Πάνε οι αναρχικοί στον πόλεμο; (μέρος δεύτερο)

Πάνε οι αναρχικοί στον πόλεμο; (μέρος δεύτερο)

Αναδημοσιεύουμε εδώ, μεταφρασμένο απ’ τα αγγλικά, το μανιφέστο που εξέδωσε η Επιτροπή Αντίστασης των Ουκρανών αναρχικών για τον πόλεμο με την Ρωσία. Η συλλογικότητα δραστηριοποιείται στην ευρύτερη περιοχή του Κιέβου και το κείμενο της έκανε τον γύρο σε πολλά κινηματικά μέσα της Δύσης ως αντιπροσωπευτικό δείγμα και συγκροτημένη έκφραση μιας τάσης της αναρχίας στην Ουκρανία. Συνεπώς χρίζει αναφοράς, όσο και μιας κριτικής αποτίμησης, που ακολουθεί μετά το τέλος του κειμένου.

Μανιφέστο της Επιτροπής Αντίστασης των ουκρανών αναρχικών

Τι φέρνει μαζί του το καθεστώς του Putin και ο ιμπεριαλισμός του; Το είδαμε στο ζοφερό παράδειγμα του Ντονμπάς και της Κριμέας. Το είδαμε στην αιματηρή καταστολή των λαών του Καζακστάν και της Λευκορωσίας, την καταστροφή των κινημάτων αμφισβήτησης στη Ρωσία, στον βομβαρδισμό των πόλεων της Συρίας. Φαίνεται πως αυτά δεν ήταν αρκετά για τον Πούτιν. Στις 24 Φλεβάρη του 2022 ξεκίνησε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Σήμερα το επίκεντρο της αντίστασης ενάντια στην υποδούλωση είναι εδώ. Ο αγώνας των Ουκρανών δίνει την ελπίδα της απελευθέρωσης σε όλους όσους καταπιέζει ο “πουτινισμός”.

Για αιώνες η περιοχή της σύγχρονης Ουκρανίας βρίσκεται στα σύνορα των συμφερόντων της αυτοκρατορικής φιλοδοξίας και επιθετικότητας. Οι άνθρωποι με ελεύθερα πνεύματα κατέφυγαν εδώ για να ξεφύγουν απ’ τον δεσποτισμό. Ανάμεσα σε αυτούς τους ανθρώπους ήταν κοζάκοι και επαναστάτες opryshki. Οι ηρωικοί μαχνοβίτες πολέμησαν εδώ για την ελευθερία των ανθρώπων απ’ όλους τους εξουσιαστές.

Ο σημερινός πόλεμος στην Ουκρανία είναι η συνέχιση της πάλης των λαών για ελευθερία από κάθε απολυταρχία. Οι κάτοικοι της Ουκρανίας, μαζί με ανθρώπους από πολλές άλλες χώρες, πολεμούν μαζί για τις ελευθερίες και τα δικαιώματα που κερδήθηκαν μέσα από αιώνες λαϊκών αγώνων και τις προσπάθειες των επαναστατών της ιστορίας. Και παρ’ όλο που σήμερα τον πρώτο λόγο έχει το Ουκρανικό κράτος, η αντίσταση ενάντια στην εισβολή διεξάγεται από το μαζικό λαϊκό κίνημα.

Ποιοι είμαστε

Η Επιτροπή Αντίστασης είναι ο χώρος για διάλογο και συντονισμό των διάφορων αναρχικών, ελευθεριακών και αντι-εξουσιαστικών πρωτοβουλιών.

Πιστεύουμε οτι η Ουκρανία και ολόκληρη η Ανατολική Ευρώπη πρέπει να ελευθερωθούν από την δικτατορία. Η ελευθερία, η αλληλεγγύη και η ισότητα θα πρέπει να γίνουν οι βασικές αρχές της κοινωνικής οργάνωσης στην περιοχή.

Η αποστολή μας: να ενώσουμε τις προσπάθειες όλων των αντιεξουσιαστών ώστε να μπορέσουμε να παλέψουμε αποτελεσματικά για τα ιδανικά και τις αξίες μας. Φιλοδοξούμε να επηρεάσουμε το μέλλον της Ουκρανίας και της περιοχής στο σύνολο της, να προστατέψουμε τις ελευθερίες που υπάρχουν ήδη και να συνεισφέρουμε στη διεύρυνση τους.

