«Άνθρωποι στη θάλασσα» και η πολιτική των τεράτων

Προβαίνουμε στη δημοσίευση άρθρου που συνέταξε και μας έστειλε ένας αναγνώστης του Alerta.gr

«Άνθρωποι στη θάλασσα» και η πολιτική των τεράτων

«Κάποτε η κραυγή “άνθρωπος στη θάλασσα!” υποχρέωνε την κοινότητα ενός καραβιού να επιστρατεύσει όλες τις υλικές και ηθικές δυνάμεις της για να σώσει αυτόν που βρισκόταν σε κίνδυνο. Η επιστράτευση της κοινότητας ήταν ολοκληρωτική, εσωτερική, ενστικτώδης, δηλαδή ανάλογη σε δύναμη και ομόλογη σε ποιότητα προς τα φυσικά στοιχεία που απειλούσαν το κινδυνεύον μέλος της. Γιατί αλίμονο στο σκάφος εκείνο που θα μπορούσε να αδιαφορήσει σε μια τέτοια κραυγή. Θα ήταν ένα σκάφος καταδικασμένο και το ίδιο σε χαμό, ένα σκάφος καταραμένο, άρρωστο, ταμένο του Διαόλου. Τι συμβαίνει, λοιπόν, στο δικό μας σαστισμένο ταξίδι; Ολόφωτο πλέει το καράβι μας στα κύματα των πνιγμένων που κανείς δεν τους άκουσε ποτέ. Μα αν δεν ξυπνήσουμε στην ώρα μας, θα ξυπνήσουμε αύριο πεθαμένοι-σπασμωδικά, δουλευτάδικα φαντάσματα πάνω σε τούτο το άσκοπο πλεούμενο. Με όλους τους νόμους και τους προφήτες να σαπίζουνε στο αμπάρι. Με την παντιέρα κουρέλι και τη χολέρα να κόβει βόλτες εκεί που ηχούσαν κάποτε τραγούδια. Γιατί παρατήσαμε το τιμόνι στην Αδιαφορία. Γιατί σαϊτέψαμε από ανία το ερημικό πουλί που κάθησε κάποτε στην πρύμη μας.»

Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, Άνθρωπος στην Θάλασσα, 1992

«Όταν είσαι εδώ δεν θα υπάρχουν κοινωνικές παροχές, δεν θα μπορείς να φας, να πιείς, δεν θα μπορείς να πας στο νοσοκομείο. […] Πρέπει να περνάνε χειρότερα —από τις χώρες τους. Η κόλαση πρέπει να φαντάζει παράδεισος σε αυτό που θα ζουν εδώ!»

Θάνος Πλεύρης, μιλώντας για τους μετανάστες, 2011

«Από εδώ και μπρος, ο καθένας έχει ατομική ευθύνη. Σου λέει “θέλω να εμβολιαστώ” ή “δεν θέλω” … Το κράτος δεν θα ξανακλείσει, η αγορά δεν θα ξανακλείσει. Δεν θα κλείσουμε τον κόσμο στα σπίτια του επειδή κάποιοι δεν θέλουν να εμβολιαστούν. Τελεία και παύλα!»

Άδωνις Γεωργιάδης, 2021

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής. Από τα πεζοδρόμια των μαχαιριών του αγκυλωτού συρφετού, στην υπεράσπιση των ναζί αρνητών του ολοκαυτώματος, ως τα Hugo Boss υπουργικά κουστούμια, υπάρχει ο κοινός πυρήνας της ίδιας πολιτικής: διαρκώς εντεινόμενοι διαχωρισμοί, υγειονομικοί αποκλεισμοί και το δόγμα της επικράτησης του ισχυρότερου· το εφιαλτικό όραμα ενός όχλου συλλογικής εξατομίκευσης που καμώνεται την κοινωνία· μια θάλασσα ναρκισσισμών σε μια αρένα ιδιωτικών εγωισμών που τσακίζει κάθε ανθρώπινο δεσμό στον Προκρούστη του κοινωνικού αυτοματισμού. Ψυχρές αναγκαιότητες οικονομικής μεγέθυνσης βοούν απανταχού της Δύσης. Στη βάση επικρατεί η αναταραχή της επερχόμενης θύελλας που όλοι γνωρίζουν αλλά προτιμούν να αρνούνται. Παντού η ίδια αγοραία αδιαφορία: «Ας πεθάνουν, μωρέ, και μερικοί γέροι», «θα γλυτώσουν τα ταμεία μας από τις συντάξεις αυτών των μη παραγωγικών», «ας πεθάνουν οι ανεγκέφαλοι που δεν θέλουν να εμβολιαστούν», «το κράτος έκανε ό,τι μπορούσε, από εδώ και πέρα υπάρχει μόνο ατομική ευθύνη, ο καθένας είναι μόνος του».

