1/1/1804: Η Αϊτή είναι ανεξάρτητη!
Μια μέρα σαν σήμερα, την 1η Γενάρη του 1804, το μικρό νησιωτικό κράτος της Αϊτής κατέκτησε την ανεξαρτησία του. Ήταν μια σκληρή και αιματηρή επανάσταση στην καρδιά της Καραϊβικής, η πρώτη που συντελούνταν από απελεύθερους σκλάβους και λοιπούς εκμεταλλευόμενους λαούς από την εποχή του Σπάρτακου, η οποία όμως, σε πείσμα όλων, νίκησε. Μια επανάσταση των αισχρά καταπιεζόμενων μαύρων, των αιχμαλώτων που μεταφέρονταν στο νησί επί δεκαετίες από τα σκλαβοπάζαρα κάθε αφρικανικής αποικίας, που συμμάχησαν με ήδη ελεύθερους μιγάδες και μαύρους και οι οποίοι είχαν να αντιμετωπίσουν την πολλαπλή κατοχή των Γάλλων, Ισπανών (που κατείχαν από μισό το νησί), Βρετανών και άλλων αποικιοκρατών-δουλοκτητών.
Ο σκληρός αντι-αποικιοκρατικός αγώνας στην Αϊτή, που τότε ακόμη ονομαζόταν Άγιος Δομίνικος (Saint Domingue στο Γαλλικό κομμάτι και Santo Domingo ή Hispaniola στο Ισπανικό), είχε ξεκινήσει 13 χρόνια πριν, τον Αύγουστο του 1791, δυο χρόνια μετά -και υπό την επιρροή- της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης, της οποίας το σύνθημα “Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφοσύνη” φαίνεται πως δεν περιελάμβανε τις γαλλικές αποικίες, αφού οι αποικιοκράτες δουλοκτήτες στο Νησί ήταν από τους πιο σκληρούς του κόσμου, κάτι που δεν άλλαξε φυσικά αμέσως μετά την Επανάσταση: Τα μαστιγώματα, οι βασανισμοί, οι ευνουχισμοί, οι βιασμοί και οι δολοφονίες ανυπάκουων σκλάβων ήταν καθημερινό φαινόμενο στην Αϊτή (Άγιο Δομίνικο), η οποία ήταν και η πιο κερδοφόρα αποικία, με τρομερές φυτείες καφέ, ζάχαρης κλπ.
Κοινωνική οργάνωση και κάστες
Το καταπιεστικό σύστημα των καστών που είχε επιβληθεί από τους αποικιοκράτες στο γαλλοκρατούμενο κομμάτι του Αγίου Δομίνικου (Αϊτή) διαχώριζε τους ανθρώπους σε τρεις -πάνω-κάτω- κατηγορίες: Στην κορυφή βρίσκονταν οι λευκοί αποικιοκράτες, οι ιδιοκτήτες των φυτειών, μια υποκατηγορία των οποίων ήταν οι λευκοί μικροέμποροι και οι τεχνίτες, οι οποίοι όμως είχαν τα ίδια πολιτικά -αν όχι οικονομικά- δικαιώματα με το ανώτερο στρώμα. Και φυσικά ανάμεσα σε αυτούς οι στρατιωτικοί. Στην μέση της κοινωνικής σκάλας βρίσκονταν οι απελεύθεροι πρώην σκλάβοι, μαύροι ή μιγάδες που είχαν εξαγοράσει την ελευθερία τους ή ήταν απόγονοι Γάλλων πατεράδων, αλλά έγχρωμων γυναικών. Αυτοί είχαν αρκετά περισσότερα προνόμια από τους σκλάβους και μπορούσαν να μορφώνονται, να υπηρετούν στο στρατό και τις υπηρεσίες, αλλά θεωρούνταν φυσικά πολίτες δεύτερης κατηγορίας και ο αυξανόμενος αριθμός τους θεωρούνταν απειλή για τους λευκούς στα τέλη του 18ου αιώνα, έτσι προσπαθούσαν να τους περιορίσουν. Η τρίτη και μεγαλύτερη κάστα ήταν φυσικά οι σκλάβοι, που αποτελούσαν το 90% των ψυχών του νησιού (περίπου 450.000) και προέρχονταν κυρίως από χώρες της Αφρικής όπως η Νιγηρία, η Αγκόλα, το Κονγκό και το Μπενίν. Δεν είχαν κανένα δικαίωμα και οι συνθήκες ζωής τους ήταν οι χειρότερες δυνατές.