Οι αρχές μας

“Για τη δική μας ελευθερία και τη δική σας!” — είμαστε εχθροί της αυτοκρατορικής διακυβέρνησης, που στην Ουκρανία είναι παρούσα με την μορφή του βάρβαρου στρατού του Πούτιν. Πολεμάμε για χάρη της Ουκρανικής κοινωνίας, ενάντια στον θάνατο και την καταστροφή που ετοιμάζουν για εκείνη οι Ρωσοί εισβολείς. Αν το Ουρκανικό κράτος συμμετέχει σήμερα σε αυτόν τον αγώνα, αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε υποστηρικτές του.

Δεν θεωρούμε εχθρούς μας τους λαούς της Ρωσίας και της Λευκορωσίας. Απευθύνουμε έκκληση σε όλους τους Ρώσους και Λευκορώσους που σκέφτονται ελεύθερα να πολεμήσουν μαζί μας ενάντια στη δικτατορία.

Το έχουμε πια καταλάβει: μέχρι να καταστρέψουμε την φωλιά της τυραννίας στην Μόσχα, ολόκληρη η περιοχή θα συνεχίσει να φοβάται μην χάσει την ελευθερία της. Ο κάθε τοπικός τύραννος, που καταπιέζει τον εξεγερμένο λαό του, θα λαμβάνει βοήθεια από τον “τσάρο της Μόσχας”. Θέλουμε να δούμε ελεύθερους εμάς και τους γείτονες μας. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να βάλουμε ένα τέλος στο καθεστώς του Πούτιν.

Δικαιοσύνη — είμαστε αντίθετοι σε όλες τις μορφές καταπίεσης ανθρώπου από άνθρωπο, σε όλες τις σχέσεις κυριαρχίας και υποταγής, στην κοινωνική ανισότητα. Όλοι οι καταπιεστές πρέπει να νικηθούν. Η ελεύθερη και ίση συνεγασία ανάμεσα σε όλα τα μέλη της κοινωνίας πρέπει να αντικαταστήσει την τυραννία. Πάνω σε αυτή την αρχή, βασίζουμε τη δραστηριότητα μας.

Δεν μπορεί να υπάρξει δικαιοσύνη αν δεν ξεπεράσουμε την ανισομερή κατανομή του πλούτου και της δύναμης στην κοινωνία.

Η δικαιοσύνη για εμάς δεν νοείται αν δεν περιλαμβάνει την ισότητα των φύλων, την προστασία του περιβάλλοντος και την κατάργηση κάθε μορφής διακρίσεων.

Αλληλεγγύη — δίνουμε προτεραιότητα στην συνεργασία πριν τον ανταγωνισμό. Στην εγγύτητα και την αμοιβαιότητα, πριν απ’ τον εγωισμό και την εξατομίκευση. Παρ’ όλα αυτά, δεν απορρίπτουμε την αυθεντικότητα και την μοναδικότητα του κάθε ατόμου. Η ελευθερία του κάθε ανθρώπου ζει μέσα στην ελευθερία των άλλων. Κανείς δεν είναι ελεύθερος, έως ότου όλοι να είναι ελεύθεροι.

Τι κάνουμε

Σήμερα στην Ουκρανία οι αντι-εξουσιαστές συμμετέχουν ενεργά στις κυριότερες σφαίρες της αντίστασης ενάντια στην ρωσική επιθετικότητα:

1. Στο πεδίο της μάχης
2. Στη σφαίρα του εθελοντισμού της κοινωνίας των πολιτών
3. Σε μιντιακές δράσεις

Η αποστολή της Επιτροπής Αντίστασης είναι να εξασφαλίσει τον συντονισμό και την επικοινωνία των διαφορετικών ομάδων και ατόμων που εμπλέκονται ενεργά σε αυτές τις διαδικασίες.

Τι άλλο μπορεί να γίνει τώρα εκτός από την πάλη ενάντια στον στρατό κατοχής;

Το περίγραμμα που θα πάρει η Ουκρανική κοινωνία έχει μεγάλη σημασία για εμάς. Παρακάτω περιγράφουμε τις αλλαγές που θέλουμε να εφαρμόσουμε:

1. Την κατάργηση του άδικου εξωτερικού χρέους της Ουκρανίας. Αυτή είναι η θηλιά που έχουν περάσει στον λαιμό της χώρας οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί θεσμοί και τα πλούσια κράτη. Οι κάτοικοι των άλλων χωρών οφελούνται από την μάχη που δίνουν οι Ουκρανοί ενάντια στο καθεστώς του Πούτιν. Η ακύρωση του εξωτερικού χρεόυς θα ήταν ένα υπόδειγμα αλληλεγγύης από την πλευρά τους.

