Οι γυναίκες και η σχέση τους με τα όπλα στον ένοπλο αγώνα της δεκαετίας του ’70. Δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε τον συγγραφέα [...]

Οι γυναίκες και η σχέση τους με τα όπλα στον ένοπλο αγώνα της δεκαετίας του ’70

από | 30 Νοέ, 2022

Οι γυναίκες και η σχέση τους με τα όπλα στον ένοπλο αγώνα της δεκαετίας του ’70

Δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε τον συγγραφέα, ή πιο πιθανό την συγγραφέα, και την ημερομηνία του κειμένου που ακολουθεί. Αυτό είναι πιθανώς ένα ίχνος για την πραγματοποίηση μιας ερευνητικής εργασίας με θέμα τη χρήση των όπλων κυρίως από γυναίκες στο πλαίσιο του ένοπλου αγώνα της δεκαετίας του εβδομήντα και των αρχών του ογδόντα.

* * *

Αρχίζω να οδηγώ τον κόσμο και τους υπαλλήλους προς τις τουαλέτες. Σε απόσταση ασφαλείας. Δεν θέλω, δεν χρειάζεται να τους βλάψω με κανέναν τρόπο, έτσι δεν χρειάζεται να με πλησιάσουν, να μην τους περάσει από το μυαλό να σκεφτούν πως είμαι «απλώς» μια γυναίκα και να αντιδράσουν. Οι διαπληκτισμοί είχαν ξεκινήσει αμέσως, ο Renzo κι εγώ είχαμε δύο αντίθετους τρόπους να εννοούμε την παρανομία. Αυτός εμπιστεύονταν την εμπειρία του, εγώ τη διαίσθησή μου. Αυτός εμπιστευόταν τις στρατιωτικές του ικανότητες, εγώ τις μιμητικές μου ικανότητες. Αυτός γύριζε οπλισμένος και εγώ όχι. Εν ολίγοις, ήμουν πεπεισμένη ότι ήταν πιο ασφαλές για μένα να εμπιστεύομαι τις δυνατότητες μου να βγω από έναν τυχαίο έλεγχο με ένα εξαιρετικό έγγραφο παρά τις μέτριες στρατιωτικές μου ικανότητες. Τα όπλα για μένα ήταν μέρος του ένοπλου αγώνα, και επομένως της στιγμής που κατέβαινα στη δράση, αλλά δεν ήταν μέρος των χρωμοσωματικών μου αποσκευών.

Teresa Zoni Zanetti, Clandestina, Παράνομη, DeriveApprodi.

Μεταξύ των τεσσάρων γυναικών της Πρώτης γραμμής, Prima linea (Pl) και των οργανωμένων Κομουνιστών για την προλεταριακή απελευθέρωση, Comunisti organizzati per la liberazione proletaria (Colp) [1] από τις οποίες πήρα συνέντευξη, μόνο η Susanna Ronconi συμμετείχε σε επιχειρήσεις που στόχος τους ήταν ο θάνατος ενός ατόμου. Άλλες φορές δεν συμμετείχε σε αυτές, αλλά συνέβαλε στη σύλληψη και την οργάνωσή τους. Η Fiorinda Petrella ενεπλάκη στον θάνατο ενός αστυνομικού κατά τη διάρκεια απόπειρας απόδρασης από τις φυλακές της Φλωρεντίας, η οποία κατέληξε σε πυροβολισμούς. Η Φιορίντα δεν ήταν μέρος του κομάντο, αλλά είχε συνεισφέρει σε υλικοτεχνικά καθήκοντα. Σε εκείνη την περίπτωση η θανάτωση ήταν «τυχαία», δεν προβλεπόταν. Η Pia Sacchi και η Grazia Grena, από την άλλη πλευρά, παρότι διακινδύνευσαν πολλά στην περίοδο της παρανομίας τους, δεν ενεπλάκησαν ποτέ σε αιματηρά γεγονότα και τα αδικήματα για τα οποία καταδικάστηκαν -εκτός από την οργάνωση ένοπλης συμμορίας και ανατρεπτικής ένωσης- είναι κυρίως ληστείες με στόχο την αυτοχρηματοδότηση. Είναι πολύ σπάνιο να διαβάσει κανείς, σε μαρτυρίες πρώην μελών παράνομων οργανώσεων, την ιστορία μιας δράσης, ειδικά όταν προκάλεσε θύματα. Αυτή της Susanna Ronconi, που εμπλέκεται άμεσα στο θάνατο μερικών ανθρώπων, είναι μια από τις λίγες, μεταξύ αυτών που μπόρεσα να γνωρίσω, που αναφέρθηκαν εκτενώς στο πρόβλημα του θανάτου.

Αυτό ακριβώς είναι η παρέκκλιση, το παραισθησιακό πράγμα της ιδεολογίας. Από τη μια υπάρχουν οι φίλοι και από την άλλη οι εχθροί, και οι εχθροί είναι μια κατηγορία, δηλαδή είναι λειτουργίες, είναι σύμβολα, όχι άνθρωποι. Και επομένως το να αντιμετωπίζεις αυτά τα πρόσωπα ως τον συμβολισμό της εχθρότητας σε κάνει να έχεις μια σχέση απόλυτης αφαίρεσης με τον θάνατο. Οπότε, αν είχα πάει ίσως στο κτηματολόγιο για να κάνω την υπάλληλο, αντί να πάω να σκοτώνω, θα ήταν το ίδιο πράγμα για μένα, συνεπώς μια παραισθησιακή διάσπαση μεταξύ αυτού του πράγματος εδώ, με την έννοια ότι έβγαινα το πρωί από το σπίτι, πήγαινα να ελέγξω τους ανθρώπους, να ετοιμάσω επιχειρήσεις, μετά γύριζα σπίτι ήσυχα, ζούσα τη ζωή μου που ήταν αυτή μιας κανονικής γυναίκας του σπιτιού. Να ετοιμάσω μεσημεριανό, να φροντίσω τα πράγματά μου, να ζω με τον άντρα μου, να έχω τις στιγμές μου χαράς και αγάπης [2].

Η Fiorinda Petrella λέει: «θα φανεί παράδοξο, αλλά εγώ βίαιη… μπα νομίζω ότι δεν έχω υπάρξει ποτέ». Θυμάται ότι «πλακώθηκε στο ξύλο» με κάποιους αγωνιστές του ΚΚΙ και είχε συμμετάσχει σε συγκρούσεις με την αστυνομία κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων: «Έχω ακόμα ένα αδιάβροχο! Το κρατούσα πάντα, τρυπημένο από ένα δακρυγόνο. [Αλλά] δεν σκέφτηκα ποτέ τον άνθρωπο […] που θα μπορούσε να πεθάνει από την άλλη πλευρά, ούτε εγώ που θα μπορούσα να πεθάνω, δηλαδή, ήταν κάτι που δεν θα είχε συμβεί ποτέ και δεν έπρεπε να συμβεί» [3]. η Pia Sacchi λέει ότι «ευτυχώς» δεν χρειάστηκε ποτέ να πυροβολήσει. Θυμάται επίσης ότι μετά από μια ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ της αστυνομίας και ορισμένων αγωνιστών των Colp, έπρεπε να παράσχει τις πρώτες βοήθειες σε μια από τις βαριά τραυματισμένες συντρόφισσές της.

Πέρα από αυτή την σχέση με τον πυροβολισμό στο σώμα που δεν είχα δει ποτέ, ίσως άρχισα να σκέφτομαι ότι η ζωή και ο θάνατος έχουν ένα νόημα. Όταν έχεις αυτήν ακριβώς τη σωματική επαφή, όταν θα μπορούσε να σου έχει συμβεί πραγματικά, τότε είναι ήδη διαφορετικό με την έννοια ότι σχετίζεσαι μαζί της και μάλλον αρχίζεις και να φοβάσαι. Πράγματι φοβόμουν την τελευταία περίοδο της παρανομίας μου.
Για παράδειγμα δεν κυκλοφορούσα οπλισμένη [4].

Η Barbara Graglia θυμάται ότι όταν μπήκε στην Πρώτη γραμμή δεν είχε θέσει στον εαυτό της το πρόβλημα της πολιτικής δολοφονίας. «Δεν ήταν μέρος της σειράς ψυχικών και πολιτικών προβλημάτων μου», λέει, «με την έννοια ότι θεωρούσα δεδομένο ότι δεν ήταν απαραίτητο, δεν θα έφτανα εκεί», και υπογραμμίζει πώς αντίθετα θεωρούσε δίκαιη την πρακτική του τραυματισμού ως «προειδοποιητικό σημάδι» [5].

Σύμφωνα με τον Enrico Galmozzi, o οποίος ανήκε επίσης στην Pl, η αποδοχή του όπλου ως μέσου πολιτικού αγώνα, σήμαινε την αναστολή κάθε συλλογισμού «επάνω στο γεγονός ότι αργά ή γρήγορα» θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον ενός ατόμου. Αυτό το ενδεχόμενο θεωρούνταν επίσης μια «τραγική αναγκαιότητα», της οποίας όλοι σήκωσαν και σηκώνουν το βάρος [6].

Η αρχική επιλογή δεν απέφυγε συνεχείς και σύνθετες αντιπαραθέσεις με την ηθική, ακόμη και με εκείνη τη συγκεκριμένη επεξεργασία που είναι η ηθική του μαχόμενου», το πρόβλημα της μη εμπλοκής αθώων, γυναικών, παιδιών, ανθρώπων που τυχαία περνούν στον τόπο της δράσης. αυτό μαρτυρούν οι ιστορίες πολλών και πολλών αγωνιστών. Η Susanna Ronconi θυμάται τις αναβολές της δράσης κατά του δικαστή Emilio Alessandrini, επειδή διασταυρώνονταν μαζί του ενώ μετέφερε τον μικρό του γιο στο σχολείο και «κανένας σκύλος δεν θα είχε σκοτώσει ποτέ κάποιον μπροστά στον γιο του». Η Ρονκόνι μου εξήγησε πώς ο διαχωρισμός της πολιτικής-στρατιωτικής πτυχής από κάθε εκτίμηση της αξίας της ανθρώπινης ζωής ήταν δυνατός μέσω ισχυρού αυτοελέγχου:

