Προσοχή ολοκληρωτισμός!

“Να πιστεύεις σε εκείνους που αναζητούν την αλήθεια. Και να αμφισβητείς εκείνους που την βρήκαν”.

Αντρέ Ζιντ

“Οι Αυτόνομοι εξηγούν τα πάντα”.

σύνθημα της Αυτονομίας

Πώς υποδέχτηκαν οι αυτόνομοι την κριτική που έγινε στις θέσεις τους για την υγειονομική κρίση από ένα τμήμα του αναρχικού χώρου; Ως συνήθως, η μόνιμη επωδός είναι η κινδυνολογική επίκληση στο φάντασμα της “Αγίας Αναρχίας”. Απορρίπτεται δηλαδή κάθε προσπάθεια τεκμηριωμένης κριτικής σαν απόπειρα για την επιβολή ενός ομοιογενούς τρόπου σκέψης αναφορικά με τα κοινωνικά ζητήματα, για τη συγκρότηση δηλαδή μιας κυρίαρχης “ιδεολογικής γραμμής”, ούτως ειπείν. Για τους αυτόνομους, λίγο απέχουν τέτοιες πρακτικές από το να ερμηνεύονται σαν εκδηλώσεις ενός πολιτισμικού νεο-σταλινισμού που διεκδικεί την άτυπη πρωτοκαθεδρία για ορισμένες αναρχικές συλλογικότητες κι επιδιώκει να καταστείλει τη διαφωνία στο εσωτερικό του αναρχικού χώρου. Μικρή σημασία έχει γι’ αυτούς το γεγονός ότι το να εκλαμβάνει κανείς κάθε πολιτική κριτική σαν προσωπική επίθεση και να προσδίδει στη διαφωνία διαστάσεις μιας υπαρξιακής απειλής που αποβλέπει στην επικράτηση του “ολοκληρωτισμού” μέσα σε έναν δεδομένο πολιτικό χώρο, το μόνο που δείχνει είναι την έλλειψη ετοιμότητας του ίδιου του αποδέκτη της κριτικής να χρησιμοποιήσει δημιουργικά τη διαφωνία, να τη δεχτεί ως δομικό μέρος της πολιτικής κουλτούρας του και να ζήσει με αυτήν. Αναμφίβολα, ο βιτριολικός τόνος της αντιπαράθεσης δείχνει εν πολλοίς ότι απουσιάζει ο κοινός εκείνος χώρος, είτε αυτός ορίζεται με πολιτικά, ή με ταξικά και κοινωνικά κριτήρια, τον οποίο οι αναρχικοί μπορούν να μοιραστούν με τους αυτόνομους, να τον διεκδικήσουν από κοινού υπακούοντας σε συμφωνημένους κανόνες λογοδοσίας και να προχωρήσουν μαζί, αφού πρώτα έχουν επιλύσει δημιουργικά τις διαφορές τους. Οι αυτόνομοι από καιρό έχουν οχυρωθεί στο σεχταριστικό τους σύμπαν και κάθε κριτική, αδιάφορο αν αυτή διατυπώνεται με πολεμικούς ή όχι τόνους, εκλαμβάνεται σαν μια ύπουλη επίθεση απο-τα-έξω, που αμφισβητεί το ίδιο το δικαίωμα ύπαρξης της τάσης τους, η οποία παραμένει αποκομμένη από τις διεργασίες του κοινωνικού γίγνεσθαι. Ο σεχταρισμός λοιπόν γεννά ελιτισμό, συμπλέγματα ανωτερότητας απέναντι στην κοινωνία και ολοκληρωτικές λογικές, που εξοβελίζουν την κριτική στο πυρ το εξώτερο. Κι αυτό συμβαίνει επειδή βλέπουν σε αυτήν μια οργανωμένη απόπειρα διάλυσης του αυστηρά δομημένου διανοητικού τους σύμπαντος, αντί για έναν παράγοντα που συντελεί στην συνεχή ανανέωση των αναλυτικών κατηγοριών τους. Όμως, μόνο μέσα απο μια τέτοια διαδικασία διαρκούς ανανέωσης μπορεί μια ταξική θεωρία να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει ζωντανή και σε μια σχέση δαλεκτικής αλληλεπίδρασης με την κοινωνία. Εκείνος που πρώτος φωνάζει “Προσοχή ολοκληρωτισμός!”, είναι εκείνος που περισσότερο από όλους έχει διαποτιστεί μέχρι το μεδούλι με αντιπολιτικές, ολοκληρωτικές αντιλήψεις γύρω από την “καθαρή” αλήθεια.