2. Πιστωτική αμνηστία για τους Ουκρανούς πολίτες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Το χρέος που βαρύνει τον πληθυσμό είναι το αποτέλεσμα των ελαττωμάτων του οικονομικού συστήματος. Οι κάτοικοι της χώρας που αντιστέκονται θα πρέπει να ελευθερωθούν απο αυτό το βάρος.i

3. Να εγκαθιδρύσουμε ένα σύστημα συνελεύσεων – θεσμοί για την αυτοδιεύθυνση στο επίπεδο της κοινωνικής βάσης. Θα πρέπει να γίνουν μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική. Οι συνελεύσεις θα πρέπει να συγκροτηθούν και στο τοπικό και στο επαγγελματικό (συνδικαλιστικό) επίπεδο. Η ανάπτυξη των συνδικάτων σημαίνει οτι οι εργάτες δημιουργούν εργαλεία για τη συλλογική προστασία των οικονομικών τους συμφερόντων.

4. Να δώσουμε περισσότερα εργαλεία και πόρους στις τοπικές κοινότητες (hromada’s). Πιο συγκεκριμένα – να επεκτείνουμε την οργάνωση της τοπικής αυτοάμυνας που ήδη έδειξε πόσο σημαντική είναι σε καιρό πολέμου.

5. Να δοθεί Ουκρανική υπηκοότητα ή μόνιμη άδεια παραμονής, καθώς και πλήρεις κοινωνικές παροχές, νοσοκομειακή ασφάλιση και στέγη σε όλους τους ξένους που πολεμούν τον κατακτητή.

6. Να γίνει η στέγαση προσιτή στους πολλούς. Να δημιουργηθεί ένα επαρκές σύστημα κοινωνικού/δημοτικού ενοικίου, φτηνή πίστωση για την αγορά ακινήτου, ευκαιρίες για τις νεαρές οικογένειες και άλλες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες να λάβουν ένα διαμέρισμα δωρεάν.

7. Δωρεάν ιατρική περίθαλψη, ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας, διασφάλιση κατάλληλων μισθών για τους υγειονομικούς υπαλλήλους σε κάθε επίπεδο.

8. Δωρεάν δημόσιες μεταφορές.

9. Κοινωνική στήριξη / επιδόματα για τους ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα. Ριζικές εκπτώσεις ή δωρεάν πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες.

10. Να επεξεργαστούμε τρόπους για την αποτελεσματική προστασία της ελευθερίας των γυναικών. Ειδικά σε σχέση με την έμφυλη βία. Πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν αυτόνομες δομές για τις γυναίκες σε όλους τους δήμους της χώρας, ανεξάρτητα από τους κρατικούς θεσμούς. Είναι επίσης απαραίτητο να συγκροτήσουμε γυναικεία σώματα αυτοάμυνας , που θα μπορούν να αντισταθούν στην βία κατά των γυναικών. Η γυναικεία αυτονομία και μονάδες που αποτελούνται αμιγώς από γυναίκες θα πρέπει να δημιουργηθούν ακόμα και μέσα στον τακτικό στρατό. Η βία με έμφυλα κίνητρα θα πρέπει να πάψει, τόσο από την πλευρά του στρατού κατοχής, όσο και απ’ όλα τα άλλα εγκληματικά στοιχεία.

11. Ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης και υπευθυνότητας. Υλοποίηση οικολογικών τεχνολογιών, με γνώμονα την ικανοποίηση των αναγκών των τοπικών κοινοτήτων.