Ακόμη όμως και ανάμεσα στα μέλη των ανώτερων καστών υπήρχαν έριδες, μίση και διαφωνίες, οι διαφορές ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχότερους λευκούς ήταν ορατές, ενώ οι Γαλλοθρεμμένοι ανάμεσά τους θεωρούσαν εαυτούς ανώτερους όλων, ακόμη και των πλουσίων λευκών που είχαν γεννηθεί στην Αϊτή (Αγ. Δομίνικο). Αλλά και ανάμεσα στους μαύρους πληθυσμούς υπήρχε διχόνοια, με τους απελεύθερους πολλές φορές να συναγωνίζονται τους λευκούς σε βαναυσότητα απέναντι στους σκλάβους. Οι τελευταίοι δεν είχαν άλλη οδό από την διαρκή πρόκληση εξεγέρσεων και εντάσεων, ενώ όσοι από αυτούς κατάφερναν να το σκάσουν, δημιουργούσαν ελεύθερες κοινότητες σε απομακρυσμένες περιοχές, οπλίζονταν και πραγματοποιούσαν καταδρομές στις φυτείες των λευκών προκειμένου να επιβιώσουν. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι Maroons.
Η Γαλλική Επανάσταση
Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 επέφερε πολύπλοκες επιπτώσεις και επέβαλε νέους συσχετισμούς στο ζήτημα της δουλείας αλλά και των αποικιών και το ίδιο ίσχυσε φυσικά και για την πολύτιμη οικονομικά Αϊτή (Άγ. Δομίνικο). Από την μια, οι απελεύθεροι μαύροι πολίτες ζητούσαν πλέον το δικαίωμα στην ισότητα και την ψήφο, όπως ορίζονταν από την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, η οποία όμως δεν ανέφερε πουθενά ούτε γυναίκες, ούτε σκλάβους, ούτε μιγάδες και ήταν ενδεικτική της διστακτικότητας με την οποία αντιμετώπιζαν τέτοια φλέγοντα ζητήματα οι αστοί ριζοσπάστες της Γαλλίας.
Από την άλλη, οι λευκοί δουλοκτήτες αποικιοκράτες έβλεπαν την Διακήρυξη ως μια ευκαιρία για να αποσχιστούν από το Γαλλικό Κράτος, το οποίο αισθάνονταν ότι τους επέβαλλε πολλούς περιορισμούς σχετικά με το πως θα λειτουργούσαν τις “επιχειρήσεις” τους, ενώ νωρίτερα είχαν τεθεί από τον Γαλλικό Θρόνο και κάποια όρια σχετικά με την συμπεριφορά απέναντι στους σκλάβους, που είχαν ως στόχο φυσικά όχι την ευημερία των τελευταίων, αλλά να περιορίσουν τα φαινόμενα εξεγέρσεων λόγω της βαναυσότητας των δουλοκτητών και να αποτρέψουν μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση για την Γαλλία στην πιο πολύτιμη αποικία της.
Τέλος, οι πληθυσμοί των σκλάβων, όταν έμαθαν σχετικά με τα σχέδια των λευκών αφεντάδων τους για ανεξαρτησία από την Γαλλία, αμέσως αντιλήφθηκαν πως αυτό θα σήμαινε ακόμη περισσότερη καταπίεση για τους ίδιους, αφού θα επερχόταν πλήρης αποχαλίνωση του τρόπου με τον οποίο τους μεταχειρίζονταν οι αποικιοκράτες. Έτσι, τάχθηκαν με όσους ήταν αντίθετοι προς την ανεξαρτησία, που δεν ήταν και πολλοί φυσικά. Ενδεικτικό αυτής της περιόδου ήταν επίσης ότι οι πρώτες απόπειρες των απελεύθερων σκλάβων να διεκδικήσουν ίσα δικαιώματα συνάντησαν την άρνηση των τοπικών αρχόντων, κάτι που τους οδήγησε σε εξεγερσιακή ετοιμότητα.