Επιπλέον, γίνεται σαφές ότι αν η κάθε δημόσία συζητήση που αφορά την ιδεολογική συγκρότηση του αναρχισμού απορρίπτεται σαν ένα εν δυνάμει εξουσιαστικό εγχείρημα, τότε γίνεται πρακτικά αδύνατη η συσπείρωση των αυτόνομων κοινωνικών ρευμάτων που παρεπιδημούν στις ρωγμές της ταξικής διάρθρωσης της κοινωνίας, σε αυτοδύναμο αντισυστημικό κίνημα, με συνεκτικό πλαίσιο ιδεών και αξιακό σύστημα. Ένα διακριτό πολιτικό κίνημα, που θα μπορεί να ενεργήσει συντονισμένα και με ενότητα θέλησης για να αντισταθεί στο υπάρχον ετερόνομο καθεστώς και, γιατί όχι, ακόμα και να ανατρέψει τον σε βάρος του ταξικό συσχετισμό δυνάμεων. Αν ακόμη και η απόπειρα αποσαφήνισης του τι επιδιώκουμε και τι ζητάμε σαν υπέρμαχοι της αυτοδιάθεσης των ταξικών υποκειμένων είναι απαγορευμένη στο όνομα της διατήρησης ενός αφηρημένου “πλουραλισμού”, τότε αναρωτιέται κανείς πώς μπορεί να σκιαγραφήσει μια σύγχρονη αναρχία που δεν θα γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης και δεν θα διασύρεται από τον κάθε φαντασμένο τυπάκο που απλώς επιθυμεί πολιτική κάλυψη για να ικανοποίηση τα, κατά τα άλλα αντικοινωνικά ένστικτα του. Έτσι, ένα συνοθύλευμα από σκιώδεις ατομιστικές προσωπικότητες, όπως π.χ. ο διαβόητος Unabomber, ή ο “αναρχικοί” απολογητές της ασυδοσίας του κεφαλαίου σαν τον Μάρραιη Ρόθμπαρντ, μπορούν να υπερηφανεύονται δημόσια για τις “αναρχικές” τους πεποιθήσεις, χωρίς το οργανωμένο αναρχικό κίνημα να είναι σε θέση να κάνει τίποτα γι’ αυτό. Άλλωστε, ο πλουραλισμός, τον οποίο η μεταμοντέρνα αναρχία έχει αναγάγει σε άγιο δισκοπότηρο του ριζοσπαστισμού, έχει κάποιο νόημα μόνο όταν λειτουργεί σαν εγγύηση για τη διατήρηση της αυτονομίας ετερόκληρων πολιτικών-ταξικών ρευμάτων, τα οποία έχουν αποφασίσει να συνυπάρξουν μέσα στο θεσμικό πλαίσιο μιας ευρύτερης εθελοντικής ένωσης, ας πούμε με τα δομικά χαρακτηριστικά ενός συνομοσπονδιακού φορέα. Ειδάλλως, μιλάμε απλώς για πολυδιάσπαση σε απομονωμένες νησίδες, που είναι και ο ευκολότερος τρόπος για να διατηρήσει κανείς την “αυτονομία” του. Και την ανημπορία του επίσης. Όπως το είχε πει κάποτε εύγλωτα ο αναρχικός αγωνιστής Sam Dolgoff, το δύσκολο καθήκον που έχουν μπροστά τους οι αναρχικοί είναι να πετύχουν “μια ισορροπία ανάμεσα στην αποπνικτική τυραννία της αχαλίνωτης εξουσίας και το είδος αυτό της ‘αυτονομίας’, που οδηγεί σε έναν τοπικιστικό πατριωτισμό, στο χωρισμό σε μικρές ομάδες και τον κατακερματισμό της κοινωνίας”.i