12. Από κοινού πρόσβαση για όλους στα μέσα αυτοάμυνας ως προϋπόθεση για τη διατήρηση της ελευθερίας και της δυνατότητας του καθενός / καθεμιας από εμάς να προστατεύεται από τους επιτιθέμενους. Απλοποίηση της διαδικασίας πρόσβασης σε οπλισμό. Ενσωμάτωση της εκπαίδευσης στη στρατιωτική βιομηχανία και ανάπτυξη της σύμφωνα με τις τελευταίες τεχνολογίες. Θέσπιση εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τα οποία θα προέλθουν οι ειδικοί που θα ενισχύσουν την αμυντική ικανότητα της χώρας. Ευκαρία να αποκτήσουμε στρατιωτικές δεξιότητες μέσα από την ένταξη μας στις μονάδες Εδαφικής Άμυνας, ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας, επέκταση των αρχών της οριζόντιας λήψης αποφάσεων και μετάβαση σε μια φυσιολογική εργάσιμη εβδομάδα. Υλοποίηση ενός συστήματος θρεπτικής διατροφής για τους vegan στον στρατό.

Αυτό το μανιφέστο επουδενί δεν είναι οριστικό. Είμαστε έτοιμοι να το διορθώσουμε και να προσθέσουμε σε αυτό, μαθαίνοντας από την εφαρμογή του στην πράξη.

Excursus

Σε αυτό το σημείωμα δεν θα ασχοληθούμε καθόλου με τα σημεία του μανιφέστου των Ουκρανών αναρχικών που αφορά τις σύγχρονες όψεις του κοινωνικού ζητήματος στην Ουκρανία. Θα περιοριστούμε εδώ να παρατηρήσουμε ότι τα προγραμματικά αιτήματα που διατυπώνονται στο κείμενο είναι μάλλον μετριοπαθή και δεν φαίνεται να αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου προβληματισμού γύρω από την μορφή και το περιεχόμενο που θα έχει μια αντισυστημική αλλαγή της ετερόνομης κοινωνίας, ούτε να συνδεόνται οργανικά με μια στρατηγική μετάβασης προς αυτήν. Σίγουρα υπάρχει το σημείο που αναφέρεται στην ανάγκη της δημιουργίας συνελεύσεων στους επι μέρους δήμους της χώρας και στους χώρους δουλειάς. Ωστόσο, χωρίς μια παράλληλη ριζική αναδιάρθρωση της οικονομικής δομής της κοινωνίας, αναρωτιέται κανείς τι θα έχουν να συζητούν και για ποιο πράγμα θα αποφασίζουν τα εν λόγω συλλογικά όργανα. Αναρωτιέται επίσης για πόσο καιρό θα μπορέσουν οι συνελεύσεις αυτές να αποτελέσουν το σημείο αναφοράς για μια μαζική κινητοποίηση και συμμετοχή των προλετάριων στην κοινωνική πάλη, εφόσον η κατανομή των σπάνιων πόρων που καθορίζει το βιοτικό επίπεδο των κατώτερων στρωμάτων εξακολουθήσει να γίνεται μέσω του μηχανισμού της αγοράς και όχι με κάποια μορφή δημοκρατικού κοινωνικού σχεδιασμού.

Προχωράμε τώρα στα σημεία που αφορούν τον πόλεμο. Έχω γράψει και σε ένα προηγούμενο κείμενο ότι δεν βρίσκω κάποια αντίφαση επί της αρχής στην συμμετοχή των αναρχικών σε κινήματα που αποβλέπουν στην εθνική απελευθέρωση. Στην Ουκρανία, κατά την πρώτη φάση του πολέμου, οι αναρχικοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με την αμείλικτη πραγματικότητα μιας εισβολής των ρωσικών στρατευμάτων από τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις. Ειδικότερα στην διοικητική περιφέρεια του Κιέβου, όπου η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων ανήκουν στα δυτικόφιλα στρώματα, η ρωσική εισβολή πήρε την μορφή μιας προσπάθειας για την επιβολή στρατιωτικής κατοχής σε βάρος ενός πληθυσμού εχθρικά διακείμενου προς την Ρωσία. Σε μια τέτοια κατάσταση τα κουκιά είναι μετρημένα, διότι οι αναρχικοί δεν κατοικούν σε ένα δικό τους, προστατευμένο σύμπαν, μακριά από τις κακουχίες στις οποίες υποβάλλεται η κοινωνική ολότητα της οποίας είναι μέρος. Τα σπίτια, οι σύντροφοι, οι οικογένειες των ουκρανών αναρχικών απειλήθηκαν το ίδιο με όλων των υπολοίπων και είναι απόλυτα φυσιολογικό κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες , οι αναρχικοί ως άτομα να καταταγούν στα ένοπλα σώματα, όπου μπορούν να έχουν πρόσβαση σε όπλα για να υπερασπιστούν τις ζωές τους και τις πόλεις τους.

