Για την αυτοδιάθεση του χώρου και του χρόνου μας
Πως στα τσακίδια περιμένετε να απολαμβάνει ένα άτομο να ξυπνάει στις 6:30 το πρωί, από ένα ξυπνητήρι, να πετάγεται από το κρεβάτι, να τρώει βιαστικά, να χέζει, να κατουράει, να βουρτσίζει τα δόντια, να φτιάχνει τα μαλλιά, και να στριμώχνεται στην κυκλοφορία για να πάει σε ένα μέρος όπου στην ουσία βγάζεις πολλά λεφτά για κάποιον άλλο και να σου λένε να είσαι ευγνώμων για την ευκαιρία που σου δόθηκε;
Για την αυτοδιάθεση του χώρου και του χρόνου μας (μια εισαγωγή και προσωπική άποψη για το πως εργαλειοποιεί ο καπιταλισμός, το κράτος και η εξουσία τον κατακερματισμένο χώρο και χρόνο μας).
Ένα ζήτημα με το οποίο δεν ασχολήθηκε ποτέ ή σχεδόν ποτέ το αναρχικό/ελευθεριακό/ανταγωνιστικό κίνημα – από όσο έχω αντιληφθεί – είναι αυτό του χρόνου μας και του χώρου, αυτό που προσωπικά αποκαλώ και θεωρώ συνυφασμένο χωροχρόνο/χωρόχρονο.
Χωροχρόνος όχι με την επιστημονική έννοια και περιεχόμενο που θα το έθετε ένας φυσικός ή ένας φαν της επιστημονικής φαντασίας, αλλά σαν δύο επιμέρους κομμάτια της συνολικής μας πραγματικότητας που αλληλοσυμπληρώνονται κατά κάποιον τρόπο.
Ο χώρος γενικότερα στον οποίο κινούμαστε καθημερινά – το σπίτι μας, το σχολείο, η σχολή, η εργασία, τα μέρη που διασκεδάζουμε και ψυχαγωγούμαστε, σε συνάρτηση με τον χρόνο που έχουμε να διαχειριστούμε, το γνωστό μας 24ωρο – είναι κάτι που στα καπιταλιστικά εξουσιαστικά πλαίσια δια-τέμνεται και δια-χωρίζεται αυθαίρετα στα μέτρα και τα σταθμά της εκάστοτε εξουσίας, κράτους, κυβέρνησης.
Τι ακριβώς θέλω να πω με αυτό; Στο στυγνό και ισοπεδωτικό καπιταλιστικό εξουσιαστικό σύστημα, ο χώρος και ο χρόνος είναι δύο έννοιες, δύο σταθερές, που εξαγκαναζόμαστε να βιώνουμε κατακερματισμένες και σε μεγάλο βαθμό ετεροκαθορισμένες, ίσως κι όποτε νομίζουμε πως συμβαίνει το αντίθετο.
Δύο συνθήκες ύπαρξης αν θέλετε, που και σε αυτές ο καπιταλισμός, εξουσιαστικός από την “φύση” του, μας επιβάλλει με διαφόρων μορφών βίας, που, πως και πότε, θα κινηθούμε, τι θα κάνουμε, ακόμη και – άμεσα ή έμμεσα – με ποια άτομα θα τα κάνουμε όλα αυτά.
Δια-χωρισμένος ο χρόνος μας σε οχτάωρα, όπου “πρέπει”, ο κάθε ένας, η καθεμιά και το καθένα από την τάξη μας, να θυσιάσουμε για τον καπιταλισμό και την μειοψηφική σε κοινωνικό επίπεδο δράκα εκμεταλλευτών, των κόπων μας και της ζωής μας και της ελευθερίας μας, ότι μας κάνει περήφανους, ξεχωριστούς και ιδιαίτερους. Και αυτό δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που προκαλείται από όλη αυτή την κατάσταση του δια-χωρισμένου χρόνου και του κατακερματισμένου χώρου.
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι το 8ωρο είναι ένα εργατικό και κοινωνικό δικαίωμα κερδισμένο με σκληρούς κι αιματηρούς αγώνες της τάξης μας και δεν το χαρίζουμε σε κανένα. Επίσης, σε καμιά περίπτωση, δεν το μειώνω ούτε το υποτιμώ. Ο καπιταλισμός όμως, έχει την πονηριά, να ενσωματώνει και να αφομοιώνει όσα δεν μπορεί επ’άπειρον να καταστέλλει, κάνοντας τα να λειτουργούν προς όφελος του, και η εργαλειοποίηση από τον καπιταλισμό του 8ωρου δεν αποτελεί εξαίρεση δυστυχώς από αυτήν την πραγματικότητα.
