Κάφκα

Κάφκα, ο σιωπηλός Αναρχικός

από | 5 Ιούλ, 2021

Κάφκα, ο σιωπηλός Αναρχικός

Μετάφραση από Ροδάνθη Σκουρτέλλη

Με αφορμή την ημερομηνία γέννησης του Φραντς Κάφκα (3 Ιουλίου 1883) μια βιαστική μετάφραση κολάζ από δύο άρθρα του Michael Löwy, Research Director of the National Center for Scientific Research στο Παρίσι, και του δημοσιογράφου Ben Norton, Kafka, the Quiet Anarchist, δημοσιευμένο στο blog του.

Ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 20ου αιώνα, γερμανόφωνος, εβραϊκής καταγωγής, έζησε στη σημερινή Τσεχία και είναι σήμερα hip pop icon. Οι Hipsters μεταμοντέρνοι κουλτουριάρηδες ισχυρίζονται πως διαβάζουν τα βιβλία του από τα γεννοφάσκια τους. Ο Κάφκα από μόνος του είναι τόσο σκοτεινός, που και μόνο να γνωρίζει κάποιος το όνομά του, αρκεί για να θεωρηθεί “διαβασμένος”. Είναι επίσης τόσο ευρέως εδραιωμένος στην παγκόσμια λογοτεχνία ώστε να μπορεί κανείς να καυχηθεί πως γνωρίζει το έργο του, χωρίς πραγματικά να έχει να διαβάσει κάποιο βιβλίο του. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να διαβάσει τη Wikipedia και εξασφαλίζει εισιτήριο για τη ‘διανόηση’!

Αλλά ούτε στην ανθολογία των “100 Καλύτερων Συγγραφέων”, ούτε στις δεκάδες αναλύσεις των διάφορων ακαδημαϊκών κανείς ποτέ δε θα διαβάσει το πιο σημαντικό ίσως στοιχείο που πρέπει να γνωρίζει για να κατανοήσει το έργο του. Ο Κάφκα ήταν αναρχικός.

Ο κοινωνιολόγος και Διευθυντής Έρευνας του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας στο Παρίσι Michael Löwy έχει κάνει εκτεταμένη μελέτη πάνω στις πολιτικές απόψεις και επιρροές του Κάφκα. Το 1997, στην καλοκαιρινή έκδοση του περιοδικού New Politics,δημοσίευσε, αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό σχετικό άρθρο με τίτλο: “Φραντς Κάφκα και ελευθεριακός σοσιαλισμός”.

O Löwy ξεκινάει με την επεξηγηματική σημείωση: “σε κάθε περίπτωση, το έργο του Φραντς Κάφκα δεν μπορεί να περιοριστεί σε ένα πολιτικό δόγμα“. Μια τέτοια δήλωση, φαινομενικά απολιτική, είναι στην πραγματικότητα μια τέλεια απόδειξη για την αναρχική φύση του Κάφκα. Και συνεχίζει: ο αναρχισμός δεν είναι πολιτικό δόγμα εφόσον είναι πολιτική φιλοσοφία. Οι αναρχικοί μιλούν συχνά για το τέλος των «πολιτικών δογμάτων» και για το «τέλος της πολιτικής» (που στην πραγματικότητα σημαίνει το τέλος της συγκέντρωσης εξουσίας σε ιδιαίτερα προνομιούχα άτομα ή ομάδες ατόμων σε σχέση με άλλα μη-προνομιούχα άτομα ή ομάδες ατόμων). Ο Löwy γράφει ότι ένας συμμαθητής και πρώην φίλος του Κάφκα, ο Ούγκο Μπέργκμαν, υπενθύμισε ότι η φιλία του με τον συγγραφέα πήρε τέλος, γιατί “ο Σοσιαλισμός του και ο Σιωνισμός μου είναι πέρα για πέρα ασύμβατοι “. Το ότι ο Μπέργκμαν θυμάται αυτή την αντιπαράθεση να λαμβάνει χώρα γύρω στο 1900, όταν ο Κάφκα ήταν μόνο 17 ετών, επιβεβαιώνει ότι ο σοσιαλισμός, και πιο συγκεκριμένα ο ελευθεριακός σοσιαλισμός, είχε επιδράσει βαθιά, πάνω στον συγγραφέα από τα νεανικά του χρόνια.