Ποια θα ήταν άλλωστε η ενδεδειγμένη “διεθνιστική” στάση ενός αναρχικού που θα βρισκόταν αντιμέτωπος με τέτοια ανυπέρβλητα διλήμματα; Μήπως οι ουκρανοί αναρχικοί θα έπρεπε να απευθύνουν έκκληση για ταξική αδελφοσύνη στους ρώσους στρατιώτες; Ή μήπως ο στρατός κατοχής θα ζητούσε να μάθει για τις πολιτικές πεποιθήσεις τους προτού πυροβολήσει; Είναι όμως άλλο πράγμα να αναλαμβάνει κάποιος δράση όταν ο εχθρός είναι προ των πυλών, όταν ο πόλεμος έρχεται κατεπάνω του, όταν δεν μπορεί να τον αποφύγει και πρέπει να συνεισφέρει στην συλλογική άμυνα της κοινότητας του. Και είναι εντελώς άλλο να τρέχει κανείς ξοπίσω απ’ τον εχθρό, να κατατάσσεται εθελοντικά σε κρατικά σώματα που επιχειρούν σε πεδία μαχών που βρίσκονται μακριά απ’ την κοινότητα του, συμμετέχοντας με αυτόν τον τρόπο στην μοναδική εκδοχή υλικής πραγμάτωσης της συμβολικής εθνικής ενότητας που είναι δυνατή. Στην μια περίπτωση, η ανάγκη να πολεμήσει κανείς είναι άμεση, απτή. Απορρέει από την ίδια τη ζωή κι έχει τον χαρακτήρα της αυτοάμυνας ενάντια σε μια έξωθεν επιβολή. Από αυτή την άποψη, πρώτα έρχεται η ατομική στράτευση , η οποία επικυρώνεται σε δεύτερο χρόνο με το θεωρητικό κείμενο της συλλογικότητας. Κατά την ταπεινή μου άποψη, αυτό το βιωματικό υπόβαθρο είναι κι ένας ασφαλής οδηγός για την χάραξη μιας αναρχικής πολιτικής σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες.

Στη δεύτερη περίπτωση , τα πράγματα είναι διαφορετικά. Πρώτα βγαίνει το κείμενο που θέτει τις βασικές παραμέτρους της δικαιολόγησης του πολέμου με συμβολικούς όρους. Έπειτα ζητείται από τα μέλη της συλλογικότητας η επικύρωση της πολιτικής γραμμής του κειμένου μέσα από την ατομική συμμόρφωση του κάθε μέλους. Αυτός κατά την γνώμη μου είναι και ο χαρακτήρας του μανιφέστου που παράθεσα πιο πάνω. Συνιστά πολιτικαντισμό και γι’ αυτό δεν έχει άλλη επιλογή απ’ το να ευθυγραμμιστεί με τις βασικές ιδεολογικές θέσεις της φιλοπόλεμης ουκρανικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ. Πράγματι, δεν βρίσκει κανείς ούτε μια λέξη μέσα στο μανιφέστο που να κάνει κριτική στο ουκρανικό κράτος και να αναφέρεται στις βαριές ευθύνες που βαραίνουν τις διαδοχικές ακροδεξιές κυβερνήσεις της Ουκρανίας απ’ το Μαϊντάν κι έπειτα, για τις καταπιεστικές πολιτικές που εφαρμοσαν ενάντια στη ρωσόφωνη μειονότητα στα ανατολικά. Δεν υπάρχει στο κείμενο όυτε μια λέξη αγανάκτησης για την αναβάθμιση του ρόλου των νεοναζί, την δύναμη που απέκτησαν τα τελευταία χρόνια, την ενσωμάτωση των ταγμάτων εφόδου στις κρατικές δυνάμεις καταστολής και την διείσδυση ναζιστών αξιωματούχων στον κρατικό μηχανισμό. Δεν λένε κουβέντα οι σύντροφοι για τον βρώμικο ρόλο που έπαιξαν οι ΗΠΑ στην επιχείρηση εκφασισμού της Ουκρανίας απ’ το 2014 και μετά, εφόσον στο πρόσωπο των οπαδών του Μπαντέρα είδαν το πιο αποτελεσματικό και αδιάλλακτο ανάχωμα ενάντια στην εξάπλωση της ρωσικής επιρροής στην χώρα. Καμία νύξη δεν γίνεται γύρω απ’ το πρόβλημα του διάχυτου ρατσισμού που υπάρχει στην Ουκρανία και που , όπως συνήθως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, ξεκινάει απ’ τους ρωσόφωνους για να συμπεριλάβει στο ιδεολογικό δηλητήριο του κι άλλες κατηγορίες του πληθυσμού, όπως οι μετανάστες από την Αφρική.

