαρχής να συνδεθεί με τις διεθνείς προσπάθειες, στην κατεύθυνση που αντιλαμβάνεται ως ορθή. Έτσι συνδέεται και αλληλογραφεί με την Εργατοσοσιαλιστική Συνδιάσκεψη της Βέρνης (26-29 Οκτώβρη του 1876, στέλνοντας χαιρετιστήριο γράμμα. Εκπροσωπούνται από τον ιταλό Costa σε μια από τις πάμπολλες διεθνείς διασκέψεις (Σεπτέμβρης 1877), αναρχικής κατεύθυνσης. Η διεθνιστική σύνδεση των χειραφετητικών συλλογικοτήτων αποτελεί λοιπόν στρατηγικής σημασίας επιλογή για το Σύνδεσμο.
Ο τρίτος λόγος είναι πως δε μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική δράση χωρίς τη μονιμότητα ενός εντύπου που σταθερά θα παρουσιάζει όχι μόνο τις γενικές θεωρητικές αρχές αλλά και προγραμματικές διεκδικήσεις του Συνδέσμου. Άρα σταθερή και όχι ευκαιριακή παρέμβαση.
Ο τέταρτος λόγος είναι ο βαθιά διεθνιστικός προγραμματικός του λόγος. Ενώ το αστικό πολιτικό σύστημα γαλβανίζει την ελληνική κοινωνία με τα υποτιθέμενα δίκαια της εδαφικής επέκτασης της Ελλάδας, οι πατρινοί διεθνιστές βλέπουν πως στην ίδια τη χώρα βρίσκεται ο βασικός εχθρός. Ο πόλεμος γράφουν και τα εθνικά μίση είναι ο τρόπος της χειραγώγησης των φτωχών μαζών της χώρας.
Ο πέμπτος λόγος είναι η τοποθέτησή τους στο γλωσσικό ζήτημα. Φανατικοί δημοτικιστές διότι πιστεύουν πως έτσι θα γίνει καλύτερα κατανοητή η Μια κοσμοθεώρησή τους. Το κυριότερο όμως είναι γιατί πιστεύουν πως μόνο έτσι θα μπορέσει να εκφράσει ο φτωχός λαός τα θέλω του και τις αγωνίες του. Και παροτρύνει σε αυτή την κατεύθυνση.
Η συμβολή τους είναι τεράστια αν στοχαστούμε πάνω σε αυτά. Η δράση τους θα χτυπηθεί ανελέητα από το ελληνικό κράτος. Ένα φοβισμένο, βίαιο κράτος που στα γραπτά τους θα δει το φόβητρο της Κομμούνας του Παρισιού και του παραδείγματός της. Μια χούφτα άνθρωποι τρόμαξαν το ελληνικό αστικό κράτος που εκείνη την περίοδο μεταξύ 1876 με 1878 επιχειρεί να αφήσει πίσω τη χρόνια αστάθειά του και να μπει στην για πρώτη φορά στα ελληνικά πολιτικά πράγματα στην εποχή των δικομματισμών. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για ένα χρεοκοπημένο και υποθηκευμένο κράτος στους ξένους δανειστές και τους έλληνες αστούς, που όδευε προς μια ακόμα χρεοκοπία του 20 χρόνια μετά.
Οργανική διεθνιστική σύνδεση, διεθνιστικό πολιτικό πρόγραμμα, συλλογικότητα με αρχές και συνέπεια, σύνδεση με τις λαϊκές ανάγκες, τοποθέτηση στα φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία. Αυτός ο Μάης με αυτά τα στοιχεία θα θαφτεί για πολλά χρόνια μετά υπό το βάρος του σταλινικού αποτυπώματος στις προσπάθειες χειραφέτησης. Άλλωστε η νίκη του σταλινισμού θα αποτυπωθεί όχι μόνο στο πώς αντιμετωπίζεται η ιστορία, αλλά και στο πως επέδρασε και σε άλλες χειραφετητικές προσπάθειες που θεωρητικά ήταν αρνητές του. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Τις ιστορικές υπηρεσίες οποιασδήποτε προσπάθειας ιδιαίτερα χειραφετητικής που μας ενδιαφέρει εδώ δεν τις κρίνουμε από αυτό που δεν έδωσαν οι προσωπικότητες και οι συλλογικότητες που έδρασαν, σε σύγκριση με τις απαιτήσεις της εποχής τους. Σε αυτό πολλά μπορούμε να πούμε, για αδυναμίες, αναλυτικές, θεωρητικές, πολιτικές. Κρίνονται από το καινούργιο που έδωσαν σε σύγκριση με τους προγενέστερούς τους και από το αν η μέθοδος δουλειάς τους μπορεί με κάποιο τρόπο να μιλήσει σήμερα. Με βάση τα τελευταία δύο κριτήρια πιστεύω πως ο Μάης του 1877 που εμφανίζεται το ένα και μοναδικό φύλλο της Ελληνικής Δημοκρατίας, είναι ένας από τους πλέον λαμπερούς αλλά και υποτιμημένους Μάηδες της ιστορίας μας.
