* Το εν λόγω άρθρο “αλιεύτηκε” από το blog leftcom.org και συντάκτης είναι η Διεθνής Κομμουνιστική Τάση (Internationalist Communist Tendency). H μετάφραση και ανάρτησή του δεν προϋποθέτει μια κατ’ ανάγκη απόλυτη συμφωνία του μεταφραστή με το σύνολο των γραφομένων εντός του πρωτότυπου άρθρου.
Ο κορονοϊός έχει εξελιχθεί σε μια πανδημία την οποία προφανώς κανείς από εμάς δεν επιθυμούσε. Η απάντηση όμως της κοινωνίας, μέσα στην οποία ζούμε, καταδεικνύει τον παραλογισμό των οικονομικών νόμων της, οι οποίοι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν ξαφνικές καταστροφές και φυσικές αναταραχές, συμπεριλαμβανομένων των κλιματικών και περιβαλλοντικών καταστροφών που διαφαίνονται επίσης στον ορίζοντα.
Όπως έχει καταστεί σαφές μέσω της εκτεταμένης κινδυνολογίας, οι καπιταλιστές φοβούνται ότι θα τεθεί σε κίνδυνο η οικονομική ζωή των κρατών και των αγορών τους. Υπάρχει ο κίνδυνος της γενικής κατάρρευσης και για τις άρχουσες τάξεις αυτό θα σήμαινε την αρχή του τέλους.
Οι κυρίαρχοι, ωστόσο, δεν μπορούν να επιτρέψουν οι ροές των κεφαλαίων, οι ροές της παραγωγής και του εμπορίου –που ήδη αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες– να αντιμετωπίσουν περαιτέρω επιβράδυνση ή μπλοκαρίσματα. Στην αρχή της εκδήλωσης της επιδημίας, ένα μέρος της άρχουσας τάξης πίστευε ότι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν πολιτικά τον κορονοϊό, προκειμένου να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού από τη συνεχιζόμενη κρίση, αλλά η προφανής επιμονή της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής ύφεσης τούς ανάγκασε να το ξανασκεφτούν.
Από τα στοιχεία για την επιδημία της ασιατικής γρίπης του 1957-58 και την επιστροφή της το 1968-69, ο ΠΟΥ εκτιμά ότι αυτή η πανδημία προκάλεσε δύο εκατομμύρια θανάτους σε όλον τον κόσμο, καθώς κι άλλο ένα εκατομμύριο στην επακόλουθη επιστροφή της. Ο κίνδυνος διήρκεσε ένα χρόνο και ήταν μια υπενθύμιση της ισπανικής γρίπης του 1918-19, η οποία, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, προκάλεσε σχεδόν 50 εκατομμύρια θανάτους. Σήμερα, τα προληπτικά μέτρα εναντίον αυτού του νέου ιού καθιστούν την άλλη κρίση (Σ.τ.Μ. : τη συστημική), αυτή από την οποία το κεφάλαιο δεν μπορεί πλέον να απελευθερωθεί, χειρότερη. Ο καπιταλισμός, παρά την αδυναμία των μέτρων του, αναγκάζεται να θρέψει έναν άλλο ιό που κινδυνεύει να επιδεινώσει τις τρέχουσες συνθήκες του. Μεταξύ αυτών, είναι η αύξηση του χρέους, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου, με τραγικό οικονομικό αντίκτυπο για το προλεταριάτο και με μακροπρόθεσμες απειλές για το σύστημα, ακόμη και για την επιβίωση ολόκληρου του ανθρώπινου είδους. Στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή και σε πολλές άλλες περιοχές της Γης, οδηγεί ήδη σε φρικτές σφαγές ανδρών και γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με πολέμους, λιμούς, αναγκαστική μετανάστευση, πείνα και στερήσεις κάθε είδους.
Άλλωστε, περισσότερο από ενάμιση αιώνα πριν, ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραφαν στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο για τις «κοινωνικές επιδημίες» που προκύπτουν ως συνέπεια κρίσεων λόγω λιμών, πολέμων και – σήμερα, εν μέρει – λόγω του κορονοϊού. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται να ολοκληρώνεται μια προϋπάρχουσα γενική εικόνα κρίσης του συστήματος.