Θα πει κανείς ότι είναι φυσικό σε καιρό που μαίνεται ο πόλεμος, οι αναρχικοί να επιλέγουν να ρίξουν το βάρος της ανακοίνωσης τους στα στοιχεία που τους ενώνουν με τους υπόλοιπους μαχητές και όχι σε αυτά που τους χωρίζουν. Όμως, ο πόλεμος έχει τον τρόπο του να εξανεμίζει τις πολιτικές διαφορές , ή να υποβαθμίζει τη σημασία τους. Αυτό συμβαίνει είτε μέσω της υποχρεωτικής ομοιομορφίας απόψεων και αντιλήψεων που επιβάλλεται από-τα-πάνω, ή μέσω των δεσμών αλληλεγγύης που είναι απόλυτα φυσικό να αναπτύσσονται εκεί όπου οι άνθρωποι μάχονται και πεθαίνουν πλάι, πλάι. Γι’ αυτό και είναι ύψιστης σημασίας μια κριτική ανάλυση που δεν θα αντιλαμβάνεται τον πόλεμο ως σύγκρουση μεταξύ δύο υπαρξιακά αντίθετων πόλων, μια μάχη ανάμεσα στο “καλό” και το “κακό”, αλλά θα αποδίδει τις πρέπουσες ευθύνες και στην πλευρά με την οποία πολεμάει κανείς. Όπως είχε γράψει ο Μαρξ στην διακήρυξη που συνέταξε για την Διεθνή μπροστά στην έκρηξη του γαλλο-πρωσικού πολέμου του 1870, “Από γερμανικής πλευράς , ο πόλεμος είναι ένας πόλεμος αμυντικός. Όμως ποιος οδήγησε την Γερμανία στην αναγκαιότητα να πρέπει να αμυνθεί; Ποιος έδωσε τη δυνατότητα στον Λουδοβίκο Βοναπάρτη να κάνει πόλεμο κατά της Γερμανίας; Οι Πρώσοι!”.ii

Ας αντικαταστήσουμε τους Πρώσους με τους Αμερικανούς και τους ναζιστές στην περίπτωση της Ουκρανίας και θα έχουμε μια ικανοποιητική εικόνα για τους παράγοντες που προκάλεσαν την πολεμική ανάφλεξη στην περιοχή και στους οποίους δεν κάνει καμία αναφορά το μανιφέστο της Επιτροπής Αντίστασης. Αυτή η αναστοχαστική και κριτική ματιά στα πεπραγμένα εκείνων που κατέχουν την εξουσία είναι το μοναδικό στοιχείο που διαφοροποιεί τον αγωνιστή που υποχρεώθηκε από τις περιστάσεις να πολεμήσει παρά τη θέληση του , απ’ τον ιδεολογικό συνοδοιπόρο του ουκρανικού υπερεθνικισμού. Και είναι και ο μόνος τρόπος για να ανατρέψει κανείς τους φαινομενικά “αναλλοίωτους” γεωπολιτικούς συσχετισμούς που κρατούν δύο κοινωνικούς σχηματισμούς σε μια μόνιμη κατάσταση ανταγωνισμού μεταξύ τους.