Τούτων δοθέντων, κι επειδή κάθε κριτική εμπεριέχει πάντοτε μέσα της και μια δόση αυτοκριτικής, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η υγειονομική κρίση μας έφερε αντιμέτωπους με τα όρια της κριτικής που είναι διατεθειμένα να ασκήσουν τα πιο συγκροτημένα κομμάτια της κοινωνικής αναρχίας στον επιστημονικό ιατρικό λόγο, ως ένα ιδίωμα και ως διανοητικό σύμπαν που είναι πλήρως ενταγμένο στην υπηρεσία των ταξικών αναγκών του συστήματος της οικονομίας της αγοράς. Αυτή ήταν μια δοκιμασία για την οποία αναμφίβολα δεν είμασταν καλά προετοιμασμένοι. Προσωπικά, το στομάχι μου σφίγγεται κάθε φορά που αντικρίζω στην τηλεόραση την Αγία Διάδα της κρατικής εξουσίας. Τον “ταπεινό” εκπρόσωπο της “αριστείας” Τσιόδρα, μετρημένο και σίγουρο για την απολυτότητα της επιστημονικής αλήθειας που κατέχει, και τον ράμπο-προϊστάμενο της πολιτικής προστασίας, εκτελεστικό όργανο μιας αυταρχικής εξουσίας που αναλαμβάνει να κάνει πράξη τις επιταγές που εισηγείται η “Επιστήμη”. Δεν είναι τυχαίο που ο πάντα πρόθυμος σφουγγοκωλάριος της εκάστοτε εξουσίας Σαββόπουλος, κραύγαζε ικανοποιημένος από το δελτίο του ΣΚΑΪ ότι “η κυβέρνηση μας έβαλε μπροστά τη γνώση κι επάνω στη γνώση έχτισε την πολιτική της”. Πράγματι, είναι μάλλον απίθανο να υπάρξει τελειότερη ενσάρκωση της συγκεντρωτικής αρχής της κυβέρνησης, όπως θα έλεγε με το χαρακτηριστικό ιδίωμα του ο μπαρμπα-Μπακούνιν. Από την μία, τα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας, διαυγή και αδιαπραγμάτευτα, στην οριστική τυποποιημένη μορφή τους. Από την άλλη, μια κρατική εξουσία υποχρεωτικά δεσποτική, εφόσον η συμπυκνωμένη γνώση που περικλείουν οι αυστηροί ορισμοί της επιστήμης δεν μπορεί επουδενί να τεθεί υπό διαπραγμάτευση μέσα στην αρένα όπου αναμετριούνται τα αντικρουόμενα συμφέροντα και οι επιθυμίες των κοινωνικών τάξεων.