Η Επανάσταση ξεσπάει
Το 1791 αυτή η κατάσταση έλαβε και επίσημη χροιά. Μετά την άρνηση των λευκών τοπικών αρχών στο Νησί να υπακούσουν στις εντολές της Γαλλικής Κυβέρνησης και να δώσουν πλήρη και ίσα δικαιώματα στους ελεύθερους μαύρους πολίτες, οι τελευταίοι ξεκίνησαν μια σειρά ένοπλων συγκρούσεων απέναντι στους λευκούς. Δεν ήταν όμως η “μεσαία τάξη” των μαύρων αυτή που θα ξεκινούσε την μεγάλη Επανάσταση στην Αϊτή. Αντίθετα, οι σκλάβοι βρίσκονταν κι αυτοί από καιρό σε ετοιμότητα, λόγω των όσων αναφέραμε παραπάνω. Αν και οι πληροφορίες που είχαν σχετικά με την όλη κατάσταση ήταν εντελώς συγκεχυμένες και θεωρούσαν ότι ήταν ο Βασιλιάς της Γαλλίας που ήθελε να τους απελευθερώσει και οι τοπικοί άρχοντες του εναντιώνονταν, ωστόσο ήξεραν πολύ καλά ποιοι ήταν οι πραγματικοί τους εχθροί: Οι λευκοί αποικιοκράτες, οι αφεντάδες τους. Έτσι, στις 21 Αυγούστου του 1791, μια νύχτα με καταιγίδα, μετά από μια θρησκευτική τελετή βουντού (τοπικής θρησκείας των σκλάβων) στην οποία παρίσταντο χιλιάδες σκλάβοι, δόθηκε το σύνθημα για μια από τις πιο αιματηρές αντι-αποικιοκρατικές εξεγέρσεις στην ιστορία.
Οι σκλάβοι ξεχύθηκαν κατά των πλουσίων λευκών με όλο το μίσος που τους είχαν ενσταλάξει οι ατέλειωτες δεκαετίες βασανιστηρίων και εκμετάλλευσης. Τους έσυραν από τα κρεβάτια τους και τους έσφαξαν, χωρίς να κάνουν διακρίσεις σε άνδρες γυναίκες και παιδιά, ενώ οι νεκροί λευκοί ξεπέρασαν τους 4,000 μέσα σε δυο μήνες, πάνω από το 10% του συνολικού πληθυσμού της τάξης τους. Οι εξεγερμένοι έκαψαν εκατοντάδες φυτείες και μέχρι το τέλος της χρονιάς ήλεγχαν το ένα τρίτο του Νησιού. Οι λευκοί ανασυντάχθηκαν και αντεπιτέθηκαν κατά τους επόμενους μήνες, σκοτώνοντας χιλιάδες μαύρους, αλλά η αριθμητική υπεροχή ήταν τεράστια. Χρειάστηκε η παρέμβαση του Γαλλικού Κράτους, που στα 1792 έδωσε και επίσημα ίσα δικαιώματα στους ελεύθερους μαύρους και μιγάδες σε όλες τις αποικίες (και φυσικά στην Αϊτή – Αγ. Δομίνικο), αλλά ταυτόχρονα αποβίβασε μεγάλο αριθμό στρατιωτών στο Νησί, για να ελέγξει τόσο την εξέγερση, όσο και τους πλούσιους λευκούς, οι οποίοι, συμμαχώντας με ένα στρώμα συντηρητικών ελεύθερων μαύρων έπαιρνε σταδιακά και πάλι το πάνω χέρι στρατιωτικά.
Η όλη κατάσταση ήταν εντελώς μπερδεμένη πολιτικά, καθώς τα νέα στρατεύματα που έφτασαν στο Νησί ήταν πιστά στην νεαρή Γαλλική Δημοκρατία και την Εθνοσυνέλευση, ενώ οι πλούσιοι λευκοί ήταν πρώην βασιλικοί και συντηρητικοί. Οι ελεύθεροι μαύροι ήταν χωρισμένοι σε προοδευτικούς και συντηρητικούς, ενώ το κερασάκι στην τούρτα έρχονταν να βάλουν οι εξεγερμένοι σκλάβοι, που, ενώ ήταν ενάντια στους λευκούς αποικιοκράτες, αντετίθεντο στην Ανεξαρτησία για τους προαναφερθέντες λόγους και διακήρυσσαν πως πολεμούσαν στο όνομα του Βασιλιά της Γαλλίας, ενάντια στους ανυπάκουους λευκούς αποικιοκράτες! Αυτοί ήρθαν σε συμμαχία με τους πιο προοδευτικούς απελεύθερους μαύρους.