«Η κοινωνία ξαφνικά βρίσκεται ριγμένη πίσω σε κατάσταση στιγμιαίας βαρβαρότητας. Θα έλεγε κανείς ότι ένας λιμός, ένας γενικός πόλεμος ερήμωσης τής έκοψε όλα τα μέσα επιβίωσης. Η βιομηχανία, το εμπόριο φαίνονται εκμηδενισμένα. Και γιατί; Γιατί η κοινωνία έχει πάρα πολύ πολιτισμό, πάρα πολλά μέσα επιβίωσης, πάρα πολλή βιομηχανία, πάρα πολύ εμπόριο. Οι παραγωγικές δυνάμεις που διαθέτει η κοινωνία δε χρησιμεύουν πια για την προώθηση του αστικού πολιτισμού και των αστικών σχέσεων ιδιοκτησίας. Αντίθετα, (Σ.τ.Μ. : οι παραγωγικές δυνάμεις) έχουν γίνει πολύ μεγάλες γι΄ αυτές τις σχέσεις, εμποδίζονται από αυτές. Κάθε φορά που οι οικονομικές παραγωγικές δυνάμεις ξεπερνούν το εμπόδιο αυτό, φέρνουν σε αναταραχή ολόκληρη την αστική κοινωνία, απειλούν την ύπαρξη της αστικής ιδιοκτησίας. Οι αστικές σχέσεις έγιναν πάρα πολύ στενές, για να περιλάβουν τα πλούτη που δημιουργήθηκαν απ’ αυτές». (απόσπασμα από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ / Ένγκελς).
Δεδομένης, λοιπόν, της πανδημίας του κορονοϊού, οι αστικές τάξεις δεν είναι πλέον σε θέση να αντιμετωπίσουν ή να υποστηρίξουν – και βλέπουμε απτές αποδείξεις για αυτό κάθε μέρα – τις συνέπειες των μέτρων αναγκαστικής πρόληψης ενάντια στην εξάπλωση των λοιμώξεων. Μέτρα που διαταράσσουν το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα και επίσης απελευθερώνουν ορισμένα αρχέγονα ένστικτα σε μια κοινή γνώμη που είναι δημιούργημα της αστικής κουλτούρας. Τέτοια προληπτικά μέτρα θα επιφέρουν σχεδόν θανάσιμα πλήγματα στα κέρδη, τα οποία – για το επενδυμένο κεφάλαιο – έχουν ήδη γίνει πιο αδύναμα εδώ και αρκετό καιρό.
Ας σταματήσουμε, για να σκεφτούμε για μια στιγμή. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε στο κέντρο – και αυτό θα επηρεάσει κατά βάση τις επόμενες γενιές – μιας διαδοχής αργών, αλλά σ΄ ένα βαθμό αδυσώπητων φυσικών μετασχηματισμών, ακόμη και χημικών, οι οποίοι περιλαμβάνουν βιολογικές μεταλλάξεις που έχουν λάβει χώρα γύρω μας κατά τη διάρκεια των αιώνων. Στη Γη, όλα αυτά συνέπεσαν με την εξάπλωση του καπιταλιστικού συστήματος που ευνοεί, όπως στις μέρες μας, την εξάπλωση ιών και ασθενειών. Αυτούς τους ιούς και τις ασθένειες έχουν την τάση να ευνοούν οι συνθήκες και ο τρόπος ζωής του καπιταλισμού – συμπεριλαμβανομένης και της διατροφής. Σε ορισμένες επιδημίες του παρελθόντος ο αριθμός των νεκρών ανήλθε σε εκατομμύρια και οι μολύνσεις διαδίδονταν για αιώνες με την επέκταση του εμπορίου ακολουθώντας τη δυναμική ενός καπιταλισμού πεινασμένου για νέες αγορές. Αυτές οι μολύνσεις στη συνέχεια εξαπλώνουν ιούς ενός άλλου τύπου, αλλά όχι λιγότερο θανατηφόρους, όπως είναι ο ρατσισμός και η ξενοφοβία, οι τρομακτικές και κτηνώδεις γενοκτονίες αλλά και οι πόλεμοι. Μπορούμε, επίσης, να προσθέσουμε την ανεξέλεγκτη οικολογική λεηλασία, που περιλαμβάνει την αποψίλωση των δασών, τη ρύπανση του αέρα και των υδάτων, αλλά και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Όλα αυτά τα γεγονότα αυξάνουν τους κινδύνους που βαραίνουν την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου, που είναι εντελώς παγιδευμένος στη λογική του Κεφαλαίου και των νόμων των αγορών του. Αυξάνουν, επίσης, το βάρος της καπιταλιστικής ηγεμονίας πάνω στη συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας, που ακόμη και μπροστά στα αποδεικτικά στοιχεία αγωνίζεται να μην καταρρεύσει και να υπερκεράσει αυτές τις απειλές.