Σίγουρα δεν συντάσομαι με εκείνους τους μεταμοντέρνους ψευτο-ριζοσπάστες που συνηθίζουν να χρησιμοποιούν ιδεολογικά τεχνάσματα μήπως και μπορέσουν να σχετικοποιήσουν την εγκυρότητα του επιστημονικού λόγου. Ούτε θα προτείνω, σαν τον ανεκδιήγητο Τραμπ, στους προλετάριους να κάνουν ενέσεις με αντισηπτικό ως μέσο πρόληψης για τον κορωναϊό. Όμως, εκείνο που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε είναι πως για μετατραπεί σε ηγεμονικό παράδειγμα, ένα επιστημονικό θεωρητικό μοντέλο θα πρέπει να τύχει ευμενούς αποδοχής από την πλειονότητα των επιστημονικών ερευνητών που δραστηριοπούνται στο ίδιο γνωστικό πεδίο. Να περιβληθεί δηλαδή τη συναίνεση της επιστημονικής κοινότητας γύρω από τις υποθέσεις και τα συμπεράσματα που περιλαμβάνει. Δεν είναι λοιπόν ότι ισχυρίζεται κάποιος πως ένας σαμάνος μάγος-γιατρός μπορεί να αποφανθεί με την ίδια εγκυρότητα για ζητήματα που αφορούν την υγεία του ανθρώπινου σώματος, όπως ένας ιατρός σωστά εκπαιδευμένος και καταρτισμένος στις νεότερες μεθόδους της σύγχονης ιατρικής. Ωστόσο, η ανίερη συμμαχία ανάμεσα στα προνόμια της εξουσίας και την επιστήμη απειλεί να υπονομεύσει τα διυποκειμενικά θεμέλια της ίδιας της επιστημονικής έρευνας, τον δημοκρατικό χαρακτήρα της διαδικασίας διαμέσου της οποίας οι επιστήμονες καταλήγουν στην αναγνώριση της δεσπόζουσας αλήθειας τους. Με άλλα λόγια, εκείνο που προκύπτει σαν συμπέρασμα από την κρίση που διανύουμε είναι ότι όσο η ιατρική είναι σε θέση να επιδράσει πάνω στο πρόγραμμα και τις μεθόδους της πολιτικής εξουσίας, άλλο τόσο η πολιτική μπορεί να διαμορφώσει την δομή, τις προτεραιότητες και το περιεχόμενο της επιστημονικής έρευνας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει και ταξινομεί τα δεδομένα της σε ένα ενιαίο σύστημα γνώσης.

Οι αυτόνομοι καταλογίζουν στην κοινωνική αναρχία ότι ρίχνει το βάρος της ανάλυσης της στο αμιγώς οικονομικό στοιχείο της ταξικής καταπίεσης, παραγωρίζοντας τις θεσμοποιημένες εξουσιαστικές σχέσεις που ενδημούν σε φαινομενικά απολιτικές ζώνες της κοινωνικής αναπαραγωγής, όπως η χειραγώγηση της επιθυμίας, ο έλεγχος του ελεύθερου χρόνου, ή η κοινωνική κατασκευή και η κανονικοποίηση των σχέσεων ανάμεσα στα φύλα. Αυτή είναι πράγματι μια θεμιτή κριτική, εφόσον όμως υποθέσουμε ότι κάποιος έχει πρώτα απαλλαγεί από την επισφάλεια της ταξικής συνθήκης του προλετάριου. Αυτή άλλωστε ήταν και η μεγάλη αυταπάτη στην οποία υπέκυψαν τα διαταξικά νέα κινήματα της δεκαετίας του ’60, που πίστεψαν ότι ξαφνικά μπορούσαν να αγνοήσουν τον καπιταλισμό, ή να τον υπερβούν εστιάζοντας στις νέες ανάγκες των τάχα “διαταξικών”, αλλά όχι υπερταξικών, υποκειμένων τους. Το μόνο που κατάφεραν τελικά ήταν να δημιουργήσουν καινούρια πεδία κοινωνικής αναπαραγωγής, τα οποία μπόρεσε να αποικίσει και να τα περιφράξει εκ νέου η αγορά, επιβάλλοντας σε αυτά τις εμπορευματικές κοινωνικές σχέσεις της. Μετέτρεψαν έτσι τον νέο ταυτοτικό “αυτοκαθορισμό”, δίχως ταξικό ή με διαταξικό πρόσημο, σε προσοδοφόρα επιχείρηση, ένα νέο πεδίο πρωταρχικής συσσώρευσης για το αδηφάγο κεφάλαιο. Άλλωστε μια πραγματική ταξική πολιτική της (συλλογικής) επιθυμίας μπορεί μόνο να ξεκινήσει από εκεί που σταματά η ταξική πολτική της (συλλογικής) ανάγκης, ή μάλλον εκεί που έχει πια εκλείψει η ανάγκη για την ύπαρξη μιας τέτοιας πολιτικής. Όσο ιχυρή κι αν είναι η επιθυμία, όταν αυτή βιώνεται σαν συνειδητή προσπάθεια αυτοκαθορισμού του υποκειμένου, θα πρέπει αργά ή γρήγορα να λογαριαστεί με τις απρόσωπες δυνάμεις της ταξικής καταπίεσης. Θα πρέπει να επιστρέψει στο πρωταρχικό ζητούμενο της αποτίναξης του ζυγού του ταξικού ετεροκαθορισμού της από τις ελίτ και τα προνομιούχες κοινωνικές ομάδες.