Σαν να μην έφταναν όλα τα παραπάνω, στο παιχνίδι χώθηκαν και οι αντίπαλες αποικιοκρατικές δυνάμεις που εποφθαλμιούσαν την πλούσια αποικία, όπως οι Βρετανοί, που κατείχαν την γειτονική Τζαμάικα και οι Ισπανοί που, όπως είπαμε, ήταν κύριοι ενός σημαντικού κομματιού του Αγίου Δομίνικου. Με τους Βρετανούς κυρίως συμμάχησαν οι λευκοί Γάλλοι αποικιοκράτες και οι συντηρητικοί απελεύθεροι, θεωρώντας πως οι δυνάμεις αυτές θα επανέφεραν το παλιό καθεστώς και θα αποκαθιστούσαν τα προνόμιά τους, κάτι που απέσπασαν ως υπόσχεση από τους νέους συμμάχους τους. Μια “ανίερη συμμαχία” μεταξύ Βρετανών, Ισπανών εξεγερμένων, αλλά και λευκών αποικιοκρατών έδωσε ισχυρό πλήγμα στις επίσημες γαλλικές δυνάμεις στο νησί, που μέχρι το καλοκαίρι του 1793 είχαν περιοριστεί σε περίπου 3.000 (από τις 6.000 που είχε στείλει η Εθνοσυνέλευση έναν χρόνο πριν).
Η κίνηση – ματ όμως έγινε από την Γαλλική Εθνοσυνέλευση το 1793, όταν και διακήρυξε το τέλος της δουλείας σε όλες τους τις αποικίες, ως συνέχεια του προηγούμενου διατάγματος για τα ίσα δικαιώματα των ελεύθερων μαύρων έναν χρόνο πριν, αλλά με σαφή πρόθεση να σταματήσει την εξέγερση των σκλάβων στην Αϊτή και να τους προσεταιριστεί στην οικοδόμηση της αποικίας από την αρχή, με όρους μισθωτής εργασίας. Ήταν η μοναδική λύση που φάνταζε βιώσιμη την περίοδο εκείνη, μια απόφαση σταθμός που σόκαρε όλες τις άλλες δουλοκτητικές αποικιοκρατικές δυνάμεις και θα λειτουργούσε ως ντόμινο μελλοντικών εξελίξεων. Η Γαλλία αποκαθιστούσε την “ηθική της ανωτερότητα” έναντι των υπόλοιπων κρατών, φάνταζε πιστή στις διακηρύξεις της Επανάστασης, αλλά κυρίως, θεωρούσε ότι προετοίμαζε το έδαφος για να διατηρήσει την αποικία της ανέπαφη.
Τα επόμενα χρόνια οι Βρετανοί κατέβαλαν τεράστιες δυνάμεις και προσπάθεια για την κατάκτηση του Αγίου Δομίνικου, ωστόσο, μετά από μια σειρά τραγικά λάθη που περιελάμβαναν από στρατιωτικές ήττες μέχρι την λανθασμένη εποχή αποβίβασης στο νησί – κάτι που επέφερε πανδημία κίτρινου πυρετού στα στρατεύματα- εν τέλει αποχώρησαν στις αρχές του 1798, ηττημένοι από τις συνδυασμένες δυνάμεις των μαύρων εξεγερμένων και των Γάλλων, που είχαν συμμαχήσει τελικά ως έναν βαθμό, υπό την ηγεσία του χαρισματικού απελεύθερου Toussaint Louverture. Αυτός ήταν ουσιαστικά και ο θάνατος των ελπίδων των παλιών “Μεγάλων Λευκών” όπως τους αποκαλούσαν, των παλιών δουλοκτητών, να επαναφέρουν το προηγούμενο καθεστώς και να διατηρήσουν τα προνόμιά τους.