Μια εξέχουσα φυσιογνωμία στο τσέχικο αναρχικό κίνημα, ο Michal Kacha, ανέφερε ότι ο Κάφκα παρακολουθούσε “συναντήσεις της Mladych Klub, Νεολαία μιας φιλελεύθερης, αντι-μιλιταριστικής, και αντι-γραφειοκρατικής οργάνωσης”. ΄Εχει ενδιαφέρον ότι, σε αυτές τις αριστερό-ελευθεριακές συναντήσεις, ο Κάφκα παρέμενε πάντα σιωπηλός, έτσι ώστε τα άλλα μέλη να τον αποκαλούν “Klidas”, ο “κολοσσός της σιωπής”. Ας μην συμπεράνουμε, ωστόσο, ότι η σιωπή του Κάφκα στις αναρχικές συνελεύσεις υποδηλώνει ότι η πολιτική φιλοσοφία δεν ήταν σημαντική γι’αυτόν. Αντιθέτως, ο Κάφκα ήταν κατηγορηματικός για την αντιεξουσιαστική επιρροή στο γράψιμό του. Είχε πει ο ίδιος, “έχω βυθιστεί στις βιογραφίες και τις ιδέες των Godwin, Proudhon, Stirner, Bakunin, Kropotkin, Tucker, και Tolstoi. Ήρθα σε επαφή με διάφορες ομάδες και παρακολούθησα συνεδριάσεις“. Ολόκληρο το αναρχικό Πάνθεον, αναρχοκομμουνισμός, αναρχοκολεκτιβισμός, αναρχοπασιφισμός, αναρχοατομικισμός; όλα όσα συναποτελούν την αναρχική θεωρία, περιλαμβάνονται σ΄αυτή τη λίστα. Αποτελεί επινόηση πως το ενδιαφέρον και η εξοικείωση του Κάφκα με την αναρχική θεωρία ήταν ελλειπή.

Ο γείτονας του Κάφκα, Michael Mares έχει μιλήσει για το “ενδιαφέρον του [Κάφκα] σε αυτές τις συνελεύσεις, δεδομένης της συχνής παρουσίας του“. Ο Löwy σημειώνει ότι στο χρονικό διάστημα 1910-1912, ο Κάφκα παρακολούθησε αναρχικά συνέδρια για τον ελεύθερο έρωτα, την Κομμούνα του Παρισιού, την ειρήνη, καθιστώντας σαφές ότι αυτά τα αναρχικά ιδανικά, δεν ήταν μια απλή περιστασιακή νεανική παρόρμηση ενός αντιδραστικού νέου, αλλά μάλλον οι πολιτικές πεποιθήσεις ενός άνδρα που ήδη βρισκόταν στο μεσοδιάστημα της συγγραφικής του δημιουργίας. Η “Die Verwandlung”, (Μεταμόρφωση) γράφτηκε το 1912, και ενώ συμμετείχε σε όλες αυτές τις αναρχικές συναντήσεις.

Στο “Κουβεντιάζοντας με τον Κάφκα” του Gustav Janouch( ένα βιβλίο σχετικό με τις συναντήσεις τους το 1920 στη Πράγα τα τελευταία χρόνια της ζωής του Κάφκα), ο συγγραφέας αναφέρει πως ο Κάφκα διατήρησε τη συμπάθειά του προς τους ελευθεριακούς μέχρι το τέλος του. Όχι μόνο περιγράφει τους Τσέχους αναρχικούς ως “πολύ ευγενικούς και με υψηλό φρόνημα”, “τόσο ευγενικούς και φιλικούς, που κάποιος δε μπορει παρά να μην πιστέψει κάθε λέξη τους“, αλλά και οι πολιτικές και κοινωνικές ιδέες που εξέφρασε κατά τη διάρκεια αυτών των συνομιλιών διαπνέονταν από την ισχυρή επίδραση της ελευθεριακής σκέψης.