Ο μηχανισμός αυτοελέγχου είναι πολύ ισχυρός όταν βάζεις τον εαυτό σου σε αυτό το επίπεδο εκεί, που είναι […] μηχανισμοί άμυνας, στους οποίους κάνεις μια πολύ στενή συστολή μεταξύ ηθικής και πολιτικής, έτσι ώστε αν πολιτικά αισθάνεσαι νομιμοποιημένη ή πιστεύεις ότι νομιμοποιήθηκες να κάνεις μια σειρά από πράγματα, φτιάχνεις ένα βραχυκύκλωμα με την ηθική. Οπότε όλοι όσοι έχουν κάνει πολέμους και απελευθερωτικούς πολέμους, εσύ, αν διαβάσεις αυτά που έγραψαν ή είπαν οι παρτιζάνοι, βρίσκεις ότι γι’ αυτούς το να πάνε να σκοτώσουν ήταν ένα ανέκδοτο, υπάρχουν και αυτοί που το σκέφτονται έτσι. Βρίσκεις εκείνους, και είναι η πλειοψηφία, που σου μιλάνε για την κόπωση αυτού του πράγματος, και όμως, για το ότι αυτό το πράγμα ήταν αδιαμφισβήτητο. Και είναι ένας μηχανισμός που σου διαρκεί και μετά, γιατί ούτως ή άλλως, για να ζήσεις με αυτή την κληρονομιά, συνεχίζεις να την ανασυντάσσεις σε αυτό το πλαίσιο εκεί, δηλαδή αν σήμερα, στη ζωή που κάνω σήμερα, θα έπρεπε να σκεφτώ να κάνω κάτι σε έναν άνθρωπο, θα μου φαινόταν τρελό και επομένως ό,τι έχω κάνει αναγκαστικά το ανασυντάσσω συνεχώς, το θέτω διαρκώς σε νέο πλαίσιο. Αλλά είναι αλήθεια για τους ανθρώπους αλλά ισχύει και για άλλα πράγματα. Σήμερα δεν θα ονειρευόμουν ποτέ να κάνω μια ληστεία, μα όχι επειδή φοβάμαι αλλά επειδή τώρα δεν θα ονειρευόμουν ποτέ να παίξω τη ζωή μου για χρήματα. Στο πλαίσιο εκείνης της εποχής, […] Έχω κάνει είκοσι είκοσι πέντε ληστείες στη ζωή μου ή και περισσότερες, έτσι, ρισκάροντας όλες τις φορές, και άσχημα, μα για μένα ήταν φυσιολογικό, ήταν φυσιολογικό όχι για τα χρήματα αλλά γιατί ο λόγος να φτιάξω κάτι που με ενδιέφερε. Έτσι, το πλαίσιο, [μέσα στο οποίο κινείσαι], δημιουργεί πολύ μεγάλες μετατοπίσεις σε εσένα. Είναι επίσης δύσκολο να υποστηρίζεις όλα αυτά τα πράγματα μαζί [7].

Τον Μάρτιο του 1979, κατά τη διάρκεια μιας δράσης κατά της αστυνομίας που υπέγραψε η Prima linea στο Τορίνο, ένας σπουδαστής έχασε κατά λάθος τη ζωή του. Η Susanna Ronconi, η οποία ήταν μέλος της ομάδας φωτιάς, θυμάται την απογοήτευση με την οποία η ίδια και ο σύντροφός της έμαθαν τα νέα της ευθύνης τους σε αυτόν τον θάνατο: «Ακούμε το ραδιόφωνο και μαθαίνουμε ότι σκοτώσαμε αυτό το αγόρι που δεν είχε καμία σχέση. Και εκεί ήταν… ο Β. που έλεγε συνέχεια «Μα πως έγινε, εμείς…» [8].

Στην αρχή της δραστηριότητάς της, η Prima Linea, καθώς και άλλες παράνομες οργανώσεις, περιορίστηκαν σε ενέργειες ένοπλης προπαγάνδας που στρέφονταν κατά των πραγμάτων και που το πολύ περιλάμβαναν τον τραυματισμό ανθρώπων. Αλλά από το ’78, η πολιτική θανάτωση ήταν μια πρακτική που χρησιμοποιήθηκε όλο και περισσότερο. Η εξάπλωσή της τοποθετήθηκε μέσα σε μια αύξηση της βίας, τόσο από την πλευρά του Κράτους όσο και από την πλευρά των ένοπλων σχηματισμών, η οποία έγινε αντιληπτή από πολλούς ως μια σπείρα χωρίς πιθανή διέξοδο. Λόγω μιας «αίσθησης δικαιοσύνης» και μιας επιθυμία για εκδίκηση, ο θάνατος ανθρώπων νομιμοποιήθηκε εκ των πραγμάτων από έναν αυξανόμενο αριθμό αγωνιστών.

Η επιλογή να συμμετάσχεις σε μια ομάδα μάχης απαιτούσε να εξοικειωθείς με τα όπλα. Ήταν απαραίτητο να μάθουμε να τα οπλίζουμε, να τα αποσυναρμολογούμε, να τα καθαρίζουμε και κυρίως να τα χρησιμοποιούμε. Για τους αγωνιστές που αναγκάστηκαν στην παρανομία, λοιπόν, δεν ήταν ζήτημα να ξέρουν πώς να χρησιμοποιούν ένα πιστόλι μόνο για ενέργειες, όπως συνέβαινε κυρίως με εκείνους που δεν ήταν φυγάδες. ήταν επίσης απαραίτητο να το έχουν πάντα μαζί τους ως αμυντικό εργαλείο για να εγγυηθούν τη διαφυγή σε περίπτωση απόπειρας σύλληψης.

Ωστόσο, η εκπαίδευση ήταν απαραίτητη για όλους.

Η Susanna Ronconi θυμάται ότι είχε αρχίσει να ασκείται στο σκοπευτήριο της Πάντοβα: «διασκεδαστικό γιατί ουσιαστικά δεν υπήρχαν γυναίκες», και ως εκ τούτου οι άντρες την είχαν πάρει υπό την κηδεμονία τους και της έμαθαν τα βασικά στοιχεία. Στη συνέχεια ασκήθηκε σε εξωτερικούς χώρους, στα βουνά: στο οροπέδιο του Asiago, κατά μήκος των χαρακωμάτων που σκάφτηκαν στη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου ή στην περιοχή του Τορίνο, σε μια σπηλιά. Στη Νάπολη, η Pl χρησιμοποιούσε ως πολύγωνο μια από τις σπηλιές που είχαν σκαφτεί μέσα στην ίδια την πόλη. η Ronconi θυμάται επίσης ότι, από την άποψη της ικανότητας χρήσης των όπλων, «εκτός από λίγους, δεν ήμασταν κάτι το σπουδαίο».

Η Ronconi θυμάται τις προπονήσεις – που ξεκίνησαν αμέσως μετά την ίδρυση της Prima linea – μέσα σε κάποιες σπηλιές στα βουνά της Λομβαρδίας και του Πιεμόντε. Ο σύντροφός της, που είχε υπηρετήσει το στρατιωτικό την καθοδηγούσε.

Η εμπειρία της Pia Sacchi ήταν πολύ διαφορετική. Μπήκε στην Pl όταν τα περισσότερα πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη ήταν ήδη στη φυλακή, δεν είχε κάποια εκπαίδευση και προσπάθησε να πυροβολήσει μόνο μία φορά, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου παρανομίας στη Ρώμη, με επικεφαλής έναν σύντροφο που τη φιλοξενούσε:

Ήμασταν σε μια περιφερειακή γειτονιά και, μάλιστα, με ρώτησε «μα έχεις πυροβολήσει ποτέ;», «Όχι», «Πώς στο διάολο γίνεται;» Πήγαμε λοιπόν… Στη Ρώμη συνηθίζεται να πηγαίνουμε σε μέρη με μανιτάρια. Υπήρχε μια περιοχή προς το San Giovanni, προς τα νότια, όπου υπάρχουν οι φάρμες μανιταριών οι οποίες χρησιμοποιούνται, στη συνέχεια κλείνουν για να γίνει το έδαφος ξανά γόνιμο, και στη συνέχεια να ανοίξουν ξανά, και ούτω καθεξής. Λοιπόν, εκεί είναι όλα γεμάτα τρύπες. Και οι σύντροφοι από τη Ρώμη πήγαιναν εκεί να πυροβολήσουν.

Κατέβαινες με τους πυρσούς, το στόχο σου, στεκόσουν και πυροβολούσες. Και εκεί είναι η μόνη φορά που έχω πυροβολήσει.

Στις μαρτυρίες που έχω ακούσει και διαβάσει, η χρήση των όπλων είναι ένα από τα στοιχεία στα οποία είναι πιο εμφανής η διαφορά φύλου.

Η αυτοβιογραφία του Valerio Morucci είναι γεμάτη αναφορές στα όπλα. Ο πρώην ταξιαρχίτης απαριθμεί τα μοντέλα και περιγράφει τους διαφορετικούς τύπους πυρομαχικών. Θυμάται τη συνεχή εκπαίδευση και τα μέρη όπου εξασκήθηκε. Τα περιοδικά όπλων γίνονται σχεδόν το μοναδικό του ανάγνωσμα, και έτσι μαθαίνει να φτιάχνει σιγαστήρες και βόμβες. θυμάται επίσης με περηφάνια την ικανότητα που είχε καταφέρει σε αυτού του είδους τις επιχειρήσεις [9]. Αρκετές φορές σε όλη τη διήγηση, ο Morucci συγκρίνει τα πιστόλια που έχει στην κατοχή του με αυτά που χρησιμοποιούνται σε ορισμένες ταινίες, και περιγράφει τις ανταλλαγές πυροβολισμών που είδε ή συμμετείχε χρησιμοποιώντας κινηματογραφικές εικόνες [10].

Δεν έχουν όλοι οι άντρες το ίδιο πάθος -θα έλεγε κανείς εμμονή- με τον Morucci, αλλά και σε άλλες μαρτυρίες μπορεί κανείς να αντιληφθεί τη γοητεία που ασκούν τα πολυβόλα και τα πιστόλια στο ανδρικό φύλο. Για τον Paolo Lapponi, έναν πρώην αγωνιστή των μαχόμενων κομμουνιστικών Μονάδων, τα όπλα γίνονται ένα πρόσθετο στον ανδρισμό του, που κάποιες φορές τα δείχνουν μπροστά στις γυναίκες για να προσπαθήσουν να τις κατακτήσουν[11]. Στα Απομνημονεύματά του ο «Giorgio» μιλά για τις διάφορες σχέσεις των συντρόφων με τα όπλα: «Υπάρχουν αυτοί που τα λατρεύουν και αυτοί που απλώς τα χρησιμοποιούν. Υπάρχουν εκείνοι που μιλούν πάντα γι’ αυτά και ετούτοι που δεν μιλούν ποτέ γι’ αυτά. Υπάρχουν εκείνοι που είναι μεγάλοι ειδικοί και αυτοί που μετά βίας τα χειρίζονται, μόνο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης» [12]. Ο πρώην «μετανοημένος» ταξιαρχίτης Patrizio Peci εξιστόρησε την εκπαιδευτική του πορεία μέσα από μοντέλα όπλων: πρώτα ένα διαμετρήματος 22. μετά ένα 38άρι special που «βάρυνε στο χέρι, έκανε τεράστιο βρυχηθμό και έσπαγε πέτρες […]. Μια αίσθηση τεράστιας δύναμης και ασφάλειας. Με αυτό το πράγμα στο χέρι ήμουν πιο δυνατός από όποιον δεν το είχε». τέλος μια Beretta 92S, «το καλύτερο και ισχυρότερο όπλο που υπάρχει, ένα πολεμικό όπλο, που μόνο οι καραμπινιέροι και η αστυνομία έχουν».