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής. Οι πολιτικές του εκφοβισμού, της ατομικής ευθύνης και του αποκλεισμού, χέρι – χέρι με τον συνωμοσιολογικό εσμό του ακροδεξιού λεξιλογίου. Ορθόδοξοι Αμερικάνοι ακροδεξιοί και ανορθόδοξοι βαλκάνιοι (τηλε)σοβινιστές σέρνουν το χορό της μεταμοντέρνας ασάφειας. Κι όμως, ας μην μπερδευόμαστε. Η πολιτική των τεράτων είναι μία, ενιαία, και είναι σαφής. Κι ας προσπαθεί η βορβορώδης φασιστική ακροδεξιά να θολώσει κάθε αντίδραση «στο σύστημα» με τις καταιγιστικές θεωρίες συνομωσίας της, που παγκοσμίως πλασάρει ως δήθεν αντισυστημικές (sic), κι ας προσπαθούν οι αυτοδίδακτοι ειδικοί του google translate, να «εξημερώσουν» το τέρας με αντικαπιταλιστικές φιοριτούρες.

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής: Διαχωρισμός και θάνατος. Από τα γκέτο της Βαρσοβίας ως τις ακτές της Σπιναλόγκας και τους μαζικούς ανώνυμους τάφους των νεκρών της πανδημίας στο Χαρτ Αϊλαντ, το σενάριο έχει πάντα τους ίδιους δήμιους. Καμία ανθρωπιά δεν μπορεί να αποδεχτεί μια πολιτική μαζικού θανάτου και διαχωρισμού, καμία ανθρωπιά δεν μπορεί να αποδεχθεί την ασχήμια της κρατικής αδιαφορίας για τους χιλιάδες θανάτους που έρχονται το χειμώνα, καμία ανθρωπιά δεν έχει δικαίωμα να σιωπά για να μη χαλάσει καρδιές όσων δεν βλέπουν, ή αρνούνται να δουν, την καταιγίδα. Κόντρα στην πολιτική των τεράτων, η πολιτική της ανθρωπιάς οφείλει να ζεστάνει όσο μπορεί ξανά τα κούτσουρα της κοινωνικής αλληλεγγύης, της αλληλοβοήθειας, της αξιοπρέπειας. Γιατί αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος δεν μπορείς να συμβιβαστείς με μια κυνική πολιτική που αδιαφορεί τόσο απροκάλυπτα για τον επερχόμενο όλεθρο. Με μία πολιτική που αντί να επιστρατεύσει την κοινότητα απέναντι στο κίνδυνο, επιδιώκει να διαλύσει ό,τι απέμεινε από αυτή, να υψώσει νέα τείχη αποκλεισμών, να βαθύνει το μίσος του ενός απέναντι στον άλλον.

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής. Στην Ελλάδα αυτή μεθερμηνεύεται με την αδιαφορία απέναντι στους χίλιους και πλέον νεκρούς του τελευταίου μήνα και στη σχεδόν βεβαιότητα μιας εκατόμβης νεκρών τους επόμενους μήνες. Και αν το προηγούμενο φθινόπωρο υπήρχε το άλλοθι της «πρώτης φοράς» (λες και δεν βλέπουμε τι γίνεται σε όλο τον πλανήτη), σήμερα δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Τα κλεισίματα της εστίασης, των σχολείων και του πολιτισμού, που έγιναν εκ των υστέρων και με την άθλια λογική του διαχωρισμού, μικρή συμβολή είχαν, αφού άφησαν ανέγγιχτο τον πύρινα της παραγωγής και των μετακινήσεων. Σήμερα τα οριζόντια κλεισίματα είναι εκτός συζήτησης με το άλλοθι των εμβολιασμών: «δεν μπορούν να χάσουν τα προνόμιά τους οι εμβολιασμένοι», λες και η κοινωνική αλληλεγγύη και η συνεργασία μας μπροστά στο θάνατο είναι θέμα προνομίων και διαχωρισμών.