Ο Toussaint Louverture
Οι εξεγερμένοι μαύροι είχαν μερικούς πολύ ικανούς -αλλά και αιμοδιψείς- ηγέτες στις τάξεις τους, οι οποίοι τις περισσότερες φορές προέρχονταν από τις τάξεις των απελεύθερων όπως ο André Rigaud και ο Jean-Jacques Dessalines αλλά σε σημαντικότερη φιγούρα του μαύρου πληθυσμού της Επανάστασης της Αϊτής σε αυτή τη περίοδο εξελίχθηκε ο Toussaint Louverture, ένας απελεύθερος πρώην σκλάβος με καταγωγή πιθανότατα από το Μπενίν, ο οποίος ήρθε από πολύ μικρή ηλικία σε επαφή με τις ιδέες του Διαφωτισμού, μέσω του λευκού νονού του, που φρόντισε για την μόρφωσή του. Ο Louverture, μετά την απελευθέρωσή του, ανέβαλε διοικητικές θέσεις σε κάποιες φυτείες, ενώ έγινε και ο ίδιος δουλοκτήτης για κάποιο χρονικό διάστημα πριν ξεσπάσει η Επανάσταση στην Αϊτή. Αν και αρχικά ήταν μάλλον συντηρητικός και φιλοβασιλικός, η μετέπειτα ιδεολογία του και το πολιτικό του μανιφέστο προσπαθούσαν να συγκεράσουν τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού με την κατάργηση της δουλείας, ένα θέμα με το οποίο οι Ευρωπαίοι…”διαφωτισμένοι” δεν ασχολούνταν και πολύ όπως είδαμε -κάτι που θυμίζει ίσως την κατάσταση στην Αρχαία Ελλάδα, με τους φιλοσόφους που μιλούσαν περί ελευθερίας σε μια δουλοκτητική κοινωνία. Ο Louverture αρχικά δεν ήταν από τους ηγέτες της Επανάστασης, τον βλέπουμε όμως στα 1793 να ηγείται μιας συμμαχίας μεταξύ Ισπανών και εξεγερμένων ενάντια στον επίσημο γαλλικό στρατό, περίοδος κατά την οποία οι αντίπαλοί του αντιλήφθηκαν για πρώτη φορά την στρατιωτική του ευφυΐα και προσπάθησαν να τον προσεταιριστούν.
Η αλλαγή στην στάση του Louverture συμβαίνει απότομα το 1794, όταν και προδίδει τους Ισπανούς συμμάχους του, πηγαίνοντας με την μεριά των Γάλλων. Διώχνοντας τους Ισπανούς από την Αϊτή, ο ικανότατος Louverture κρατάει τώρα μια ήπια στάση απέναντι στους λευκούς Γάλλους, ακόμη και τους πρώην αφεντάδες, σώζοντας αρκετούς από τα χέρια των εξαγριωμένων πρώην σκλάβων, λέγοντας πως απλά θέλει να εξασφαλίσει τα δικαιώματα και την ελευθερία των εξεγερμένων μαύρων και των απελεύθερων, χωρίς καμία διάθεση για ανεξαρτησία από την Γαλλία. Μετά την ήττα των Ισπανών πρώην συμμάχων του, συσπειρώνει το μεγαλύτερο κομμάτι των δυνάμεων των μαύρων εξεγερμένων υπό την δική του καθοδήγηση, ενώ μέχρι πριν από λίγο οι δυνάμεις τους είχαν καταλήξει να πολεμούν αναμεταξύ τους, οι μισοί με τους Γάλλους και τον Louverture και οι άλλοι μισοί με τους Ισπανούς.
Οι λόγοι της μεταστροφής του δεν είναι σαφείς και αποτελούν αντικείμενο μελέτης. Από την μια, φαίνεται πως τα διατάγματα της Εθνοσυνέλευσης, αλλά και η γνωριμία του με τον Γιακοβινισμό, τον μετέτρεψαν σε υποστηρικτή της νέας Κυβέρνησης για αυτό το σύντομο διάστημα, ή τουλάχιστον σε προνομιακό σύμμαχο, πολύτιμο όπως είδαμε παραπάνω ενάντια στους Βρετανούς και Ισπανούς. Από την άλλη, αρκετοί επικριτές του αναφέρουν πως το κυριότερο κριτήριο των επιλογών του ήταν η απόκτηση εξουσίας, κάτι που αντιλήφθηκε την κατάλληλη στιγμή ότι θα γινόταν ευκολότερο αν πήγαινε με την μεριά των Γάλλων. Οι περισσότεροι μελετητές πάντως βρίσκονται κάπου στην μέση ή αποδέχονται και τα δυο ως αληθή.
Όπως και να’χει, στις αρχές του 1799, με τους Βρετανούς να έχουν αποχωρήσει, όπως και οι Ισπανοί νωρίτερα, αλλά και τους Γάλλους να είναι σε μειονεκτική στρατιωτική και αριθμητική θέση απέναντι στον ντόπιο πληθυσμό, η ντε φάκτο δύναμη στην Αϊτή έγινε ο στρατός των μαύρων πρώην σκλάβων και απελεύθερων, υπό την ηγεσία του Toussaint Louverture στον Βορρά και του Rigaud στον Νότο. Σύντομα ένας εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε ανάμεσα στους δυο ηγέτες, με τις δυνάμεις του Rigaud να αποτελούνται κυρίως από μιγάδες απελεύθερους και αυτές του Louverture από μαύρους πρώην σκλάβους. Ο Louverture κατατρόπωσε τον αντίπαλό του μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο, με την βοήθεια του Αμερικανικού Ναυτικού, αφού οι ΗΠΑ έβλεπαν στον Rigaud έναν πιο κοντινό στα συμφέροντα των Γάλλων ηγέτη και άρα εχθρικό προς τα δικά τους στην Αϊτή και την ευρύτερη περιοχή.