Είναι λογικό να με ένοιαζε πολύ αυτό το 92S. Το καθάριζα τέλεια, του φερόμουν με προσοχή, το φρόντιζα και κατά κάποιο τρόπο το αγαπούσα. Πρέπει να βρίσκεσαι στην παρανομία για να καταλάβεις κάτι τέτοιο: έχεις όλο το Κράτος -στρατό, αστυνομία, καραμπινιέρους- εναντίον, κι εσύ έχεις μόνο αυτό το πολύτιμο και πολύ δυνατό αντικείμενο από το οποίο θα εξαρτηθεί η ζωή σου… Ήταν μια καλή φίλη, αλίμονο σε αυτούς που την άγγιξαν, τη ζήλευα περισσότερο από οποιαδήποτε γυναίκα. Το βράδυ το κρατούσα στο κομοδίνο, τη μέρα το κρατούσα εδώ, μπροστά, στο στομάχι μου, όχι πίσω όπως κάνουν πολλοί, ώστε να μπορώ πραγματικά να το βγάλω έξω σε ένα δέκατο του δευτερολέπτου. Ευτυχώς δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να το πειραματιστώ σε μια ανταλλαγή πυροβολισμών [13].

Ο Enrico Fenzi αφηγείται την έκθεση ενός όπλου και την ικανότητα χειρισμού του που επέδειξε ο Mario Moretti μπροστά σε τρία παιδιά που ήθελαν να μπουν στις Br και περιγράφει το επεισόδιο ως «την πιο συναρπαστική στιγμή της συνάντησης». Αλλά ο Fenzi θυμάται επίσης το βάρος του να έχεις ένα όπλο πάντα μαζί σου: είναι «μια αλυσίδα», «μια μολυβένια μπάλα στο πόδι», άχρηστο για άμυνα, γιατί το να το βγάλεις για να αμυνθείς θα ήταν έτσι κι αλλιώς πολύ αργά, και χρησιμεύει μόνο στο να νιώθεις διαφορετικός ανάμεσα σε άλλους. Είναι ένα εργαλείο που επιβάλλεται στη θέληση σου: «δεν μπορείς να πας όπου θέλεις, δεν μπορείς να μιλήσεις με όποιον θέλεις, και πρέπει να ακολουθήσεις τα δικά σου μονοπάτια, υποχρεωτικά μονοπάτια, προκαθορισμένες συναντήσεις. Ένας παράλληλος κόσμος, μια παράλληλη οργάνωση του χρόνου και του χώρου» [14].

Η Susanna Ronconi διηγήθηκε στη Luisa Passerini και την Bianca Guidetti Serra ότι γυρνούσε επί επτά χρόνια με ένα όπλο πάνω της: «για μένα, το να έχω ένα όπλο πίσω μου ήταν ένα αμυντικό και προστατευτικό στοιχείο». Στην καθημερινότητα, το πιστόλι ήταν ένα αμυντικό εργαλείο, ενώ η επιθετική του δυνατότητα αντιπροσώπευε την εξαίρεση.

Είχα αρκετές εμπειρίες άμεσης δράσης: στη συντριπτική πλειοψηφία των ενεργειών το όπλο ήταν αποτρεπτικό, ένα αντικείμενο που το έδειχνες για να μην συμβεί τίποτα. Είχα επίσης άμεσες εμπειρίες τραυματισμών, ακόμη και ανατώσεων – δύο ως άμεση συμμετοχή. Αυτά είναι πολύ διαφορετικά, και η μία είναι μια φρικτή εμπειρία… Δεν περιγράφεται εύκολα, και επειδή το σκέφτεσαι πολύ πριν και πολύ μετά, κατά τη διάρκεια … είναι πράγματα που διαρκούν λίγα λεπτά, η αντίδρασή μου υπήρξε πάντα αυτή της ολικής αναστολής κάθε συναισθηματικότητας. Πρώτον, το κυρίαρχο συναίσθημα είναι ο φόβος, όχι μόνο ο φόβος ότι θα πάει στραβά, είναι ένας βαθύτερος φόβος, σαν να συνειδητοποιείς ότι περνάς ένα κατώφλι. Αυτή είναι η προηγούμενη στιγμή. μετά υπάρχει μια αναστολή των πάντων, έχω μια αντίληψη του εαυτού μου σαν να μην αναπνέω… ως μια απουσία ήχων, θορύβων, χρωμάτων, ένα είδος κενού… Έχω διαβάσει πολλές περιγραφές για το «θάρρος» », συνήθως σε ανδρική έκδοση. δεν έχω αναγνωρίσει ποτέ στον εαυτό μου, το «κουράγιο» προσωπικά δεν ξέρω τι είναι, δεν νομίζω ότι το ξέρω: το μόνο που έχω βιώσει είναι η αναστολή κάθε συναισθήματος εκείνη τη στιγμή. η χρήση του όπλου είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο η εικόνα τoυ κεραυνού που κάνει το όπλο όταν πυροβολεί, οι υπόλοιπες σκέψεις και τα συναισθήματα έρχονται μετά [15].

Σε μια από τις συναντήσεις μας η Σουζάνα μου είπε για τις κριτικές των ανδρών, επειδή αντί να κρατούν το όπλο επάνω τους, οι γυναίκες το βάζουν μερικές φορές στην τσάντα. Ένα άλλο τέχνασμα για να κρύψουν το όπλο ήταν να φορέσουν ρούχα όχι κολλητά στο σώμα, φαρδιές μπλούζες: «τις περισσότερες φορές γυρίζαμε ντυμένες σαν έγκυες» Κουβαλώντας ένα όπλο επάνω υποχρεώνεσαι να προσαρμόσεις την ενδυμασία σου [16].

Το όπλο, για άνδρες και γυναίκες, έχει την ίδια λειτουργία τόσο όταν χρησιμοποιείται στο επιθετικό δυναμικό του κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, όσο και στην καθημερινή ζωή για την προστασία της κατάστασης ως παρανόμων. Για τις γυναίκες, ωστόσο, η αμυντική λειτουργία ενισχύεται από τους τυπικούς κινδύνους στους οποίους υπόκειται το γυναικείο φύλο: το όπλο, στην πραγματικότητα, δεν παρέχει ασφάλεια μόνο απέναντι στις δυνάμεις της τάξης αλλά και απέναντι στα αρσενικά γενικότερα. Σε συγκεκριμένα πλαίσια, ο κίνδυνος να υποστείς σεξουαλική παρενόχληση ή, χειρότερα, έναν βιασμό οδηγεί στην αναζήτηση προστασίας στο όπλο που κατέχει κάποια.

Η Susanna Ronconi διηγήθηκε για μια περιπέτειά της κατά τη διάρκεια ενός νυχτερινού ταξιδιού με το τρένο. ήταν η μόνη φορά που ήταν έτοιμη να χρησιμοποιήσει το όπλο εκτός δράσης, γιατί φοβόταν μια επίθεση από τους πέντε άνδρες που μοιράζονταν το ίδιο κουπέ μαζί της. ήταν μια παρεξήγηση, ωστόσο, και δεν υπήρξαν συνέπειες [17]. η Barbara Graglia Θυμάται καλά το αίσθημα ασφάλειας -«και έναν διαφορετικό τρόπο να περπατά», λέει – που της έδινε ένα πιστόλι στην τσάντα της, όταν διέσχιζε κάποιες ζώνες του Τορίνο τη νύχτα [18]. η Grazia Grena βρίσκεται σε μια παρόμοια κατάσταση, σε μια κακόφημη περιοχή του Μιλάνου, ένα βράδυ περιμένοντας έναν σύντροφο που έχει καθυστερήσει. όταν επιτέλους ο άντρας φτάνει, τον επιπλήττει επειδή την έκανε να διατρέχει τον κίνδυνο μιας επίθεσης και όταν εκείνος απαντά «και λοιπόν; αφού ήσουν οπλισμένη», η Γκράτσια συνειδητοποιεί ότι δεν σκέφτηκε καν ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει το όπλο που έκρυβε επάνω της. Αλλά μετά, σιγά σιγά καθώς περνούσα στην παρανομία έλεγα, «καλώς, πρέπει να προσπαθήσω να εξοικειωθώ λίγο με αυτό το πράγμα εδώ, γιατί έχω μια καταραμένη σχέση μαζί του», είχα απλώς μια πολύ κακή σχέση […] μικρή εξοικείωση […] Είχα εκλογικεύσει πολλά σχετικά με τον ρόλο που θα μπορούσε να έχει το όπλο, επομένως, από άποψη άμυνας παρά από άποψη επίθεσης, οπότε ιδού, κατάφερα να το κουβαλώ αρκετά ήρεμη αλλά δεν μου έδινε και ασφάλεια, αντίθετα φαντάσου ότι την τελευταία περίοδο το αφήναμε όλοι στο σπίτι γιατί ξέραμε ότι δεν ήταν, δεν ήταν αυτό πλέον, δηλαδή μπορεί να ήταν το στοιχείο που σε έκανε να μη νιώθεις άνετα [19].

Η μαρτυρία της M. P., μιας άλλης αγωνίστριας της PL, είναι του ίδιου ύφους: «Πάντα μισούσα τα όπλα», λέει, και πάντα τα θεωρούσε «αναγκαίο εργαλείο στην τελευταία ακτή» [20]. η Barbara Balzarani περιγράφει τα συναισθήματά της κατά τη διάρκεια της δράσης στη via Fani ως εξής: «Το μόνο δυναμικό στοιχείο στην σταματημένη μη πραγματικότητα εκείνων των στιγμών, ο εκκωφαντικός βρυχηθμός των όπλων. Δεν θα συνηθίσω ποτέ το εξωγενές της δυσάρεστης μηχανικής χροιάς τους»[21] [22].

Τον Μάρτιο του 1977, η πρώην ταξιαρχίτισσα Anna Laura Braghetti συμμετείχε στη λεηλασία δύο οπλοπωλείων στη Ρώμη. μαζί με μια συντρόφισσα της παίρνει ένα τουφέκι και μερικούς γεμιστήρες από το έδαφος, τα βάζει σε μια τσάντα που κρύβει σε ένα κοντινό ανάχωμα: «μετά είπαμε σε κάποιον πού βρίσκονταν ώστε να πάει και να την ανακτήσει. Δεν μας ένοιαζε». Η Fiorinda Petrella μου είπε ότι το όπλο αυτό καθεαυτό δεν ήταν τόσο σημαντικό για εκείνη όσο το γεγονός ότι το έδειχνε. Σημασία είχε να το εμφανίζει κατά τη διάρκεια των δράσεων, ως όργανο αποτροπής όσων επιχειρούσαν μια αντίδραση. Ο μελλοντικός σύζυγός της, πρώην αγωνιστής των μαχόμενων Κομμουνιστικών Μονάδων, αντίθετα «το έζησε περισσότερο ως όπλο, ως δύναμη» [23]. Σύμφωνα με τη Φιορίντα, η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών υπήρξε και εξακολουθεί να υπάρχει.