Κανείς, καμιά και κανένα μας δεν πετάει από την χαρά του περνώντας ατελείωτες ώρες καθημερινά (όλα μας γνωρίζουμε από πρώτο χέρι πόσο ααααργααααά περνάν οι ώρες στην δουλεία) με αντιπαθέστατα αφεντικά, αντιπαθέστατα “συνάδελφα”, εκνευριστικούς αντιπαθέστατους πελάτες στις γαλέρες όπου πολλοί από εμάς είμαστε εγκλωβισμένες κι αιχμαλωτισμένοι. Κι αυτό το λέω σαν πρώην εργαζόμενο και νυν άνεργο.
Δεν έχει – στην παρούσα ανάλυση – κεντρική σημασία η επινόηση ή η ανακάλυψη ή η ευρύτερη φιλοσοφία αν είναι δόκιμος ο όρος του χώρου και του χρόνου σαν εξαρτώμενες ή συμπληρούμενες ή αλληλοσυνδυαζόμενες σταθερές, αλλά ούτε κι από μαθηματικής ή φυσικής ή κβαντικής φυσικής οπτική. Κι αυτό γιατί – τουλάχιστον αυτή την στιγμή – δεν είναι αυτό το ζητούμενο ή τα επίδικα αυτού του άρθρου.
Πως ετεροκαθοριζόμαστε από τα κράτη και τις κοινωνίες από πολύ μικρή ηλικία σε όλα τα επιμέρους επεισόδια της ζωής μας; του χρόνου συμπεριλαμβανομένου; Πως μας επιβάλλει ο καπιταλισμός τον κατακερματισμένο χώρο και χρόνο μας; Μια παλιά γελοία διαφήμιση απευθυνόμενη στις γυναίκες της εργατικής τάξης, της τάξης μας, που πουλούσε χύτρες ταχύτητας, συνοδευόταν από το γελοίο σποτάκι “ο χρόνος είναι χρήμα”…
Το οχτάωρο είναι μια σημαντική κατάκτηση του εργατικού κινήματος του 19ου και 20ου αιώνα, καθώς μέχρι την καθιέρωση του, οι εργάτες κι οι εργάτριες δούλευαν για πάνω από 10 ώρες την μέρα χωρίς κανένα δικαίωμα. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις μικρά παιδιά εξαναγκάζονταν να δουλεύουν πάνω από 10 ώρες επίσης την ημέρα, γιατί…χωρούσαν άνετα στις στενές τρύπες των ανθρακωρυχείων (!!!).
Χωρίς να υποτιμάται η σημασία του οχτάωρου, είναι αναγκαίο να δούμε πως το να εργάζονται 8 ώρες καθημερινά πολλοί άνθρωποι ταυτόχρονα, με τους ίδιους ρυθμούς, με την ίδια απαίτηση από τα αφεντικά να είναι “παραγωγικοί”, αποτελεί μια συνθήκη, που, λόγω της εργαλειοποίησης του 8ώρου από τον καπιταλισμό που ανέφερα παραπάνω, καθίσταται – χωρίς επί της ουσίας να ακυρώνεται το γεγονός ότι αποτελεί μια σημαντική νίκη του εργατικού κινήματος – ένα ακόμη εργαλείο υποδούλωσης στα χέρια των αφεντικών και του κράτους.
Αυτό που εννοώ είναι ότι, δεν μπορούμε κι ούτε θέλουμε όλοι μας, να εργαζόμαστε κάθε μέρα (να “δουλεύουμε”), σε οποιαδήποτε δουλειά απλά και μόνο για να βγαίνουν τα έξοδα. Οι περισσότεροι και οι περισσότερες από εμάς δυστυχώς όμως, είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε ακριβώς αυτό.
Κάνοντας ακριβώς αυτό, μόνο και μόνο για να συνεχίσει να λειτουργεί απρόσκοπτα η καπιταλιστική μηχανή της αγοράς, της προσφοράς και της ζήτησης, πολλοί και πολλές από την τάξη μας, δεν θεωρούμε τα εαυτά μας κατάλληλα για οτιδήποτε άλλο πέρα από υπάλληλοι, σερβιτόρες, εργάτες, χαμάληδες. Αυτό όμως είναι ένα τεράστιο ψέμα. Μπορούμε να γίνουμε οτιδήποτε άλλο και πέρα από αυτά που μας καθορίζουν οι επιβαλλόμενοι ρόλοι που αναγκαζόμαστε να παίξουμε στα πλαίσια του καπιταλισμού.
(συνεχίζεται σε άτακτα χωροχρονικά διαστήματα)