Το 1800, ο Toussaint Louverture ήταν ο ντε φάκτο ηγέτης της Αϊτής, ξεκινώντας μια διακυβέρνηση σιδηράς πυγμής, με στόχο την ανοικοδόμηση της αποικίας και ξεκινώντας παράλληλα προσεκτικές κινήσεις ανεξαρτητοποίησης από την Γαλλία. Το 1801 επέδραμε στο Ισπανικό κομμάτι του νησιού, το Santo Domingo, ελευθερώνοντας τους σκλάβους και ενώνοντας το νησί. Την χρονιά αυτή ο νέος ηγέτης του Αγίου Δομίνικου (Αϊτή) αυτο-ανακηρύσσεται ισόβιος κυβερνήτης και αναγγέλλει την δημιουργία ενός ανεξάρτητου αυτόνομου, μαύρου κράτους. Λογάριαζε όμως χωρίς τις κοσμοϊστορικές αλλαγές στην Γαλλία -και γενικότερα στην Ευρώπη.
Ο Ναπολέοντας εισβάλλει στον Άγιο Δομίνικο
Στα τέλη του 1799 ο Ναπολέων Βοναπάρτης είχε ανατρέψει την Κυβέρνηση του Διευθυντηρίου στην Γαλλία -μια απολυταρχική παρακμή της Γαλλικής Επανάστασης που κρατούσε από το 1795- και είχε αυτο-ανακυρηχθεί Πρώτος Ύπατος. Με το που πληροφορήθηκε την διακήρυξη της ανεξαρτησίας από μεριάς Louverture, ο Βοναπάρτης έστειλε τα στρατεύματά του να τον καταστείλουν, με μυστικά σχέδια για αποκατάσταση της δουλειάς, αρχικώς μερικής και στην συνέχεια ολοκληρωτικά.
Οι Γάλλοι αποβιβάστηκαν στο νησί τον Φλεβάρη του 1802. Τα αρχικά σχέδια του Βοναπάρτη ήταν να δελεάσει τον Louverture και να τον πείσει ότι δεν κινδυνεύει ούτε αυτός ούτε οι πολίτες του, αρκεί να παραδοθεί. Όταν τα σχέδια αυτά έπεσαν στο κενό, ο Louverture ανακηρύχθηκε καταζητούμενος από τις Γαλλικές Δυνάμεις και ξεκίνησε ένας σκληρός πόλεμος ανάμεσα στις δυο μεριές. Οι Γάλλοι στρατιώτες σύντομα κατάλαβαν ότι οι ντόπιοι ήταν άριστα εκπαιδευμένοι στρατιωτικά από τον ηγέτη τους και πως μισούσαν κάθε ξένο που προσπαθούσε να τους επιβληθεί με άσβεστο μίσος. Πράγματι, οι Αϊτινοί συμπεριφέρθηκαν χωρίς κανέναν ενδοιασμό και με τρομερή αγριότητα απέναντι στον κατακτητή: Όπου επικρατούσαν, προέβαιναν σε θηριωδίες για να τρομάξουν τους λευκούς Ευρωπαίους, όπως το να αφήνουν χιλιάδες πτώματα άταφα.
Το κύριο σχέδιο του Louverture ήταν να εξαντλήσει τους επιτιθέμενους, περιμένοντας να εμφανιστεί για άλλη μια φορά η εποχή των βροχών, η οποία θα έφερνε μαζί της τον αιώνιο σύμμαχο των ντόπιων, τον “κίτρινο πυρετό”. Στο μεταξύ, θα εφάρμοζαν την τακτική της “καμμένης γης”: Θα έκαιγαν οποιαδήποτε έκταση μπορούσε να πέσει στα χέρια των εχθρών τους, προκειμένου να μην μπορούν οι Γάλλοι να βρουν προμήθειες. Οι Γάλλοι προελάμβαναν μεν, αλλά με πολύ αργό ρυθμό και τεράστιες απώλειες, ενώ οι ντόπιοι πολεμούσαν με τρομερή αυτοθυσία, προβαίνοντας μέχρι και σε επιθέσεις αυτοκτονίας. Το σχέδιο της καθυστέρησης της γαλλικής επέλασης προχωρούσε με βαρύ κόστος και για τις δυο μεριές, ενώ από ένα σημείο και μετά ο στρατός του Louverture παράτησε τις συμβατικές μεθόδους πολέμου και επιδόθηκε στον ανταρτοπόλεμο, παραδίδοντας το μεγαλύτερο κομμάτι του νησιού στους Γάλλους, λίγο πριν την περίοδο των βροχών -και του “κίτρινου πυρετού”!