Πιστεύω ότι δεν υπάρχει καμία, τουλάχιστον από αυτές που έχω γνωρίσει, που να είπε «Θεέ μου, αυτό το έχω στην τσέπη μου, νιώθω δυνατή…». Όχι. Γι’ αυτές, τουλάχιστον, επαναλαμβάνω, εκείνες με τις οποίες συζήτησα, ήταν πάντα ένα βάρος, «Εντάξει, το έχουμε, αλλά χρειάζεται για …» […]

Στους άνδρες […] [η στάση ήταν διαφορετική]. Υπήρχε … το καθάριζαν, ήταν δηλαδή ένα φετίχ σε εισαγωγικά, να φυλάσσεται με προσοχή, να ξέρουν να το χρησιμοποιούν [24].

Η Susanna Ronconi χρησιμοποιεί παρόμοια λόγια:

Εμείς [οι γυναίκες] είχαμε γενικά έναν πολύ ισχυρό τύπο θηλυκής ειρωνείας απέναντι σε εκείνους τους συντρόφους που αντίθετα είχαν σχέση με το όπλο φετιχιστική – ειδικά μεταξύ των νεαρών συντρόφων αυτή ήταν μεγάλη [25].

Η Anna Laura Braghetti έγραψε:

Το όπλο το κρατούσα στο κομοδίνο […] ίσως και να το ξεσκόνιζα. Επιπλέον, από κάποια γυναικεία τρέλα, προσπάθησα αρκετές φορές να εξαφανίσω τις γρατσουνιές που άφηναν τα όπλα στο τραπέζι του φαγητού και τις καρέκλες. Ο πόλεμος είναι ένα πράγμα για τα αρσενικά και, όταν τα θηλυκά βρίσκονται μέσα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο είναι εκτός τόπου, και δεν μπορούν να μοιραστούν αληθινά τις συνήθειες του. Δεν θα τολμούσα να πω στους άντρες με τους οποίους ζούσα στη via Montalcini: «Μα δεν μπορείτε να χαλαρώσετε τις θήκες, για να μην καταστρέψετε όλες τις καρέκλες;», όμως το σκεφτόμουν. Ήταν ένα είδος μικρής αντίστασης της κανονικότητας σε μια κατάσταση που δεν είχε τίποτα το φυσιολογικό. Ήταν η φωνή του να αισθάνομαι έξω από αυτά.

Και η Braghetti θυμάται τους συντρόφους της που «πίστευαν πάνω απ’ όλα στα όπλα», που τα εμπιστεύονταν και περνούσαν τον χρόνο τους καθαρίζοντας τα, αποσυναρμολογώντας και επανασυναρμολογώντας τα, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ήταν οι πρώτοι που λύγισαν όταν είδαν ότι ο στρατιωτικός αγώνας με το Κράτος είχε κλείσει, ήταν χαμένος. Αυτοί είναι που αναζήτησαν μια ατομική οδό σωτηρίας χωρίς να γυρίσουν να κοιτάξουν ποιους άφηναν πίσω, συντρίβοντας ανθρώπους που είχαν εμπλέξει στον ένοπλο αγώνα, αυτούς που δάνειζαν ονόματα διαμερισμάτων τα οποία χρησίμευαν για μικρές δράσεις, για περιθωριακές πρωτοβουλίες, οι οποίοι στη συνέχεια καταδικάστηκαν σε αιώνες φυλάκισης χωρίς να αφήσουν όνομα ή μια διεύθυνση να βγει από το στόμα τους με αντάλλαγμα την έκπτωση ποινής [26].

Τον Μάιο του 1980 μια ομάδα PL εισέβαλε στο ρωμαϊκό στούντιο του αρχιτέκτονα Sergio Lenci για να τον σκοτώσει. Η επιχείρηση δεν πήγε όπως είχε προγραμματιστεί και το θύμα παρέμεινε ζωντανό αν και πολύ σοβαρά τραυματισμένο. Μετά από μερικά χρόνια, ο Λέντσι πήγε στη φυλακή του Μπέργκαμο για να επισκεφτεί τη Giulia Borelli, τη μοναδική γυναίκα που συμμετείχε στη δράση. Στις αναμνήσεις του αρχιτέκτονα και στις επιστολές που έγραψε στη συνέχεια στην Borelli, αναδύεται όλη η έκπληξη για εκείνη τη γυναικεία παρουσία στο κομάντο:

[αυτή η παρουσία] είχε κάνει την επίθεση ακόμα πιο τρομακτική. Μια γυναίκα, ακόμα κι αν δεν την ξέρεις και δεν την έχεις δει ποτέ, τη στιγμή που εκφράζει μια τόσο ολοκληρωτική απόρριψη ώστε να θέλει να σε σκοτώσει, σε πληγώνει δύο φορές περισσότερο από έναν άντρα. Κατά βάθος, η γυναίκα -είτε είναι μητέρα, σύζυγος, ερωμένη- για έναν άντρα είναι πάντα αντικείμενο διαλόγου, ανταλλαγής, της δυνητικής επιθυμίας για ολοκλήρωση. Και ακόμα κι όταν, όπως συμβαίνει συνήθως, δεν υπάρχει κάποια σχέση αυτού του τύπου, η υποθετική σχέση παραμένει, ενδεχόμενο που παρεμβαίνει στη βελτίωση της αμοιβαίας συμπεριφοράς ακόμα και στην πιο εφήμερη επαφή, όσο ασήμαντη και περιστασιακή κι αν είναι.

Μια γυναίκα που θέλει να σε σκοτώσει για έναν προσωπικό λόγο που είναι γνωστός και στους δύο μπορεί να προκαλέσει λύπη, αλλά ο ίδιος ο λόγος είναι η ιστορία της σχέσης και επομένως, εντός ορισμένων ορίων, δικαιολογεί, κατευνάζει. Μια άγνωστη που θέλει να σε σκοτώσει, δεν ξέρουμε γιατί και χωρίς καν να σου απευθύνει το λόγο, στο ασυνείδητο του θύματος, τουλάχιστον στο δικό μου, προσβάλλει τον άντρα περισσότερο από τους άλλους άνδρες επιτιθέμενους. Από τα αρσενικά το περιμένεις, με μια ορισμένη έννοια, και είσαι έτοιμος να δεχτείς ακόμα και το ακατανόητο. Μια γυναίκα μοιάζει πάντα δυνατό να εξηγήσει. Η γυναίκα (ίσως στις επιθυμίες μου) είναι πιο ανθρώπινη [27].

Tην αντίδραση έκπληξης για τη μαεστρία με την οποία κινείται μια γυναίκα κρατώντας ένα όπλο δεν βιώνουν μόνο τα θύματα. Αυτό το βιώνουν και οι άντρες σύντροφοι. Τον Iούνιο του 1977 οι ερυθρές Ταξιαρχίες αποφάσισαν να τραυματίσουν τον Remo Cacciafesta, τότε κοσμήτορα της Οικονομικής και Εμπορικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ρώμης και μέλος των Χριστιανοδημοκρατών. Η Adriana Faranda θυμάται το μικρό κύμα υπερηφάνειας που ένιωθε οδηγώντας ένα κομάντο που αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από γυναίκες: ο μόνος άνδρας ήταν οδηγός. Η δράση αποδεικνύεται πιο περίπλοκη από ό,τι αναμενόταν: τα όπλα μπλοκάρουν, το θύμα τρέχει μακριά, η Faranda κυνηγάει τον Cacciafesta μέσα σε μια πόρτα, πυροβολεί και τον τραυματίζει. μετά η διαφυγή. Όταν λέει στους συντρόφους του τις λεπτομέρειες της δράσης, μαθαίνει ότι ο σύντροφός της, Βαλέριο Μορούτσι, είχε τοποθετηθεί «λαθραία» κοντά στη δράση,

Αλλά για καλή μας τύχη δεν είχε το θράσος να παρέμβει. Η στάση μου έχει κάνει εντύπωση σε όλους, το νιώθω από τον τρόπο που ακούνε τα λόγια μου, από τον σεβασμό και την τρυφερότητα με την οποία μου συμπεριφέρονται. Ένας σχολιάζει: πολλοί άνδρες σύντροφοι θα είχαν εγκαταλείψει. Αν κάποιος μπορούσε να έχει ακόμα κάποια επιφύλαξη για μένα ως γυναίκα, σήμερα διέλυσε κάθε αμφιβολία [28].

Η ψυχρότητα, η ετοιμότητα για αντίδραση, η ικανότητα να ελέγχει κανείς τα συναισθήματά του μπροστά σε απροσδόκητα γεγονότα, η αποτελεσματικότητα και η αποφασιστικότητα να ολοκληρώσει την αποστολή της που έδειξε η Φαράντα, εκπλήσσουν θετικά τους συντρόφους της. Οι στρατιωτικές ικανότητες θεωρούνται φυσιολογικές για έναν άνδρα, ενώ δεν φαίνεται να περιλαμβάνονται στις γυναικείες δεξιότητες και μια γυναίκα που εμπλέκεται στον πόλεμο πρέπει να αποδείξει ότι τις κατέχει. Μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο, οι γυναίκες είναι λίγο αναξιόπιστες: γι’ αυτό πρέπει να ελέγχονται. Εκείνη την ημέρα κοντά στη δράση, δεν ήταν μόνο ο Morucci, αλλά και ο ταξιαρχίτης Bruno Seghetti. Δεν πρόκειται απλώς για μια προστατευτική στάση απέναντι στις συντρόφισσες τους: πάνω από όλα υπάρχει η αμφιβολία για την επιτυχία της δράσης.

Για να κατανοήσουμε τη σημασία που πρέπει να αποδοθεί στη σημαντική παρουσία των γυναικών στους μαχητικούς σχηματισμούς κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του εβδομήντα, μπορεί να είναι χρήσιμη μια σύγκριση με την κατάσταση στην περίοδο της Αντίστασης στον ναζισμού φασισμού. Με την επιφύλαξη του γεγονότος ότι πρόκειται για πολύ διαφορετικά ιστορικά πλαίσια, πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά κοινά γνωρίσματα μεταξύ της εμπειρίας των παρτιζάνων και των ενόπλων αγωνιστών της δεκαετίας του ’70, πρώτα απ’ όλα, στη σκοπιά αυτής της έρευνας, η επιβεβαίωση της ισότητας μεταξύ των φύλων που και στις δύο περιπτώσεις περνάει και από τη διεκδίκηση της χρήσης των όπλων και της συμμετοχής στις δράσεις.