Η άρνηση των ουκρανών συντρόφων να αρθρώσουν έστω και μια κριτική παρατήρηση γύρω απ’ το ζήτημα της καταπιεσμένης μειονότητας στην Ανατολή, ταιριάζει γάντι με την πάγια θέση των ουκρανών νεοναζί ότι η ρωσική μειονότητα ή δεν υπάρχει, ή αποτελεί ένα ξένο σώμα που θα πρέπει να εκκαθαριστεί συστηματικά από τις ανατολικές περιοχές της χώρας. Αυτή είναι και η μεγάλη αδυναμία εκείνων των αναλύσεων, όπως αυτή του ουκρανού κοινωνικού οικολόγου Adrian Ivakhiv, οι οποίοι διαβλέπουν στον πόλεμο που είναι σε εξέλιξη μια επιχείρηση απεξάρτησης της Ουκρανίας από την υποτιθέμενη αποικιακή δύναμη Ρωσία.iii Ωστόσο, μια τέτοια ανάγνωση του πολέμου ως μιας σύγκρουσης ανάμεσα σε δύο αμοιβαία αποκλειόμενες, συνεκτικές εθνικές οντότητες, αποκρύπτει ή παραβλέπει ολοσχερώς το γεγονός της ύπαρξης των ρωσόφωνων στα ανατολικά που διατηρούν βαθείς πολιτισμικούς και ιστορικούς δεσμούς με την Ρωσία. Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ ακόμα οι πολεμικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη , οι ουκρανικές αρχές ανακοίνωσαν ότι θα κινήσουν διαδικασίες για τη σύλληψη και δικαστική δίωξη τουλάχιστον 1.400 περιπτώσεων Ουκρανών αξιωματούχων ή απλών ανθρώπων που συνεργάστηκαν και διευκόλυναν την Ρωσία με τον έναν τρόπο ή τον άλλο, στη διοργάνωση της εισβολής.iv Η “εθνική”ανάγνωση στην πραγματικότητα συνιστά μια ακραία εθνικιστική ανάγνωση του πολέμου, όπου η εθνική ενότητα της Ουκρανίας παρουσιάζεται ως ένα ολοκληρωμένο και αμετάκλητα συντελεσμένο γεγονός, μια παγιωμένη πολιτική πραγματικότητα. Αυτο το θεωρητικό σχήμα δεν αποδίδει την πρέπουσα σημασία στο γεγονός ότι η φιλοδυτική στροφή του Μαϊντάν έγινε με τίμημα την διάλυση ων μηχανισμών πολιτικής αντιπροσώπευσης των ρωσόφωνων, την απαγόρευση των κομμάτων της Αριστεράς και τον αποκλεισμό της μειονότητας από την θεσμική πολιτική ζωή. Στα χρόνια απ’ το 2014 μέχρι σήμερα, αναμφίβολα συντελέστηκε μια “εθνική ολοκλήρωση” στην Ουκρανία, αλλά η διαδικασία αυτή ούτε ειρηνική ήταν και σίγουρα δεν μπορούσε να χωρέσει το Ντονμπάς.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν απαραιτητα πως η Ρωσία διεξάγει έναν “αντι-ιμπεριαλιστικό” πόλεμο, με την παραδοσιακή έννοια του όρου, διότι αυτό θα σήμαινε ότι ο ρωσικός στρατός λειτουργεί ως όργανο για την μεταφύτευση ενός άλλου κοινωνικού φαντασιακού κι ενός διαφορετικού παραδείγματος κοινωνικής οργάνωσης στα εδάφη της Ουκρανίας. Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Όσο ο “ρωσικός κόσμος” που ευαγγελίζεται στα δημόσια μηνύματα του ο Πούτιν περιορίζεται να μιλάει μόνο για “αναλλοίωτες” και “πατροπαράδοτες” αξίες τις οποίες καταπατά η παγκοσμιοποίηση και δεν λέει τίποτε για τις οικονομικές σχέσεις, η ρωσική εξωτερική πολιτική είναι προορισμένη να περιστρέφεται γύρω από έναν μετασοβιετικό μεγαλοϊδεατισμό κι ένα δόγμα στρατηγικής ανάσχεσης του ΝΑΤΟ που δεν έχει πολλά να προσφέρει στους ρώσους προλετάριους, αλλά και στην υπόθεση της απελευθέρωσης του προλεταριάτου ολόκληρου του κόσμου.