Ο Κάφκα εξέφραζε πάντα τη συμπάθειά του προς το “θύμα” και προς τον “παραβάτη”, και διατηρούσε μια απέχθεια προς τα μέλη της “δικαιοσύνης”, σ΄ ένα χώρο που και ο ίδιος εργαζόταν. Είναι γνωστό ότι ο Kafka ήταν δικηγόρος, ενώ έγραφε στον ελεύθερο χρόνο του. Αυτό που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν, ωστόσο, είναι πως το επάγγελμά του τον απωθούσε. Συχνά δυσανασχετούσε γιατί η καθημερινή του εργασία, τον εμπόδιζε να γράφει όσο θα ήθελε.

Ακόμη και η πιο πρόχειρη ανάγνωση των βιβλίων του επιβεβαιώνει το εύρος της επιρροής της ελευθεριακής σκέψης στο έργο του. Στο πρώτο (και ημιτελές) μυθιστόρημά του “Αμέρικα”, γραμμένο το 1912-4, ο Κάφκα γράφει απερίφραστα “οι εργαζόμενοι δεν είναι με την πλευρά της εξουσίας”. Πιο αναρχική πρόταση δύσκολα μπορεί να γραφτεί, θα μπορούσε κανείς να τη βρει σε κάποιο από τα έργα έργο του Ενρίκο Μαλατέστα. Στο ίδιο μυθιστόρημα, το Άγαλμα της Ελευθερίας κρατάει αντί για δαυλό σπαθί, πάμπολλοι μελετητές το ερμηνεύουν ως κριτική στη παντοδύναμη ιμπεριαλιστική εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ “might is right”.

Στο μυθιστόρημα του Κάφκα “Σωφρονιστική Αποικία”, ο Löwy, θεωρεί πως “υπάρχουν λίγα κείμενα στην παγκόσμια λογοτεχνία που παρουσιάζουν την εξουσία με τόσο απάνθρωπο και δολοφονικό πρόσωπο.” Ένας στρατιώτης της αποικιοκρατικής Γαλλίας καταδικάζεται σε θάνατο. Το όπλο βασανισμού είναι μια μηχανή με βελόνες, που χαράζει στο σώμα του στρατιώτη τη φράση “Τιμή στους ανωτέρους”. Όλη η ιστορία επικεντρώνεται σε αυτό το μοχθηρό όργανο. Η μηχανή δεν υπάρχει για να εκτελέσει τον άνθρωπο, αλλά το θύμα υπάρχει για χάρη της μηχανής. Μια ιστορία της οποίας ο κεντρικός χαρακτήρας είναι μια μηχανή που χαράζει “τίμα τους ανωτέρους”. στα σώματα των προλετάριων μελλοθανάτων, θύματα μιας απρόσωπης και γραφειοκρατικής, ιεραρχικής, εξουσιαστικής αποικιακής κυβέρνησης είναι πολύ πιθανόν το πιο δυνατό αναρχικό έργο που γράφτηκε ποτέ στη παγκόσμια λογοτεχνία.

Δυστυχώς, στα έργα του Κάφκα η ελευθερία σχεδόν ποτέ δεν κερδίζει. Ωστόσο ζούμε σε μια αυταρχική, πλουτοκρατική, καπιταλιστική πραγματικότητα. Οι χαρακτήρες του Κάφκα είναι, ταπεινόφρονα, υπάκουα μέλη των καταπιεστικών φιλελεύθερων “δημοκρατιών”. Φυσικά πάντα χάνουν. Δεν αμφισβητούν την εξουσία που τους καταπιέζει, δεν υπάρχει επαναστατική δράση και συνεπώς δεν μπορεί να υπάρξει απελευθέρωση. Ο στόχος του Κάφκα δεν είναι πεί πώς μπορούμε να απελευθερωθούμε από τα δεσμά μας, αλλά να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τις αλυσίδες μας. Η αποστολή του Κάφκα είναι να αποδείξει πώς τα συστήματα της εξουσίας στις κοινωνίες στις οποίες ζούμε μας καταπιέζουν, πώς είμαστε όλοι Γκρέγκορ Σαμσά, πώς είμαστε όλοι Κ.

Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη “καφκικό” έχει εισαχθεί στο τρέχον λεξιλόγιο. Ο όρος δηλώνει μια πτυχή της κοινωνικής πραγματικότητας που η κοινωνιολογία και η πολιτική επιστήμη τείνουν να παραβλέπουν. Με την ευαίσθητη οξυδέρκεια του, ο Κάφκα πέτυχε να αποδώσει με ένταση την καταπιεστική και παράλογη φύση του γραφειοκρατικού εφιάλτη, της αδιαφάνειας, του αδιαπέραστου και ακατανόητου χαρακτήρα των κανόνων της ιεραρχίας του κράτους.

Η κοινωνική επιστήμη δεν έχει ακόμη διατυπώσει μια έννοια για το “καταπιεστικό αποτέλεσμα” που ασκεί από μόνη της η γιγαντιαία γραφειοκρατική μηχανή που αναμφισβήτητα αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαινόμενα των σύγχρονων κοινωνιών. Αυτή η θεμελιώδης διάσταση της κοινωνικής πραγματικότητας θα συνεχίσει να καταγγέλλεται στα βιβλία του Κάφκα.


πηγές:

https://theanarchistlibrary.org/library/michael-lowy-franz-kafka-and-libertarian-socialism?fbclid=IwAR1KOedfL3qTOdq5K71KZiBqyDr3XFvHSomzuwevzg8ssS3YpAt1qf7mdi0

https://bennorton.com/kafka-the-quiet-anarchist/?fbclid=IwAR1MYOeNP4nDKcrAnHfIqPLLdMLMtC6CNU40oeC777Ol0t3goki8fw75UPg

Το alerta.gr αποτελεί μια πολιτική προσπάθεια διαρκούς παρουσίας και παρέμβασης, επιδιώκει να γίνει κόμβος στο πολύμορφο δικτυακό τοπίο για την διασπορά ριζοσπαστικών αντιλήψεων, δράσεων και σχεδίων στην κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης… Η συνεισφορά είναι ξεκάθαρα ένα δείγμα της κατανόησης της φύσης του μέσου και της ανάγκης που υπάρχει για να μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει και να μεγαλώνει. Για όποιον/α θέλει να συνδράμει ας κάνει κλικ εδώ

Πώς να διαβάσουμε τον πόλεμο πολιτικά

Πώς να διαβάσουμε τον πόλεμο πολιτικά “Αυτό το πράγμα που αποκαλούμε Ντονμπάς στην πραγματικότητα δεν υπάρχει... δεν είναι παρά ένας ορισμός που μας επιβλήθηκε από την Ρωσική Ομοσπονδία”. Oleksyi Danilov, 24/03/2021i “Ο στόχος των Συμφωνιών του Μινσκ είναι να...

Παρέλαση: Με παλαιστινιακές σημαίες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου [Βίντεο]

Παρέλαση: Με παλαιστινιακές σημαίες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου [Βίντεο] Με παλαιστινιακές σημαίες στα χέρια έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου στα Προπύλαια, κατά τη διάρκεια της παρέλασης της 25ης Μαρτίου στην...

1821: Το ουρλιαχτό της ελευθερίας

1821: Το ουρλιαχτό της ελευθερίας Κανένας δεν επαναστατεί επειδή έτσι του κάπνισε, επειδή δεν είχε τίποτα καλύτερο να κάνει, επειδή βαριόταν αφόρητα μια κάποια μέρα της ζωής του. Κανένας δεν εξεγείρεται επειδή το διάβασε σε κάποια βιβλίο, επειδή πέρασε χρόνια να...