Ο ρόλος των γυναικών στην Αντίσταση βρέθηκε στο επίκεντρο πολλών συζητήσεων. Θα περιοριστώ σε μερικές παρατηρήσεις με βάση κάποιες ιστοριογραφικές ερμηνείες. Γενικά, ξεκινάμε από δύο επιβεβαιώσεις: η πρώτη είναι ότι λίγες γυναίκες συμμετείχαν στην ένοπλη αντίσταση, μια επιλογή που ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, γιατί ανατρέπει τους παραδοσιακούς γυναικείους ρόλους. η δεύτερη είναι ότι οι περισσότερες από τις παρτιζάνες αντιμετώπισαν την επιλογή να αντιταχθούν στους φασίστες και τους ναζί, οδηγούμενες από συναισθηματικούς λόγους: «Κάθε ενέργεια ήταν μια πράξη αγάπης προς τον φίλο, τον αδερφό, αυτούς που ήταν συναισθηματικά σημαντικοί»[29][30] οι A. M. Bruzzone και R. Farina απορρίπτουν αυτή την τελευταία ερμηνεία: ήταν οι άνδρες, ακόμη και αυτοί στην αριστερά, που ήθελαν να θεωρήσουν την παράβαση της «οικιακής κλίσης» που εκδηλώνονταν από τις αντιστασιακές, ως πράξη αγάπης προς έναν άνδρα, παρά ως μια «αυτόνομη πολιτική επιλογή» [31]

Ομοίως, ο P. Gabrielli, αναλαμβάνοντας σε αυτό και τις θέσεις του D. Gagliani, απορρίπτει την «μητρική κατηγορία», που εφαρμόζεται ομοιόμορφα σε όλες τις γυναίκες που συμμετείχαν στην Αντίσταση. Η «φυσική» τάση για ανάληψη καθηκόντων φροντίδας, βοήθειας και υπηρεσίας, που η πατριαρχική κουλτούρα ήθελε να κάνει να συμπέσει με τη γυναικεία φιγούρα, δεν είναι σε θέση να περιγράψει, πολύ περισσότερο να εξηγήσει «την πράξη της εξέγερσης και την ένταση προς την αλλαγή που φαίνεται να δίνουν ουσία στη συμμετοχή πολλών πρωταγωνιστριών, όπως επιβεβαιώνεται από πολλές συνεντεύξεις» [32]. Η εξύψωση του «μητρικού ενστίκτου» χρησιμεύει μόνο στην αποδυνάμωση των πολιτικών περιεχομένων του πρωταγωνισμού που εμφάνισαν οι γυναίκες. Στην εμπειρία του απελευθερωτικού αγώνα από τον ναζισμού – φασισμό, όπως και στον ένοπλο αγώνα της δεκαετίας του εβδομήντα, υπήρχαν γυναίκες που μετέφεραν τις πιο παραδοσιακές γυναικείες συμπεριφορές στον δημόσιο χώρο. αλλά υπήρχαν και άλλες που, αμφισβητώντας αρχαίες προκαταλήψεις, τα έσπασαν με τους ρόλους που τους είχαν ανατεθεί για να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους απευθείας στην μάχη. [33]. Αυτό είναι ένα αμφισβητούμενο συμπέρασμα από πολλές απόψεις.

Αρχικά, η σύγκριση μεταξύ της παρτιζάνικης εμπειρίας και εκείνης του ένοπλου αγώνα στη δεκαετία του ’70 θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη μόνο τις καταστάσεις που είναι πραγματικά συγκρίσιμες. Επομένως, πρέπει να βάλουμε δίπλα στις εμπειρίες των αγωνιστριών των χρόνων Εβδομήντα (εκείνων που χρησιμοποίησαν πραγματικά τα όπλα) με αυτές των γυναικών των Gruppi di azione patriottica-Ομάδων πατριωτικής δράσης: παρόμοιο είναι το πλαίσιο στο οποίο βρέθηκαν να λειτουργούν -στις πόλεις-, ανάλογα με τη μαχόμενη εμπειρία – στον αστικό ανταρτοπόλεμο.

Οι άλλες πολλαπλές μορφές δέσμευσης για την υποστήριξη του παρτιζάνικου αγώνα που εκδηλώθηκαν κατά τη διάρκεια της Αντίστασης (υλικοτεχνική υποστήριξη, καταφύγιο, βοήθεια), έχουν μια αντίστοιχη εμπειρία και στην περίπτωση του πιο πρόσφατου ένοπλου αγώνα. Ο D. Della Porta τονίζει ότι μόνο το 52% των μαχητριών των παράνομων ομάδων έχει συμμετάσχει σε ένοπλες ενέργειες [34]. Το άλλο μισό των γυναικών έπαιξαν εκείνους τους ίδιους ρόλους υποστήριξης, βοήθειας, κάλυψης, πληροφόρησης που αφορούσε τις περισσότερες αντιστασιακές κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου.

Δεύτερον, είναι πολύ συζητήσιμο να αποδοθεί στις γυναίκες που συμμετείχαν στην Αντίσταση μια βαθύτερη αίσθηση της αξίας της ζωής που τις οδήγησε να αρνηθούν, στις περισσότερες περιπτώσεις, τη χρήση όπλων. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για την προθυμία των γυναικών να πάρουν στα χέρια τους τουφέκια και πιστόλια, μια βούληση που καταπιέστηκε από μια σειρά βαθιά ριζωμένων πολιτισμικών προκαταλήψεων. Η παρουσία των γυναικών σε ένα στρατιωτικό σχηματισμό, και ως εκ τούτου τυπικά αρσενικό, συγκρούονταν με ταμπού, προκαλούσε αμηχανία και, στο μέτρο του δυνατού, αποθαρρύνονταν. Αυτό δεν σημαίνει ότι ετούτη η γυναικεία ένταση δεν υπήρχε.
ο C. Pavone υποστηρίζει ότι για τις γυναίκες, στην περίοδο της Αντίστασης, «το πανάρχαιο δίλημμα μεταξύ της αξίωσης για ισότητα και της επιβεβαίωσης της διαφορετικότητας φαινόταν να συνοψίζεται, σε εκείνη την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, στην επιλογή μεταξύ του να πυροβολούν και όχι» [35].

Ο M. Addis Saba θυμάται ότι πολλές σύνδεσμοι ένιωθαν την επιθυμία να σταματήσουν στα βουνά με τις παρτιζάνικές μπάντες για να πολεμήσουν με τα όπλα στο χέρι, ακόμα κι αν στην πραγματικότητα ήταν λίγες οι εθελόντριες στις οποίες το επέτρεψαν. Η συμμετοχή στον ένοπλο αγώνα, στην υπεράσπιση της κοινής πατρίδας, καθίστατο ο τρόπος για την κατάκτηση μιας πλήρους ιθαγένειας, αντίστοιχης με αυτή των ανδρών, και την υπογράμμιση της «ολικής συμμετοχής» στην επιλογή της αντίστασης. Ωστόσο, εάν πολλές γυναίκες εκφράζουν την προθυμία τους να χρησιμοποιήσουν όπλα, πολλές περισσότερες θεώρησαν τη βία των όπλων ως μια ακραία προσφυγή, μια απαραίτητη έκτακτη ανάγκη [36].

Η Carla Capponi διηγείται στα απομνημονεύματά της πώς κατάφερε να πάρει το όπλο που της αρνούνταν συνεχώς οι σύντροφοι των Gap, γιατί «σύμφωνα με αυτούς, εμείς οι γυναίκες έπρεπε να περιοριστούμε στο να καλύπτουμε την παρουσία τους στα σημεία των επιθέσεων παριστάνοντας τις φίλες». Η Capponi κλέβει ένα πιστόλι από έναν νεαρό ρεπουμπλικανό, εκμεταλλευόμενη το πλήθος σε ένα λεωφορείο. μετά επιστρέφει στο σπίτι και με «έναν θριαμβευτικό αέρα, τοποθετώντας το περίστροφο στο τραπέζι, έδειξα το πρώτο μου λάφυρα πολέμου» [37].
η Elsa Oliva, διοικητής μιας αντάρτικης Volante, δηλώνει ρητά τη βούλησή της να πολεμήσει «με τα όπλα στο χέρι». «Ήθελα να πυροβολώ, να πολεμήσω»*

Είχα δει ότι υπήρχαν κάποιοι νέοι που χρησιμoποιούσαν απέναντι μου διαφορετικούς τρόπους, μου έδιναν πράγματα, με απέτρεπαν από κάποια καθήκοντα… Είπα στη Meloni και στους άλλους: «Δεν ήρθα εδώ για να ψάξω έρωτες. Είμαι εδώ για να πολεμήσω και θα μείνω μόνο αν μου δώσετε ένα όπλο και με βάλετε στο πλαίσιο αυτών που πρέπει να φυλάνε και να ενεργούν. Επιπλέον θα κάνω τη νοσοκόμα. Αν συμφωνείτε, θα μείνω, αν όχι, φεύγω» [38].

Δεν είναι η μόνη μαρτυρία αυτού του ύφους. Μία από τις πιο εμφανείς διαφορές μεταξύ της Αντίστασης και του ένοπλου αγώνα της δεκαετίας του Εβδομήντα είναι ο αριθμός των γυναικών που ανέλαβαν στρατιωτικά καθήκοντα και ρόλους διοίκησης και πολιτικής διεύθυνσης: στα χρόνια ’70 ήταν αναλογικά, χωρίς καμία αμφιβολία, πολλές περισσότερες. Για να διαιρεθούν αυτές οι δύο ιστορικές φάσεις, υπάρχουν σχεδόν τριάντα χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο πολιτισμός άλλαξε, τα έθιμα άλλαξαν και, σε μια διαρθρωμένη και πολύπλοκη διαδρομή, οι γυναίκες απέκτησαν μεγαλύτερη αυτονομία. Κουλτούρα, εργασία εκτός οικογένειας και πολιτική κατέστησαν, με την πάροδο του χρόνου, διαστάσεις που ανήκαν όλο και περισσότερο στη γυναικεία ύπαρξη και αυτό άλλαξε βαθιά την αντίληψη που είχαν οι γυναίκες για τον εαυτό τους, για το ρόλο τους, για τις ικανότητές τους. Το φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του Εβδομήντα είχε, υπό αυτή την έννοια, μια ανατρεπτική επίδραση. Η ρήξη με τα επιβεβλημένα πρότυπα θηλυκότητας, η κριτική και η εγκατάλειψη των λειτουργιών που επιφυλάσσει στο φύλο η πατριαρχική κουλτούρα, επαναπροσδιόρισε το «πεπρωμένο» πολλών γυναικών και μητέρων, τις φυσικές και τις συμβολικές, αγαπήθηκαν και αναγνωρίστηκαν. αλλά για εκείνες τις φιγούρες υπογραμμίστηκε και η απόσταση από τη δική τους βιοτή. Η Grazia Grena μου είπε ότι, εντός των Colp, δεν υπήρχε διαφορά, μεταξύ ανδρών και γυναικών, στη χρήση των όπλων «γιατί τελικά εξαρτιόταν πολύ από τις προσωπικές ιστορίες» [39]. Αλλά οι προσωπικές ιστορίες των αντιστασιακών και των αγωνιστριών των ενόπλων ομάδων της δεκαετίας του εβδομήντα ήταν πολύ διαφορετικές: διαφορετικές οι νοοτροπίες, οι αυτολογοκρισίες, οι περιορισμοί, οι ελευθερίες, και μεταξύ αυτών να πάρουν τα όπλα στα χέρια. Η Pia Sacchi μου διηγήθηκε μερικά επεισόδια που σχετίζονται με τη στράτευση της στις Colp, μετά από αυτή στην Πρώτη γραμμή. Στη Νάπολη συμμετείχε σε μια δράση σε ένα τρένο του μετρό. Στόχος ήταν να κλέψουν τα όπλα από δύο αστυνομικούς του σιδηροδρόμου. Η Pia θυμάται τις διάφορες δυσκολίες, που συνδέονται επίσης με το γεγονός της δράσης κατά τη διάρκεια της ώρας αιχμής, σε ένα μέσο μεταφοράς γεμάτο με εργάτες στο δρόμο για τη δουλειά.