Τέλος, θεωρώ ότι δεν είναι μακριά ο καιρός που η ιδεολογία του υγιεινιστικού φασισμού θα αποτελέσει την αιχμή του δόρατος μιας επιθετικής κρατικής πολιτικής ενάντια στους προλετάριους, ενός εσωτερικού ιμπεριαλισμού του Κράτους κόντρα στα ετεροκαθοριζόμενα στρώματα που φυτοζωούν στον πάτο της κοινωνικής πυραμίδας.ii Η συλλογική εμπειρία της πανδημίας θα παρακινήσει τα Κράτη να επεκτείνουν τις αρμοδιότητες τους πάνω στην ίδια τη βιολογική ζωή, επιβλέποντας προσεκτικά τις διαδικασίες της φυσικής αναπαραγωγής του σώματος. Η τάση αυτή άλλωστε προηγείται της έκρηξης της πανδημίας κι ενυπάρχει αυτούσια στα ηγεμονικά πρότυπα της καθημερινής αισθητικής μας. Τη βρίσκουμε στην ακατάσχετη λατρεία και στη ρηχή εξιδανίκευση του “ωραίου” ανδρικού ή γυναικείου σώματος, που πάντοτε εκλαμβάνεται με όρους αγοραίας σεξουαλικής επιθυμίας. Στη σχεδόν εμμονική προσήλωση στην κατανάλωση “ασφαλών” και “θρεπτικών” “οργανικών” προϊόντων, σαν ένα δήθεν αποτελεσματικό μέτρο προστασίας για το εξατομικευμένο υποκείμενο, τη στιγμή που ο καπιταλισμός έχει δηλητηριάσει ανεπανόρθωτα τις βασικές πηγές της ανθρώπινης διατροφής σε πλανητική κλίμακα. Όλα αυτά εντάσσονται στη συστημική τάση για τη δημιουργία μιας υγιεινιστικής κουλτούρας πρόληψης που αντισταθμίζει τη συστηματική καταστροφή των συλλογικών πόρων που διαθέτει η κοινωνική ολότητα για να προστατέψει αποτελεσματικά τη δημόσια υγεία. Είναι επίσης ένα μέσο που εξορίζει ντε φάκτο τους φτωχούς στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής, εφόσον αυτοί δεν έχουν τα οικονομικά μέσα, τον ελεύθερο χρόνο ή το πλεόνασμα σωματικής αντοχής που χρειάζεται για να επιδοθούν σε προγράμματα “ισορροπημένης διατροφής”, καταρτισμένα απο επαγγελματίες διατροφικούς “συμβούλους” που ξεφυτρώνουν παντού σαν μανιτάρια. Ή για να χύνουν τόνους ιδρώτα στα γυμναστήρια, φροντίζοντας ανελλιπώς για τη συντήρηση της προσωπικής εικόνας τους, εκτελώντας υπάκουα τα προγράμματα που καταρτίζουν γι’ αυτούς με το αζημίωτο οι γκουρού της φυσικής υγιεινής και οι περιζήτητοι personal trainers. Πόσο μάλλον σε περιπτώσεις έκακτης ανάγκης, όπου οι φτωχοί, χωρίς πρόσβαση στα πανάκριβα τεστ πρόληψης και χωρίς υποδομές για να εφαρμόσουν πιστά τις οδηγίες του δόγματος του “social distancing”, μετατρέπονται σε υγειονομική ωρολογιακή βόμβα. Μια απειλή για την “κοινωνία” που πρέπει να περιοριστεί, να εξουδετερωθεί και να κατασταλεί.

­