Προδοσία, αιχμαλωσία, θάνατος
Το σχέδιο του Louverure ίσως και να είχε αποφέρει καρπούς, αφού πολύ σύντομα οι Γάλλοι στρατιώτες ξεκίνησαν να πεθαίνουν κατά χιλιάδες από την αρρώστια. Ωστόσο, μια λιποταξία ενός από τους κυριότερους στρατηγούς των ντόπιων, του Christophe, που πήρε μαζί του μεγάλο κομμάτι του στρατεύματος και προσχώρησε στους Γάλλους, έκρινε την τύχη του πολέμου. Ο Louverture παραδόθηκε, εξαντλημένος από μια και πλέον δεκαετία συνεχών πολέμων, αφού του υποσχέθηκαν ότι θα δεν θα τον σκοτώσουν και πως η δουλεία δεν θα επέστρεφε στο νησί, ενώ ο στρατός της Αϊτής θα γινόταν κομμάτι του Γαλλικού Στρατού. Ωστόσο, σύντομα μετά την παράδοσή του, αιχμαλωτίστηκε και στάλθηκε σε φυλακή στην Ευρώπη, όπου και πέθανε μερικούς μήνες αργότερα.
Ακολούθησε η παράδοση των κυριότερων στρατηγών των ντόπιων, όπως ο πολύ σημαντικός Dessalines, που ακόμη μάχονταν. Στους μήνες που ακολούθησαν, οι Γάλλοι προέβησαν σε αποκρουστικές πράξεις αντεκδίκησης, φτάνοντας στο σημείο να εφεύρουν ένα ολότελα καινούριο μέσο βασανισμού και θανάτωσης, έναν πρόγονο των θαλάμων αερίου: Στοίβαζαν τους αιχμαλώτους ντόπιους στα αμπάρια των πλοίων και έκαιγαν διοξείδιο του θείου, μια δηλητηριώδη χημική ένωση.
Την ήττα και την παράδοση των αρχηγών του Στρατού της Αϊτής ακολούθησε μια πολύ σύντομη περίοδος ανάπαυλας. Πολύ σύντομα όμως θα ξεκινούσε η αντίσταση!
Ο πόλεμος για την απελευθέρωση
Οι ντόπιοι στην Αϊτή πολύ σύντομα κατάλαβαν ότι ανάμεσα στις προθέσεις των νέων κατακτητών του Ναπολέοντα ήταν η επαναφορά της δουλείας, αφού κάτι τέτοιο έβλεπαν πως συνέβαινε σε άλλες αποικίες, όπως η Γουαδελούπη. Έτσι, δημιούργησαν ομάδες αντίστασης και υπό την ηγεσία παλαιών στρατηγών, όπως ο Dessalines και ο Petion, που είχαν για μικρό διάστημα εισαχθεί στον Γαλλικό Στρατό, πέρασαν στην αντεπίθεση. Η κατάσταση στο Γαλλικό στράτευμα ήταν τραγική, αφού κοντά στις 10.000 στρατιώτες είχαν πεθάνει από κίτρινο πυρετό, κάτι που λειτουργούσε σαφώς υπέρ των δυνάμεων της αντίστασης.
Η κατάσταση αυτή οδήγησε τον Ναπολέοντα στο να μεταφέρει δυνάμεις από την Ευρώπη, συγκεκριμένα Πολωνικά στρατεύματα, στα οποία είχε μεταφερθεί πως θα στέλνονταν να καταστείλουν μια εξέγερση φυλακισμένων. Πολύ σύντομα όμως οι Πολωνοί κατάλαβαν περί τίνος επρόκειτο και ποιον ρόλο είχαν κληθεί να επιτελέσουν στο νησί. Όντας και οι ίδιοι πολύ ευαισθητοποιημένοι απέναντι στο εθνικο-απελευθερωτικό ζήτημα, αφού βρίσκονταν για πολλά χρόνια υπό τριπλή ρωσική, αυστριακή και πρωσική κατοχή, οι Πολωνοί στρατιώτες σε μεγάλο κομμάτι τους άρχισαν να βλέπουν με θετικό μάτι τους ντόπιους εξεγερμένους και κατέληξαν να τους υποστηρίζουν εν τέλει ενάντια στα Γαλλικά στρατεύματα! Μετά τον πόλεμο τους αποδόθηκαν τιμές, η Αϊτινή υπηκοότητα καθώς και ο τιμητικός τίτλος του “μαύρου”.