Μπαίνουμε, μπλοκάρουμε, λέμε «σταματήστε όλοι, εμείς ήμαστε[…] μαχόμενοι κομμουνιστές, οικειοποιούμαστε αυτά τα όπλα, δεν μας ενδιαφέρει να κάνουμε κακό σε αυτούς εδώ. Τώρα το τρένο παραμένει ακίνητο για δύο δευτερόλεπτα και μετά θα συνεχίσει το δρόμο του, ήρεμα»

[…] Απλώς έπρεπε να είμαι όσο πιο ήσυχη γινόταν γιατί γνώριζα το γεγονός ότι ο τρόπος που μιλάω, η προφορά μου -έχω χαμηλό r- θα μπορούσε να είναι γελοίος: βρίσκομαι σε ένα ένα περιβάλλον μεγάλων, μεγαλόσωμων ανδρών […] Θα ήταν καλύτερα να παραμείνω σιωπηλή, αλλά είχα έναν αποφασιστικό αέρα. […] Και ο αντίκτυπος, η επίδραση υπήρξε διότι σταθήκαμε αποφασιστικοί, με ισχυρή, αλλά μη βίαιη στάση, χωρίς να δημιουργούμε φόβο: «μείνετε ακίνητοι, να είστε ήρεμοι, μην κουνηθείτε γιατί εδώ είναι ένας χαμός. Θέλουμε απλώς να κάνουμε γρήγορα» [40].

Η Pia δεν μπορεί να διαχειριστεί την επιχείρηση μόνη: είναι αδύνατη, η γυναικεία φωνή της με το r γαλλικό και την προφορά από το βένετο, μέσα σε ένα βαγόνι γεμάτο άνδρες και Ναπολιτάνους εργάτες, ίσως να μην προκαλεί αρκετό φόβο.

Η Sacchi βοήθησε επίσης να οργανωθεί μια απόδραση από τη φυλακή του Frosinone, αλλά χωρίς να συμμετάσχει στη δράση: της έλειπε η απαραίτητη στρατιωτική εμπειρία. Η Sonia Benedetti ήταν μέρος αυτού του κομάντο, στην οποίο η Pia αναγνωρίζει την προετοιμασία και την επιχειρησιακή εμπειρία: υπήρχαν γυναίκες που διέθεταν μια ιδιαίτερη εξειδίκευση στη χρήση όπλων, και η Sonia ήταν μία από αυτές. Διαβάζουμε για αυτήν σε μια απόφαση του δικαστηρίου της Νάπολης: «Ηγετική προσωπικότητα της οργάνωσης, που ήρθε στη Νάπολη με διευθυντικά καθήκοντα, ειδικευμένη στην εκτέλεση ληστειών για αυτοχρηματοδότηση […]. Διαπιστώνεται η εξαιρετική στρατιωτική προετοιμασία για τη διεξαγωγή πράξεων μεγάλης σημασίας, καθώς και ισχυρές οργανωτικές δεξιότητες στη διαχείριση των οικονομικών μέσων» [41].

Ο Patrizio Peci μιλά έτσι για την Nadia Mantovani:

Λέγεται, και αυτό με εντυπωσίασε πολύ, ότι στόχευε εξαιρετικά. Δεν την είδα ποτέ να πυροβολεί, ούτε αυτή το καυχήθηκε, αλλά μια φορά που τελείωνε στη συζήτηση είπε ότι είχε χόμπι τη σκοποβολή από μικρή, οπότε ήταν τόσο καλή που όταν πήγαινε για κυνήγι με τον πατέρα της αυτός έλεγε: Πρώτα θα πυροβολήσω εγώ, κι αν τα κάνω μαντάρα πυροβολείς εσύ [42].

Και η Susanna Ronconi, μόλις έφτασε στο Τορίνο, θα αξιοποιηθεί αμέσως, εντός της Pl, για τις επιχειρησιακές της δυνατότητες, που αποκτήθηκαν στην προηγούμενη ταξιαρχίτικη στράτευση της. Μάλιστα, είπε κάποια στιγμή: »σε στρατιωτικό επίπεδο μέσα στις Br […] δεν υπέστην το γεγονός πως είμαι γυναίκα με την έννοια ότι ακριβώς επειδή ήταν μια τόσο τυπική οργάνωση, υπήρχε σεβασμός στα στάδια ανάπτυξης των αγωνιστών, ένα είδος ουδετερότητας» [43].

Συμμετείχαν στις ομάδες φωτιάς, δηλαδή σε εκείνα τα σώματα που στόχευαν αποκλειστικά στην επιχειρησιακή, στρατιωτική δραστηριότητα. Η διαφορά τους δεν έγκειται στη χρήση όπλων κατά τη διάρκεια των ενεργειών, ούτε στους ρόλους που ανατίθενται μέσα στα κομάντο: να ορίζονται για να κάνουν μια εισβολή, ή να είναι οι οδηγοί που περιμένουν με το αυτοκίνητο έτοιμο ή, πάλι, να ενεργούν ως «στήριξη» που ελέγχει την κατάσταση εξωτερικά, όλα αυτά ήταν αρκετά αδιάφορα τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις οι μαχήτριες αναγκάστηκαν να διεκδικήσουν μεγαλύτερες ευθύνες, όπως αναφέρει η Ronconi:

Θυμάμαι τον ρόλο μου περισσότερο ως θυμό ή διεκδίκηση αν παρατηρούσα διακρίσεις στους ρόλους, αλλά αυτό και διότι ήταν ένα πρόβλημα δικό μου με την έννοια πως τότε, εγώ […] σε ένα ορισμένο στάδιο της οργάνωσης, ήμουν μια από τις διοικούσες, ναι […] Και δεν δούλευα μόνο για τον εαυτό μου, δούλευα και για τις άλλες με την έννοια ότι αν έβλεπα υπερβολές στα καθήκοντα θα τσαντιζόμουν γι’ αυτό […] Και μερικές φορές έτυχε να θυμώσω γιατί ο machismo ήταν εκεί μέσα όπως και οπουδήποτε αλλού. Μερικές φορές ήταν ένας προστατευτικός σοβινισμός του τύπου […] «Πρώτα θα πάω εγώ εσύ έλα μετά», ήταν προστατευτικός έστω και με μια μη κακόβουλη έννοια, ας πούμε, και πολλές φορές δεν μας άρεσε αυτό γιατί, ξέρεις, το να είμαστε προστατευμένες και να μας προσέχουν σημαίνει πάντα … Για εμάς, ένα επίπεδο ισότητας ήταν και το έδαφος των δράσεων, οπότε μερικές φορές υπήρχε και μια τάση να ρισκάρεις περισσότερο […] και μέσα στην πρακτική σου μετράς την ισότητα, αν υπάρχει ή όχι. Μπορεί λοιπόν να φαίνεται παράδοξο, αλλά βρεθήκαμε και εμείς να κάνουμε συζητήσεις λέγοντας «όχι, αυτή τη φορά θα αναλάβω εγώ την ριψοκίνδυνη στιγμή, και εσύ θα μου εξηγήσεις γιατί δεν πρέπει να το κάνω». Χρειάζεται να πω ότι από την άποψη των δεξιοτήτων, εν ολίγοις, δεν υπήρχαν όντως μεγάλες διαφορές, τελικά, μεταξύ εκείνων από εμάς που είχαν μεγαλύτερη πείρα σε αυτό [44].

Οι διαφορές φύλου είναι αισθητές σε άλλα πράγματα. Μερικές είναι σωματικού τύπου: ήταν πιο δύσκολο, αν όχι αδύνατο, για τις γυναίκες να μπορούν να χρησιμοποιούν ορισμένα είδη όπλων λόγω της δομής του γυναικείου σώματος. Η Pia Sacchi θυμάται ότι όταν οι Colp οργάνωσαν την απόδραση δύο κρατουμένων από τη φυλακή του Frosinone, της δόθηκε ένας υλικοτεχνικός ρόλος. Δεν υπήρχε μόνο το πρόβλημα της μικρής στρατιωτικής της προετοιμασίας αλλά και το εμπόδιο που αντιπροσώπευε η «χρήση βαρέων όπλων». Λέει: «Δεν θα μπορούσα ποτέ να χρησιμοποιήσω μπαζούκα εναντίον ενός αστυνομικού αυτοκινήτου. Μου έρχονταν να γελάω. Έπεφτα εγώ, το μπαζούκα και όλα μαζί, κατάλαβες;» [45]. ο Mario Moretti θυμάται πως, κατά τη διάρκεια της δράσης στη via Fani, η Barbara Balzarani κρατούσε ένα υποπολυβόλο Skorpion «γιατί είναι ένα πολύ μικρό όπλο. Ένα κανονικό πολυβόλο ζυγίζει κάποια κιλά, είναι μεγάλο, είναι δύσκολο για μια γυναίκα να το κρύψει κάτω από το παλτό της»[46].

Όμως οι πιο σημαντικές διαφορές αφορούν τη στάση που έχουν γενικά οι γυναίκες στη σχέση τους με τα όπλα. Μεταξύ των μαχητριών των παράνομων ομάδων, πιο διαδεδομένο αίσθημα ήταν εκείνο μιας αλλοτριότητας που συχνά παρέμενε τέτοια σε όλη τη διάρκεια της στράτευσης. Ακόμη και όταν η επιφυλακτικότητα ή και η απέχθεια για τη χρήση τους μετατράπηκε σε υποχρεωτική συνήθεια, ακόμα και όταν η κατοχή ενός πιστολιού έγινε μέρος της καθημερινής ένδυσης, σφιγμένη στη μέση ή τοποθετημένη στην τσάντα, οι γυναίκες παρέμεναν πάντα μακριά από αυτή την αμφίσημη έλξη που τα όπλα συχνά ασκούσαν στους άνδρες.