Παρ’ όλα αυτά, είναι βέβαιο ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει ένα ρήγμα στην καρδιά της υπερεθνικής ελίτ. Έναν ανταγωνισμό οι όροι του οποίου αρχίζουν να αποκρυσταλλώνονται βαθμιαία και φαίνεται να τέμνουν τον κόσμο σε δύο κύριες αντιμαχόμενες συμμαχίες. Σχηματικά μπορούμε να πούμε οτι από την μία, έχουμε τις παραδοσιακές χώρες της υπερεθνικής ελίτ (ΗΠΑ, ΕΕ, Αυστραλία, G7), που έχουν στην κατοχή τους το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πλούτου και δύναμης. Από την άλλη, είναι οι ανυπάκουοι γίγαντες της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς, η οικονομικά πανίσχυρη Κίνα και η στρατιωτικά υπολογίσιμη Ρωσία.v Ο Π. Παπακωνσταντίνου είχε πιθανότατα δίκιο όταν έγραψε σ’ ένα άρθρο του, ότι ο νέος αυτός πολυπολικός ανταγωνισμός θυμίζει περισσότερο τις συνθήκες που υπήρχαν στο διεθνές στερέωμα πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με μια ομάδα ισχυρών καπιταλιστικών κρατών που προσπαθούσαν να επιβάλουν την πρωτοκαθεδρία τους με στρατιωτικά μέσα, και λιγότερο την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, όταν ο κόσμος είχε χωριστεί σε δύο ευδιάκριτα ιδεολογικά και γεωπολιτικά στρατόπεδα.vi

Όπως και να ‘χει, αυτή η σύγκρουση των ελίτ συνιστά μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για το ανταγωνιστικό ταξικό κίνημα. Μια εξέλιξη που δημιουργεί χώρο για πολιτικούς ελιγμούς στα κινήματα που αντιμάχονται τον καπιταλισμό από-τα-κάτω. Οι ουκρανοί αναρχικοί δεν φαίνεται να το αντιλαμβάνονται και πολύ αυτό. Δείχνουν να ενδιαφέρονται περισσότερο για τα δικαιώματα των βίγκαν στον στρατό, παρά για τον ίδιο τον στρατό και τη λειτουργία του ως όργανο βίαιης υλοποίησης μιας αφηρημένης “εθνικής ιδέας”. Επιλέον, στο μανιφέστο τους υπάρχει ένα περίεργο αίτημα για την ακύρωση του δυσβάστακτου εξωτερικού χρέους της Ουκρανίας σαν “ένδειξη αλληλεγγύης” από την πλευρά της υπερεθνικής ελίτ . Λες και η αλληλεγγύη είναι μια αρχή ικανή να συγκινήσει τους ισχυρούς αυτού του κόσμου. Ή λες και το χρέος της Ουκρανίας δεν θα δημιουργούνταν και πάλι στο εκατονταπλάσιο ως μια φυσιολογική συνέπεια της ένσωματωσης της οικονομίας της Ουκρανίας στη λειτουργία της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς, ακόμη κι αν αύριο οι βασικοί θεσμοί της υπερεθνικής διακυβέρνησης αποφάσιζαν να διαγράψουν εξ ολοκλήρου το δημόσιο χρέος της χώρας. Την ίδια στιγμή , με το μανιφέστο τους διακηρύσσουν την πρόθεση τους να αγωνιστούν και με όπλα αν χρειαστεί , για να εξασφαλίσουν ότι η Ρωσία θα γνωρίσει οδυνηρή ήττα στα πεδία μαχών της Ουκρανίας. Έτσι όμως ο πολυπολικός κόσμος θα σβήσει , πριν ακόμη καλά, καλά μπορέσει να εδραιωθεί.

Το αγγλικό κείμενο μπορεί να βρεθεί εδώ: https://medium.com/@blackheadquarterinua/manifesto-of-resistance-committee-261e01769dac.

i Εδώ προφανώς εννοούν την κατάργηση ή ελάφρυνση του ιδιωτικού χρέους.

ii Κ. Μαρξ, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία (Θεμέλιο), σελ. 43.

iii Ad. Ivakhiv, Αποαποικιοποίηση και εισβολή στην Ουκρανία, https://www.aftoleksi.gr/2022/04/05/apoapoikiopoiisi-eisvoli-stin-oykrania/.

iv “A diffcult and painful question”: Ukraine ponders how to punish collaborators, https://www.theguardian.com/world/2022/jun/04/ukraine-collaborators-treason-russia-war.

v Είναι η Ρωσία ιμπεριαλιστική;, https://avantgarde2009.wordpress.com/2022/04/17/is-russia-imperialist-2/.

vi Π. Παπακωνσταντίνου, Ο πόλεμος στην Ουκρανία κι εμείς, https://ppapacon.blogspot.com/2022/03/blog-post.html.