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής. Κι όμως υπάρχει εναλλακτική. Και εδώ οφείλουμε να σκεφτούμε «ουτοπικά» αλλά και πραγματικά. Τι θα κάναμε εμείς στη θέση τους, τι θα κάναμε ως κοινωνία αν είχαμε την τύχη της συλλογικής μας αυτοκυβέρνησης και τι μπορούμε να κάνουμε εδώ και τώρα; Γιατί μια κοινωνία που συγκινείται ακόμα με την κραυγή «άνθρωποι στη θάλασσα» οφείλει να συσπειρωθεί αποφασιστικά και άμεσα μπροστά στο χαμό. Δεν μπορώ λοιπόν να φανταστώ μια κοινωνία ελεύθερη, δημοκρατική και εξισωτική που μερικές χιλιάδες από εμάς δεν θα μπαίναμε μπροστά να κάνουμε άμεσα έστω και ένα εντελώς πειραματικό εμβόλιο (στην πρώτη φάση δοκιμής του, όχι σήμερα που έχουν γίνει 7 δισεκατομμύρια δόσεις!) με την ελπίδα να σωθεί το συλλογικό μας καράβι. Δεν μπορώ να φανταστώ μια κοινωνία ελευθεριακή που μπροστά σε μια τέτοια υγειονομική καταιγίδα δεν θα έμπαινε εθελοντικά, συλλογικά και μαζικά σε μαζικό και απόλυτο κλείσιμο, κάθε παραγωγής και κάθε δραστηριότητας και μετακίνησης για δυο εβδομάδες πριν έρθει η καταιγίδα, με σκοπό να μηδενίσει τα κρούσματα και να σώσει χιλιάδες ζωές (όπως έκαναν ακόμα και ανταγωνιστικές, ταξικές, καπιταλιστικές κοινωνίες και τα κατάφεραν!). Δεν μπορώ να φανταστώ καμία κοινωνία ισότητας, αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, που θα άφηνε τους «γέρους να πεθάνουν», τους «αδύναμους οργανισμούς να χαθούν» για να μην χάσουμε οι άλλοι (οι δυνατοί) «τις ελευθερίες μας…». Λες και η ελευθερία είναι ζήτημα ατομικό· προνόμιο των δυνατών και των υγειών.

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής. Απέναντι σε αυτή την πολιτική οφείλουμε να προτάξουμε εκείνη τη συλλογική πράξη που συνταιριάζει στο ηθικό και αισθητικό πρόσταγμα της κοινωνίας που ονειρευόμαστε. Να πάμε κόντρα σε κάθε διαχωρισμό (ηλικιακό, υγειονομικό), να πούμε όχι στην πολιτική του θανάτου και της αδιαφορίας, να απαιτήσουμε εκτός από δωρεάν και δημόσιες υποδομές χωρίς αποκλεισμούς, την επιστράτευση εκείνης της συλλογικής πράξης που πέρα από την λογική των προνομίων, των «ατομικών» ελευθεριών και της ατομικής ευθύνης, εγγυάται το πέρασμα μέσα από το μάτι της καταιγίδας με το πλήρωμα αλώβητο και ενωμένο. Να απαιτήσουμε εκείνες τις συλλογικές πράξεις που μπορούν να σώσουν χιλιάδες ζωές.

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής. Η πρόσφατη ένταση της λογικής των διαχωρισμών, που συμπυκνώνεται στο δίπολο εμβολιασμένων – ανεμβολίαστων, σκιαγραφεί το τραγικό αδιέξοδο μιας κοινωνίας απελπισμένης, που έχει πια συμβιβαστεί με την ιδέα του μαζικού θανάτου, αλλά και μιας εξουσίας αδίστακτης που με αργό και συστηματικό τρόπο μας οδηγεί σε ένα πρωτόγνωρο βιο-πολιτικό πείραμα: Μια κοινωνική έρημο μαζικής αλληλοσφαγής, όλων εναντίον όλων, που θα αγωνιζόμαστε για μια θέση στο νοσοκομείο.

Η πολιτική των τεράτων είναι πλέον σαφής. Η διάλυση κάθε οργανικής αλληλεγγύης, κάθε κοινωνικού δεσμού, ένας πόλεμος για την επικράτηση του ισχυρότερου οργανισμού, το όραμα κάθε φασισμού για την αναμόρφωση των κοινωνικών μας σχέσεων, είναι προ των πυλών — ας μην τους αφήσουμε!

** Σκίτσο του Sakui