Πολεμικά παιχνίδια με πιστόλια σαν παιχνίδια παιδικά, στρατιωτική θητεία, η εκπαίδευση στη χρήση της βίας στις ομάδες περιφρούρησης της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς: όλα αυτά είναι ανδρικές εμπειρίες που τρέφουν ένα ανδροπρεπές και πολεμικό φαντασιακό. Οι γυναίκες, που αποκλείονται από αυτές τις μυήσεις, δεν καλλιεργούν τη συνήθεια της χρήσης όπλων ούτε τρέφονται με την ίδια πολεμική νοοτροπία. Χρησιμοποιούν τα όπλα τις στιγμές που κρίνουν πως είναι απαραίτητες, αλλά τα κοιτούν από απόσταση, σαν αντικείμενα και τίποτα περισσότερο, και η ειρωνεία με την οποία οι μαχήτριες των ένοπλων ομάδων θυμούνται τη γοητεία που ασκούσαν τα όπλα στους συντρόφους τους, είναι ένας από τους επαναλαμβανόμενους τρόπους με τους οποίους εκφράζεται η διαφορετικότητά τους.

Σημειώσεις [1] η Prima linea Πρώτη γραμμή υπήρξε, μετά τις ερυθρές Ταξιαρχίες, ο μεγαλύτερος αριστερός ένοπλος σχηματισμός στην Ιταλία. Πήρε μορφή μεταξύ του τέλους του 1976 και της αρχής του επόμενου έτους, για να διαλυθεί επίσημα γύρω στα μέσα του 1981. Λίγους μήνες αργότερα, μερικοί από τους αγωνιστές της που παρέμεναν ακόμη ελεύθεροι, γέννησαν τους οργανωμένους Κομουνιστές για την προλεταριακή απελευθέρωση-Comunisti organizzati per la liberazione proletaria. [2] Συνέντευξη με τη Susanna Ronconi, που παραχωρήθηκε στον P. Guerra, Bergamo, 27 νοεμβρίου 1985, που διατηρείται στο Carlo Cattaneo Institute of Studies and Research στην Bologna, σελ. 63-64. Στο εξής αναφέρεται ως εξής: S. R. (Guerra, 1985). Το όνομα του συνεντευξιαζόμενου δεν αναφέρεται πλήρως όπως ζήτησε ο υπεύθυνος του αρχείου. Αυτό ισχύει και για τις άλλες μαρτυρίες που είδαμε στη Μπολόνια. [3] Συνέντευξη με τη Fiorinda Petrella, που παραχωρήθηκε στον D. Della Porta, Φλωρεντία, 6 νοεμβρίου 1986, που φυλάσσεται στο Istituto di studi e ricerche Carlo Cattaneo της Μπολόνια, σελ. 37. Στο εξής αναφέρεται ως εξής: F. Petrelle (Della Porta, 1986). Την άδεια να αναφέρω το πλήρες όνομα και το επώνυμο μου δόθηκε από την συνεντευξιαζόμενη. [4] Συνέντευξη στην Pia Sacchi, παραχωρήθηκε στον N. Caldieri, Μιλάνο, 1 νοεμβρίου 1996. Στο εξής αναφέρεται ως ούτως: P. Sacchi (Caldieri, 1996). [5] Μαρτυρίες (επιμέλεια P Guerra), «Rivista di storia contemporanea», Περιοδικό σύγχρονης ιστορίας, α. XVII, φάση. 2, απρίλιος 1988. Αυτή είναι μια περίληψη των μαρτυριών που κυκλοφόρησαν από 9 γυναίκες πρώην μαχήτριες ένοπλων ομάδων κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου γυναικεία Ταυτότητα και πολιτική βία που συντονίστηκε από τη Luisa Passerini και την Bianca Guidetti Serra και έλαβε χώρα στις φυλακές Nuove και στη Σχολή Magistero του Τορίνο μεταξύ 1986 και 1987. Από τη συνέντευξη sτην Barbara Graglia, μπόρεσα να συμβουλευτώ ένα πλήρες αντίγραφο της ηχογράφησης που μου δόθηκε από την Grazia Grena. Θα αναφερθώ σε αυτή στα παραθέματα που θα βρεθούν ως εξής: B. Graglia (Passerini – Guidetti Serra). Το παρατιθέμενο απόσπασμα βρίσκεται στη σελ. 46. [6] L. Guicciardi, Η ώρα της μανίας. Η αποτυχία του ένοπλου αγώνα που διηγούνται οι πρωταγωνιστές, Il tempo del furore. Il fallimento della lotta armata raccontato dai protagonisti, Rusconi, Milan 1988, σελ. 58-59. Ο τόμος συγκεντρώνει ορισμένες δηλώσεις που έγιναν από πολλούς αγωνιστές των μαχόμενων οργανώσεων -κυρίως από την Pl, Πρώτη Γραμμή- κατά τη διάρκεια της δίκης που διεξήχθη ενώπιον του Εφετείου του Μιλάνου μεταξύ οκτωβρίου 1985 και μαρτίου 86. [7] Συνέντευξη με τη Susanna Ronconi, που δόθηκε στον N. Caldieri, Castiglione Torinese (Το), 30 νοεμβρίου 1996. Στο εξής αναφέρεται ως εξής: S. Ronconi (Caldieri, 1996). [8] S. R. (Guerra, 1985), σελ. 64-65. [9] Για όλο αυτό, cfr. V. Morucci, Ritratto di un terrorista da giovane, Πορτρέτο ενός τρομοκράτη νεαρού, Edizioni Piemme, Casale Monferrato (Al) 1999, σελ. 37-38, 75-77, 89, 206. [10] Ibidem, το ίδιο, σελ. 39, 50, 55, 206. [11] Cfr. Συνέντευξη στον Paolo Lapponi, παραχωρήθηκε στον L. Manconi, στο Storie di lotta armata, Ιστορίες ένοπλου αγώνα, σε επιμέλεια L. Catanzaro και L. Manconi, il Mulino, Bologna 1995, σελ. 196. [12] Giorgio, Memorie. Dalla clandestinità un terrorista non pentito si racconta, Αναμνήσεις. Από την παρανομία ένας αμετανόητος τρομοκράτης μιλά στον εαυτό του, Savelli, Milano 1981, σ. 106. [13]P. Peci, Io, l’infame, Εγώ, ο ποταπός, Mondadori, Milano 1983, σελ. 61-63. [14] Cff. E. Fenzi, Armi e bagagli. Un diario dalle Brigate Rosse, Όπλα και αποσκευές. Ένα ημερολόγιο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, Costa & Nolan, Genova 1987, οι παραπομπές αντίστοιχα στις σελ. 230-231 e 7-9. [15] Testimonianze, Μαρτυρίες (επιμέλεια P. Guerra) cit., σ. 282. Η περιγραφή των διαθέσεων που νιώθει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια δράση είναι από πολλές απόψεις παρόμοια με αυτή που έκανε ο «Giorgio» ο οποίος γράφει: «Σίγουρα πολύς φόβος, αλλά πρώτα, ενώ περιμένουμε. Και ήταν ένας φόβος όχι διαφορετικός με αυτόν που νιώθει κάποιος πριν από έναν μεγάλο διαγωνισμό, περπατώντας νευρικά στο διάδρομο του σχολείου. Και, έτσι, κι αυτός ο φόβος λιώνει άμεσα τη στιγμή της δράσης. ή δεν λιώνει κι έτσι είναι πανικός, το σκας. Και ύστερα, μετά, μια μεγάλη κούραση, ένα ξαφνικό άδειασμα και χαλάρωση […]. Αλλά δεν είναι διασκεδαστικό, να πυροβολείς, όχι, δεν είναι συναρπαστικό, όπως νομίζουν και λένε κάποιοι […]. Είναι απλώς, κατά κάποιο τρόπο, λογικό, αναπόφευκτο, καθαρό. Και ορθολογικό». (Giorgio, Memorie, Αναμνήσεις cit., σ. 99). [16] S. Ronconi (Caldieri, 1999). [17] Ibidem. [18] Grazia e altri, η Grazia και άλλοι, 11 ιουλίου 1987, δακτυλόγραφο, ηχογράφηση συνάντησης μεταξύ Grazia Grena, Barbara Graglia, Luisa Passerini και Bianca Guidetti Serra στο πλαίσιο του σεμιναρίου Identità femminile e violenza politica, Γυναικεία ταυτότητα και πολιτική βία. Το αντίγραφο της ηχογράφησης που συμβουλεύτηκα, που μου δόθηκε από την ίδια την Grena, είναι ημιτελές (διακόπτεται στη σελ. 29) και περιέχει χειρόγραφες διορθώσεις τις οποίες έχω λάβει υπόψη. το παρατιθέμενο απόσπασμα βρίσκεται στη σελ. 29. [19] Ibidem, το ίδιο, σελ. 28-29. [20] Συνέντευξη με την M. P., που δόθηκε στον D. Della Porta, Ρώμη, που φυλάσσεται στο Carlo Cattaneo Institute of Studies and Research στη Μπολόνια. Τα αναφερόμενα αποσπάσματα βρίσκονται στη σελ. 34. [21] B. Balzarani, Compagna luna, Συντρόφισσα σελήνη, Feltrinelli, Milano 1998., σ. 70. Τα πλάγια γράμματα είναι στο κείμενο. [22] A. L. Braghetti – P. Tavella, Il prigioniero, Ο φυλακισμένος, Mondadori, Milano 1998, σ. 49. [23] Συνέντευξη στη Fiorinda Petrella, παραχωρήθηκε στον N. Caldieri, Φλωρεντία, 29 ιουλία 1998.Θα αναφέρεται ως: F. Petrella (Caldieri, 1998). [24] Συνέντευξη στην Fiorinda Petrella, παραχωρήθηκε στον N. Caldieri, Bologna, 16 νοεμβρίου 1999. [25] S. Ronconi (Passerini – Guidetti Serra), σ. 282. [26] Cfr. Braghetti, Il prigioniero, Ο αιχμάλωτος, cit., τα αποσπάσματα στις σελ. 24 και 52. [27] S. Lenci, Colpo alla nuca, Χτύπημα στον αυχένα, Editori Riuniti, Roma 1988, σελ. 28, 129-130. σε μια επιστολή του νοεμβρίου 1986, ο Lenci έγραψε στη Giulia Borelli για να θυμάται το πρόσωπό της καλύτερα από αυτό όλων των άλλων επιτιθέμενων επειδή «στη ζωή έχω βρεθεί πιο συχνά αντιμέτωπος με επιθετικούς άνδρες παρά γυναίκες», επομένως «η παρουσία σου στην ομάδα ήταν για μένα το ιδιαίτερα ακατανόητο γεγονός μέσα σε όλο το ακατανόητο γεγονός» (ibidem, σελ. 151). [28] Cfr. A. Faranda – S. Mazzocchi, Nell’anno della tigre. Storia di Adriana Faranda, Στον χρόνο της τίγρης. Η ιστορία της Adriana Faranda, Baldini & Castoldi, Milano 1994, sel. 78-79,81. [29] Cfr. για παράδειγμα M. Addis Saba, Partigiane. Tutte le donne della Resistenza, Παρτιζάνες. όλες οι γυναίκες της Αντίστασης, Mursia, Milano 1998, σ. 92. [30] A. T. Iaccheo, Donne armate. Resistenza e terrorismo: testimoni dalla storia, Ένοπλες γυναίκες. Αντίσταση και τρομοκρατία: μάρτυρες από την ιστορία, Mursia, Milano 1994, σ. 84. [31] Cfr. A. M. Bruzzone – R. Farina, Introduzione, Εισαγωγή στο La Resistenza taciuta, η Αντίσταση που αποσιωπήθηκε, σε επιμέλεια A. M. Bruzzone και R. Farina, La Pietra, Milano 1976, σ. 11. [32] P. Gabrielli, Donne, guerra, politica: un convegno recente in Emilia Romagna, «Storia e problemi contemporanei», Γυναίκες, πόλεμος, πολιτική: ένα πρόσφατο συνέδριο στην Emilia Romagna, «Ιστορία και σύγχρονα προβλήματα», a. X, n. 20, 1997, σ. 216. [33] Ibidem, το ίδιο. [34] D. Della Porta, Specificità delle donne e violenza politica, «Rivista di Storia Contemporanea», Ιδιαιτερότητα των γυναικών και πολιτική βία, «Περιοδικό Σύγχρονης Ιστορίας», a. XVIII, n. 1, 1989, σ. 122. [35] C. Pavone, Una guerra civile. Saggio storico sulla moralità della Resistenza, Ένας εμφύλιος πόλεμος. Ιστορικό δοκίμιο για το ήθος της Αντίστασης, Bollati Boringhieri, Torino 1994, σελ. 439-440. [36] Addis Saba, Partigiane, Παρτιζάνες, cit., σελ. 92, 96. [37] C. Capponi, Con cuore di donna, Με την καρδιά γυναίκας, il Saggiatore, Milano 2000, σ. 125. [38] Συνέντευξη στην Elsa Oliva, στο Η Αντίσταση που αποσιωπήθηκε, La Resistenza taciuta cit., σελ. 125, 130. [39] Συνέντευξη στην Grazia Grena, παραχωρήθηκε στον N. Caldieri, Lodi, 27 νοεμβρίου 1999. Από εδώ κι εμπρός: G. Grena (Caldieri, 1999). [40] P. Sacchi (Caldieri, 1996). Στο κατηγορητήριο των Εισαγγελέων κατά τη δίκη στην οποία κρίνονται οι δράστες εκείνης της επιχείρησης, διαβάζουμε: «Ληστεία στους αστυνομικούς της Polfer: Quarto-Qualiano, 4 δεκεμβρίου 1981. Κατηγορούμενοι: Mutti Pietro, Frassinetti Luca, Comaglia Paolo, Borelli Giulia , Pianelli Walter , Sacchi Pia. Στις 17.20 της 4/12/81, ο αξιωματικός Vaivano Donato και ο φρουρός Papasso Felice, σε ισχύ στην Polfer του Villalitemo, σε τρένο του μετρό, μεταξύ των σταθμών Quarto και Qualiano, περικυκλώνονται από τέσσερις άνδρες και δύο γυναίκες και ακινητοποιούνται με χειροπέδες και κομμάτια σχοινιού. οι επιτιθέμενοι αναγκάζουν τον οδηγό να σταματήσει τον συρμό αφού λήστεψαν από τους αστυνομικούς δύο cal. 9 parabellum, μοντ. 92 S, ένα πολυβόλο M 12, τους μπερέδες της στολής και προσωπικά έγγραφα. Μόλις οι ληστές εξαφανίστηκαν, ο συναγερμός σήμανε αναίτια. Η δράση διεκδικείται με ένα ανακοινωθέν που υπογράφεται «Κομμουνιστές οργανωμένοι για την προλεταριακή απελευθέρωση» (Colp) «(Δημόσιος Εισαγγελέας της Νάπολι P.M. Gerardo Arcese και Olindo Ferrone. Εξαγγελία της 31ης μαΐου 1983 στη δίκη κατά του Adamo Antonio + 67, σ. 13 ). [41] Εισαγγελία Πλημμελειοδικών της Νάπολι, κατήγορος Gerardo Arcese και Olindo Ferrone. Κατηγορητήριο της 31ης μαΐου 1983 στη δίκη κατά Adamο Antonio + 67, s. 140. [42] Peci, Io, l’infame, cit., s. 61. [43] S. Ronconi (Passerini – Guidetti Serra), sel. 280-281. [44] S. Ronconi (Caldieri, 1996). [45] P. Sacchi (Caldieri, 1996). [46] M. Moretti – C. Mosca – R. Rossanda, Brigate Rosse. Una storia italiana, Ερυθρές Ταξιαρχίες. Μια ιταλική ιστορία, Anabasi, Milano 1994, σ. 128.