Ας δούμε, όμως, τον πλούτο, τον οποίο καυχιέται ότι έχει δημιουργήσει η αστική τάξη, ενώ στην πραγματικότητα εξάγεται από την εργατική τάξη που το παρήγαγε, πριν μετατραπεί σε μια μάζα από πλασματικά κεφάλαια συγκεντρωμένα στα χέρια μιας οικονομικής ελίτ. Πρέπει να πούμε ότι αυτός ο πλούτος θα είχε κάποια αξία, εάν τα πραγματικά αγαθά και τα υλικά αντικείμενα για την ευημερία των ανθρώπων παράγονταν, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του πληθυσμού. Αυτό θεωρητικά θα μπορούσε να γίνει σήμερα. Εντός του καπιταλισμού, όμως, αυτό δεν είναι δυνατό, διότι τα προϊόντα – με τη μορφή του εμπορεύματος – κατακλύζουν τις παγκόσμιες αγορές, την ίδια στιγμή που οι άνθρωποι αποκλείονται από την αγορά τους.
Εξάλλου, η ανάπτυξη των αγορών και των επιχειρήσεων έχει πλέον σταματήσει και μάλιστα θα τείνει να συρρικνώνεται βλάπτοντας έτσι τις μάζες, πιέζοντας την καπιταλιστική οικονομία και αναδεικνύοντας τον παραλογισμό των σημερινών σχέσεων ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Σχέσεις στις οποίες βασίζεται η κυριαρχία των καπιταλιστών, αφού προηγουμένως επέβαλλαν στην πιο κτηνώδη εκμετάλλευση την τάξη που εξαναγκάζεται στη μισθωτή εργασία. Έτσι, έχτισαν και επέβαλαν στην κοινωνία ένα σύστημα παραγωγής και διανομής, όπου οι πλούσιοι κατέχουν και ελέγχουν τα χρήματα, έχοντάς τα καταστήσει υποχρεωτικά και απαραίτητα για την αγορά αγαθών. Τα χρήματα αυτά στη συνέχεια μετατρέπονται σε κεφάλαιο που ξεκινά και επιβλέπει όλα τα είδη δραστηριοτήτων, αλλά μόνο αν επεκτείνουν περαιτέρω το ίδιο το Κεφάλαιο, αυξάνοντας έτσι τόσο τη δύναμή του όσο και τη δύναμη της τάξης που το διαχειρίζεται. Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός – τόσο ο παραγωγικός όσο και ο οικονομικός – έχει διεθνοποιήσει πλήρως την αλυσίδα των δραστηριοτήτων του. Αυτή η διεθνοποίηση έχει αυξήσει τη δύναμή του, αλλά ταυτόχρονα την έχει κάνει πιο εύθραυστη. Οι αγορές είναι ασταθείς και τα χρηματιστήρια τρέμουν, ενώ οι κεντρικές τράπεζες δεν ξέρουν τι να κάνουν. Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις φαντασιώνονται την αναζωογόνηση της οικονομίας μέσω μέτρων, τα οποία, αντί να ασχολούνται με τις πραγματικές ανάγκες της ανθρωπότητας, απαιτούν αυξημένες θυσίες, οι οποίες επιβάλλουν συνεχή μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών και των συντάξεων. Η φτώχεια και η δυστυχία εξαπλώνονται παντού. Οι ΗΠΑ, ο υποτιθέμενος φάρος της ελεύθερης αγοράς του καπιταλιστικού πολιτισμού, όπως και οι πιο κρατικίστικες ρωσικές και κινεζικές μικτές οικονομίες, το αποδεικνύουν με τον πιο δραματικό τρόπο.
Η ανάγκη, λοιπόν, να ανατρέψουμε αυτήν τη μη βιώσιμη κατάσταση δεν ήταν ποτέ πιο αναγκαία και επείγουσα. Είναι πρόδηλο ότι αυτή είναι η ευκαιρία για την ανθρωπότητα να κάνει το μεγάλο άλμα προς τα εμπρός. Γι’ αυτό θα χρειαστεί η κρίσιμη παρουσία και η προπαγάνδα ενός οργανωμένου ταξικού πολιτικού κόμματος, για να λειτουργήσει ως οδηγός. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο είναι απαραίτητες οι συντονισμένες συλλογικές προσπάθειες, καθώς μπορούμε να τα καταφέρουμε χωρίς την εξατομίκευση και να ανακαλύψουμε έτσι νέες αλήθειες. Από την πλευρά μας, απορρίπτουμε τόσο τη μοιρολατρία όσο και τις καινοτόμες αφηρημένες έννοιες. Δεν μπορούμε παρά να αυξήσουμε τη δέσμευση και τη θυσία για το μόνο καθήκον που μας επιβάλλει η ιστορία: τη ριζοσπαστική μεταμόρφωση του υπάρχοντος.