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο αναρχικός Ρούντολφ Ρόκερ

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο αναρχικός Ρούντολφ Ρόκερ Στις 25 Μαρτίου του 1873 γεννήθηκε στο Μάϊντς της Δυτικής Γερμανίας, ο αναρχικός θεωρητικός και ιστορικός Ρούντολφ Ρόκερ από μια οικογένεια Kαθολικών ειδικευμένων εργατών. Ο Ρόκερ ήταν γνωστός για την ενεργό δράση του...

Η εξέγερση στο Κιλελέρ (Μάρτιος 1910) | Γνωστός – Άγνωστος

Η εξέγερση στο Κιλελέρ (Μάρτιος 1910) Το νέο βίντεο από το κανάλι Γνωστός - Άγνωστος που περιλαμβάνει animated βίντεο ιστορίας (ελληνικής και παγκόσμιας), ψυχολογίας και κοινωνικών θεμάτων. https://www.youtube.com/watch?v=JLN5UWxPdIk Oι έλληνες τσιφλικάδες που...

Συνέντευξη με την Claudia Pinelli, κόρη του Giuseppe του αναρχικού

Συνέντευξη με την Claudia Pinelli, κόρη του Giuseppe του αναρχικού. Αναδημοσίευση από την Αέναη Κίνηση. Σφαγή Capaci, ξεκινά η «στρατηγική της έντασης» με δυναμίτη, δεύτερο επεισόδιο, από τα χέρια του οργανωμένου εγκλήματος με άρωμα μαφίας. Στις 19 ιουλίου, πάντα...

Τοποθέτηση στην εκδήλωση για την “οργάνωση των αναρχικών” από την Πρωτοβουλία Αναρχικών Αγ. Αναργύρων – Καματερού

Τοποθέτηση στην εκδήλωση για την “οργάνωση των αναρχικών” από την Πρωτοβουλία Αναρχικών Αγ. Αναργύρων - Καματερού Tην Παρασκευή 1η Μαρτίου παρευρεθήκαμε ως καλεσμένοι ομιλητές, μαζί και με την συλλογικότητα Πέλοτο από την Ξάνθη, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η...

Ψυχιατρική Γενικού Νοσοκομείου Χανίων: Η τελευταία πράξη

Ψυχιατρική Γενικού Νοσοκομείου Χανίων: Η τελευταία πράξη Ανακοίνωση ειδικευόμενων ψυχιάτρων του Γενικού Νοσοκομείου Χανίων για την κατάσταση που επικρατεί στην Ψυχιατρική Κλινική του νοσοκομείου και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν διαχρονικά όπως φαίνεται από τις...

Στις πόσες έρευνες φαίνεται αν είμαστε κορόιδα;

Στις πόσες έρευνες φαίνεται αν είμαστε κορόιδα; Από την Πρωτοβουλία ενάντια στα ΕΛΠΕ. Ανακοινώθηκε η διεξαγωγή 2 νέων ερευνών (1) σχετικά με τη δυσοσμία στην περιοχή με τη συνεργασία, μεταξύ άλλων φορέων, του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου  και του ΑΠΘ. Χρηματοδότης της μια...

ΠΡΩΤΕΑΣ: τα πολλά πρόσωπα του ΠΑΣΟΚ (και «εμείς»)

ΠΡΩΤΕΑΣ: τα πολλά πρόσωπα του ΠΑΣΟΚ (και «εμείς») «Ο Χέγκελ κάνει κάπου την παρατήρηση ότι όλα τα μεγάλα κοσμοϊστορικά γεγονότα και πρόσωπα παρουσιάζονται σαν να λέμε, δυο φορές. Ξέχασε όμως να προσθέσει: τη μια φορά σαν τραγωδία, την άλλη σαν φάρσα» Κ. Μαρξ, Η 18η...