Πηγή: Αέναη Κίνηση

Το alerta.gr αποτελεί μια πολιτική προσπάθεια διαρκούς παρουσίας και παρέμβασης, επιδιώκει να γίνει κόμβος στο πολύμορφο δικτυακό τοπίο για την διασπορά ριζοσπαστικών αντιλήψεων, δράσεων και σχεδίων στην κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης… Η συνεισφορά είναι ξεκάθαρα ένα δείγμα της κατανόησης της φύσης του μέσου και της ανάγκης που υπάρχει για να μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει και να μεγαλώνει. Για όποιον/α θέλει να συνδράμει ας κάνει κλικ εδώ

Πώς να διαβάσουμε τον πόλεμο πολιτικά

Πώς να διαβάσουμε τον πόλεμο πολιτικά “Αυτό το πράγμα που αποκαλούμε Ντονμπάς στην πραγματικότητα δεν υπάρχει... δεν είναι παρά ένας ορισμός που μας επιβλήθηκε από την Ρωσική Ομοσπονδία”. Oleksyi Danilov, 24/03/2021i “Ο στόχος των Συμφωνιών του Μινσκ είναι να...

Παρέλαση: Με παλαιστινιακές σημαίες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου [Βίντεο]

Παρέλαση: Με παλαιστινιακές σημαίες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου [Βίντεο] Με παλαιστινιακές σημαίες στα χέρια έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου στα Προπύλαια, κατά τη διάρκεια της παρέλασης της 25ης Μαρτίου στην...

1821: Το ουρλιαχτό της ελευθερίας

1821: Το ουρλιαχτό της ελευθερίας Κανένας δεν επαναστατεί επειδή έτσι του κάπνισε, επειδή δεν είχε τίποτα καλύτερο να κάνει, επειδή βαριόταν αφόρητα μια κάποια μέρα της ζωής του. Κανένας δεν εξεγείρεται επειδή το διάβασε σε κάποια βιβλίο, επειδή πέρασε χρόνια να...

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο αναρχικός Ρούντολφ Ρόκερ

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο αναρχικός Ρούντολφ Ρόκερ Στις 25 Μαρτίου του 1873 γεννήθηκε στο Μάϊντς της Δυτικής Γερμανίας, ο αναρχικός θεωρητικός και ιστορικός Ρούντολφ Ρόκερ από μια οικογένεια Kαθολικών ειδικευμένων εργατών. Ο Ρόκερ ήταν γνωστός για την ενεργό δράση του...

Η εξέγερση στο Κιλελέρ (Μάρτιος 1910) | Γνωστός – Άγνωστος

Η εξέγερση στο Κιλελέρ (Μάρτιος 1910) Το νέο βίντεο από το κανάλι Γνωστός - Άγνωστος που περιλαμβάνει animated βίντεο ιστορίας (ελληνικής και παγκόσμιας), ψυχολογίας και κοινωνικών θεμάτων. https://www.youtube.com/watch?v=JLN5UWxPdIk Oι έλληνες τσιφλικάδες που...

Συνέντευξη με την Claudia Pinelli, κόρη του Giuseppe του αναρχικού

Συνέντευξη με την Claudia Pinelli, κόρη του Giuseppe του αναρχικού. Αναδημοσίευση από την Αέναη Κίνηση. Σφαγή Capaci, ξεκινά η «στρατηγική της έντασης» με δυναμίτη, δεύτερο επεισόδιο, από τα χέρια του οργανωμένου εγκλήματος με άρωμα μαφίας. Στις 19 ιουλίου, πάντα...

Τοποθέτηση στην εκδήλωση για την “οργάνωση των αναρχικών” από την Πρωτοβουλία Αναρχικών Αγ. Αναργύρων – Καματερού

Τοποθέτηση στην εκδήλωση για την “οργάνωση των αναρχικών” από την Πρωτοβουλία Αναρχικών Αγ. Αναργύρων - Καματερού Tην Παρασκευή 1η Μαρτίου παρευρεθήκαμε ως καλεσμένοι ομιλητές, μαζί και με την συλλογικότητα Πέλοτο από την Ξάνθη, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η...

Ψυχιατρική Γενικού Νοσοκομείου Χανίων: Η τελευταία πράξη

Ψυχιατρική Γενικού Νοσοκομείου Χανίων: Η τελευταία πράξη Ανακοίνωση ειδικευόμενων ψυχιάτρων του Γενικού Νοσοκομείου Χανίων για την κατάσταση που επικρατεί στην Ψυχιατρική Κλινική του νοσοκομείου και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν διαχρονικά όπως φαίνεται από τις...

Στις πόσες έρευνες φαίνεται αν είμαστε κορόιδα;

Στις πόσες έρευνες φαίνεται αν είμαστε κορόιδα; Από την Πρωτοβουλία ενάντια στα ΕΛΠΕ. Ανακοινώθηκε η διεξαγωγή 2 νέων ερευνών (1) σχετικά με τη δυσοσμία στην περιοχή με τη συνεργασία, μεταξύ άλλων φορέων, του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου  και του ΑΠΘ. Χρηματοδότης της μια...

ΠΡΩΤΕΑΣ: τα πολλά πρόσωπα του ΠΑΣΟΚ (και «εμείς»)

ΠΡΩΤΕΑΣ: τα πολλά πρόσωπα του ΠΑΣΟΚ (και «εμείς») «Ο Χέγκελ κάνει κάπου την παρατήρηση ότι όλα τα μεγάλα κοσμοϊστορικά γεγονότα και πρόσωπα παρουσιάζονται σαν να λέμε, δυο φορές. Ξέχασε όμως να προσθέσει: τη μια φορά σαν τραγωδία, την άλλη σαν φάρσα» Κ. Μαρξ, Η 18η...