Εξάλλου, όλοι πολεμάμε τον κορονοϊό, αλλά είναι σαφές ότι χωρίς μια ριζοσπαστική «γενετική μετάλλαξη» του σημερινού καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και διανομής, παραμένουμε κάτω από μια πολύ πιο σοβαρή και θανατηφόρα απειλή που μπορεί να σύρει την ανθρωπότητα πρώτα προς την πλήρη βαρβαρότητα και μετά στο θάνατο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η επιδημία του κορονοϊού μάς ανησυχεί όλους μας. Αλλά είναι επίσης σαφές ότι όσο αυξάνεται η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τόσο αυξάνεται και η κρίση που ήδη κατέστρεψε το οικονομικό, παραγωγικό και κοινωνικό σύστημα που κυριαρχείται από το Κεφάλαιο.
Οι ανησυχίες της αστικής τάξης είναι εμφανείς. Προσκολλώνται στην ελπίδα ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης που θα αποκαθιστά και θα ενισχύει τον οικονομικό και κοινωνικό ιστό που σήμερα διαλύεται. Στις διεθνείς αγορές τα σημεία οικονομικής συμφόρησης επιβαρύνουν τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση των αγαθών – μια κατάσταση την οποία ο κορονοϊός επιδεινώνει μέρα με τη μέρα. Και η μείωση του ΑΕΠ πλανάται σαν εφιάλτης για τα πάντα και για όλους. Οι λεγόμενες δραστηριότητες του βιομηχανικού καπιταλισμού – αυτό το κομμάτι που “παράγει” την προστιθέμενη αξία – πέφτουν απότομα και θέτουν εκατομμύρια εργαζόμενους εκτός της παραγωγικής εργασίας. Απ’ την άλλη, δίνεται έμφαση σε αναιμικές παρεμβάσεις για τη στήριξη των επενδύσεων του αδηφάγου Κεφαλαίου, που στοχεύουν στην ανάκαμψη της παραγωγής των αγαθών. Οι καπιταλιστές παραμένουν προσκολλημένοι σε ένα χρέος που θα επιταχύνει το στραγγαλισμό του συστήματος. Ο καπιταλισμός, εξάλλου, είναι ένα σύστημα που αναζητά τις “εγγυήσεις”, τις οποίες όμως κανείς δεν μπορεί να δώσει, αναγκάζοντάς τον να ρουφά όλο και περισσότερο αίμα από τις προλεταριακές μάζες όλου του κόσμου. Μάζες για τις οποίες η «καπιταλιστική αριστερά» συνεχίζει να υπόσχεται το μύθο της «καθολικής ευημερίας», προκειμένου να συνεχίζεται η αναπαραγωγή του συστήματος.
Μέσα σε αυτήν την κατάσταση της συνολικής υποδούλωσης που επιβάλλεται από το Κεφάλαιο και το κέρδος του, ένα κέρδος που τσεπώνεται από καμιά εκατοστή χιλιάδες αστούς που απολαμβάνουν την πολυτέλεια και τις απολαύσεις, οι οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις δεν μπορούν να αλλάξουν ουσιαστικά μέχρι να απομακρυνθούμε εντελώς από τη ρεφορμιστική λογική και τη γελοία απαίτηση για μια υποθετική βιομηχανική πολιτική που θα αποφεύγει το κλείσιμο των επιχειρήσεων, αναζωογονώντας τη μισθωτή εργασία και την παραγωγή αγαθών που θα πωλούνται μόνο σε όσους έχουν γεμάτο πορτοφόλι.
Υπάρχουν, τέλος, εκκλήσεις για ευρωπαϊκές εγγυήσεις αναφορικά με τα χρέη που θα προκύψουν λόγω της έκτακτης ανάγκης εξαιτίας της επιδημίας του κορονοϊού. Αυτό σημαίνει ότι θα ζητηθεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να τυπώσει χρήματα και στη συνέχεια να αγοραστούν ευρωομόλογα που θα επενδυθούν αναζητώντας άπιαστα κέρδη, που δεν είναι όμως ποτέ αρκετά για τη διατήρηση του Κεφαλαίου.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως στην παρούσα συγκυρία βρισκόμαστε στον πυθμένα μιας αβύσσου και εν τέλει κάποιος – και γνωρίζουμε ποιος – θα κληθεί να πληρώσει για τα χρέη του καπιταλισμού. Ας εργαστούμε, λοιπόν, για να διασφαλίσουμε ότι αυτά τα δραματικά διδάγματα θα επιφέρουν ένα διαφορετικό αποτέλεσμα από αυτό που επιθυμούν οι πιο ανόητοι απολογητές του καπιταλισμού.
15η Μαρτίου 2020
Πηγή:https://www.leftcom.org/en/articles/2020-03-29/capitalism-grappling-with-coronavirus
Μετάφραση / επιμέλεια : Πάνος Ασημακόπουλος
