Για την ιστορία (της Κομμούνας κι όχι μόνο)
“Θα πρέπει λοιπόν να αγωνιστούμε ώστε να κρατήσουμε το παρελθόν ανοιχτό και χωρίς ορατό τέλος, αρνούμενοι να δεχτούμε ότι αυτό που μοιάζει σαν η οριστική του έκβαση στο σήμερα είναι και η τελευταία λέξη, ανοίγοντας το εκ νέου, ξαναγράφοντας τη φαινομενική μοιρολατρική νομοτέλεια του, αυτή τη φορά κάτω απ’ το σημάδι της ελευθερίας”.
Terry Eagleton, Ελπίδα Χωρίς Αισιοδοξία
Πώς μπορούμε να αποτιμήσουμε ιστορικά ένα συμβάν όπως η Κομμούνα των Παρισίων; Ο (νέο)φιλελεύθερος μελετητής της ιστορίας θα πιαστεί από τον ριζοσπαστικό φεμινισμό των κομμουνάρων, ή τον πρωτοποριακό ρόλο που διαδραμάτισαν οι γυναίκες του Παρισιού στην κινητοποίηση , για να καταδείξει τις μελλοντικές “θετικές επιρροές” της Κομμούνας. Θα προσπαθήσουν να οικειοποιηθούν την παρακαταθήκη που άφησε πίσω της και βοήθησε στην τελειοποίηση αυτού που οι ίδιοι οι φιλελεύθεροι διατείνονται ότι συνιστά την βέλτιστη μορφή πολιτεύματος, της αντιπροσωπευτικής “δημοκρατίας”.i Φυσικά θα μιλήσουν για “γυναίκες” γενικά και αόριστα, οπως αρμόζει στον μεταμοντέρνο ταυτοτικό λόγο της εποχής μας. Όχι βέβαια για τις φτωχές γυναίκες των εργατικών συνοικιών, που είχαν τον φεμινισμό σαν προμετωπίδα ενός προτάγματος για την καθολική ταξική χειραφέτηση τους. Ή ακόμη θα σταθούν περιχαρείς στον τρόπο με τον οποίο ο λαϊκός ξεσηκωμός αποτέλεσε ένα βήμα προς τη στερέωση της Τρίτης Δημοκρατίας, η οποία διήρκεσε εβδομήντα χρόνια, μέχρι που την ποδοπάτησαν οι επελαύνουσες ναζιστικές ορδές. Δεν θα πουν βέβαια κουβέντα για τις δυσάρεστες , συγκρουσιακές όψεις αυτού του επεισοδίου, όπως ότι το δεντρο της “δημοκρατίας” που κατήργησε οριστικά τον κληρικαλισμό και την μοναρχία έπρεπε πρώτα να ποτιστεί αθρόα με το αίμα των προλετάριων για να απλώσει τις ρίζες του.
Από την άλλη, εμείς που στεκόμαστε στον αντίποδα της ψεύτικης επιστημοσύνης του φιλελευθερισμού, θέλουμε να ψάξουμε στην αθέατη πλευρά της ιστορίας, εκείνη που δεν ήθελαν οι νικητές να καταγράψουν. Να αναζητήσουμε εκείνα τα στοιχεία που κάνουν την ιστορία της Κομμούνας τραγική, την ιστορική δυνατότητα που εγκυμονούσε αλλά τελικά άφησε ανεκπλήρωτη. Ο φιλελεύθερος νους ψάχνει για αλλαγές που είναι εμπειρικά παρατηρήσημες, αλλά μελετά μόνο την επιφάνεια των πραγμάτων. Τη διάρθρωση τους από πάνω προς τα κάτω. Αναζητά κοινωνικές αναμορφώσεις με απτό ιστορικό αποτύπωμα στο θεσμικό πλαίσιο του σήμερα. Εμείς ψάχνουμε ακριβώς για το αντίθετο, για τη συλλογική υπόχεση που δεν τελεσφόρησε ιστορικά, αλλά που το συμβάν έφερε εντός του. Ή ακόμα καλύτερα, ψάχνουμε κι εμείς για το ιστορικό αποτύπωμα που άφησε ένα συμβάν. Όμως αυτή τη φορά το αποτύπωμα είναι αρνητικό. Σαν την αρνητική πλευρά μιας φωτογραφίας. Αναζητούμε τις δομές που κατοχυρώνουν την υπεροχή της μιας κοινωνικής ομάδας πάνω στην άλλη, την ιεραρχία που κατακερματίζει την κοινωνική ζωή σε ανταγωνιστικά υποσύνολα. Προσπαθούμε να βρούμε ποιες είναι εκείνες οι θεσμικές διευθετήσεις που φτιάχτηκαν προκειμένου να αρνηθούν μια συγκεκριμένη ιστορική δυνατότητα, να την κρατήσουν σε μόνιμη καταστολή, ώστε να μπορέσουμε με αυτόν τον τρόπο να την αναβιώσουμε.
i Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του επιδερμικού , όσο και αντιδραστικού, τύπου ιστοριογραφικής μεθοδολογίας είναι το άρθρο του συγγραφέα Adam Gopnik, που δημοσίευσε το αριστερο-φιλελεύθερο με αμερικάνικα μέτρα, περιοδικό New Yorker, για την Κομμούνα του Παρισιού.
Για το άρθρο βλέπε εδώ