Εν τω μεταξύ, για άλλη μια φορά, η φρικαλεότητα των Γαλλικών μεθόδων ξεπέρασε κάθε προσδοκία, αφού ένας νέος στρατηγός, ο Κόμης Ροσαμπό, ξεκίνησε εκτεταμένες επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης ενάντια σε όποιον ήταν μη λευκός, φέρνοντας μάλιστα από την Τζαμάικα σκυλιά, ειδικά εκπαιδευμένα στο να κυνηγούν μαύρους, ενώ προχώρησε σε μαζικούς πνιγμούς αιχμαλώτων. Ο Dessalines από την μεριά των Αϊτινών, γνωστός και αυτός από πριν για την αγριότητά του, απάντησε με παλουκώματα Γάλλων στρατιωτών, ακόμη και όσων εν τέλει ήρθαν με το μέρος του (!) και σύντομα η φρικαλεότητα του πολέμου έφτασε σε τεράστια ύψη. Αυτό που εν τέλει έγειρε την πλάστιγγα υπέρ των αντιστασιακών δυνάμεων των ντόπιων ήταν μια σειρά από ήττες, που συνοδεύτηκαν από αίσθημα αηδίας και απογοήτευσης των ίδιων των Γάλλων απέναντι στον Ροσαμπό, αλλά και ο παράλληλος πόλεμος του Ναπολέοντα με την Βρετανία. Οι Βρετανοί κατόρθωσαν να αποκόψουν τον ανεφοδιασμό των Γάλλων μέσω θαλάσσης, αφού είχαν στην επικυριαρχία τους το νησί της Τζαμάικα, εφοδίαζαν τους ντόπιους με όπλα και πολεμοφόδια και σταδιακά ο Πρώτος Ύπατος παραιτήθηκε από τις διεκδικήσεις του στο δυτικό ημισφαίριο, στρέφοντας την προσοχή του στους Ευρωπαίους εχθρούς του.
Οι τελευταίοι Γάλλοι στρατιώτες έφυγαν από την Αϊτή στις 30 Νοεμβρίου του 1803. Τους είχε δοθεί διορία μέχρι την επόμενη, διαφορετικά θα εξοντώνονταν όλοι. Χρειάστηκε να επιστρατευθούν Βρετανικές δυνάμεις για να εξασφαλιστεί η ομαλή αναχώρησή τους από το νησί, καθώς το μίσος των ντόπιων ήταν ασίγαστο και ο Dessalines είχε πλέον αποχαλινωθεί πλήρως ως προς το μένος του ενάντια στους λευκούς.
Την πρώτη Ιανουαρίου του 1804 ο Jean-Jacques Dessalines ανακήρυξε και πάλι το νησί ανεξάρτητο κράτος, ελεύθερη δημοκρατία, υπό το όνομα ” Αϊτή “, το οποίο προέρχεται από την ονομασία του νησιού στην γλώσσα των ιθαγενών Arawak. Την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας ακολούθησε μερικούς μήνες αργότερα μια φρικιαστική εκκαθάριση των εναπομεινάντων λευκών και κρεολών του νησιού, που ήρθε να αποδείξει το μέγεθος του μίσους που είχε προκαλέσει στις καρδιές των μαύρων πρώην σκλάβων και των ιθαγενών η δυτική αποικιοκρατία, η δουλεία, η στεγνή εκμετάλλευση, ο εξανδραποδισμός. Ένα γεγονός που έρχεται να αποδείξει με τον καλύτερο τρόπο πως μια εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση δε είναι πανηγύρι και δεν πραγματοποιείται από “αγίους” και από εξειδανικευμένα επαναστατικά πρότυπα.
Άλλωστε, σύμφωνα με τα λόγια του Louis Félix Mathurin Boisrond-Tonnerre, γραμματέα του Dessalines: «Για τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας μας, θα πρέπει να έχουμε το δέρμα ενός λευκού για περγαμηνή, το κρανίο του για μελανοδοχείο, το αίμα του για μελάνι και μια ξιφολόγχη για στυλό!»
