Του Νίκου Πελεκούδα από τις Μελέτες Χειραφέτησης/ Ελλάδα 1830- 1918
Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται 149 χρόνια από το τέλος της πρώτης εφόδου στον ουρανό που επιχείρησε και πραγματοποίησε το παρισινό προλεταριάτο. Προφανώς και είναι εκτός της θεματικής των Μελετών Χειραφέτησης η ενασχόληση με την Παρισινή Κομμούνα. Πιστεύουμε όμως πως η ανασυγκρότηση, σύνθεση και πολιτική ερμηνεία των όρων που υποδέχτηκε ο ελληνικός χώρος την Κομμούνα είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη προσπάθεια γιατί θα αναδείξει ερμηνευτικά και μεθοδολογικά ζητήματα που προεκτείνονται πολύ πέρα των χρονικών ορίων του ίδιου του γεγονότος.
Και αυτό γιατί τα ίδια τα ιστορικά γεγονότα δεν προσεγγίζονται και ερμηνεύονται μία φορά η οποία είναι και η οριστική. Τα ιστορικά γεγονότα διαβάζονται ξανά και ξανά με βάση τις ανάγκες των πολιτικών υποκειμένων, τους στόχους που θέλουν να αναδείξουν και από αυτή την άποψη επιχειρούν να επανασυνδεθούν με το όποιο ιστορικό γεγονός. Ταυτόχρονα αυτή η προσέγγιση δεν μπορεί να εκτιμηθεί αν δεν έχουμε υπόψη μας και τα αναλυτικά και θεωρητικά εργαλεία που έχουν τα πολιτικά υποκείμενα για να ερμηνεύσουν αυτό που συμβαίνει ή συνέβη χρόνια πριν. Από αυτή την άποψη η ιστορία γράφεται και ξαναγράφεται, είναι παρούσα και δρώσα στα χειραφετητικά εγχειρήματα.
Η ελληνική χειραφετητική σκέψη και πράξη εμφανίζει 4 εποχές σε όσα αφορούν την Κομμούνα.
Η πρώτη είναι η εποχή της υποδοχής των γεγονότων την εποχή που συμβαίνουν, δηλαδή από το καλοκαίρι του 1870 έως και το καλοκαίρι του 1871 όπου παρακολουθούνται τα γεγονότα σε πραγματικό χρόνο και έπειτα βγαίνουν τα κύρια συμπεράσματα.
Η δεύτερη εποχή είναι όταν στην ταξική πάλη στον ελληνικό χώρο εμφανίζονται οι πρώτες συλλογικές προσπάθειες χειραφέτησης, σοσιαλιστικές και αναρχικές. Εκεί θα δούμε πως αντιμετωπίζεται η Κομμούνα υπό το φως των αναγκών της δράσης.
Η τρίτη εποχή είναι μετά την κυκλοφορία του βιβλίου του Γεώργιου Σκληρού «Το Κοινωνικόν μας ζήτημα», το 1907, όπου έχουμε για πρώτη φορά την προσπάθεια ανάλυσης της ελληνικής κοινωνίας με πιο αυστηρά μαρξιστικά μεθοδολογικά κριτήρια. Έχει ενδιαφέρον να δούμε ποια θέση παίρνει η Κομμούνα στη χειραφετητική φιλολογία.
Η τέταρτη εποχή στο όριο του χρόνου που αναλύουμε από αυτή τη σελίδα είναι με την ίδρυση του ΣΕΚΕ όπου έχουν μεσολαβήσει ήδη περίπου 20 χρόνια πιο συστηματικής μετάφρασης των έργων του Μαρξ, σε αντίθεση με την αναρχική φιλολογία που σε ότι αφορά τους βασικούς της στοχαστές (Μπακούνιν, Προυντόν, Κροπότκιν) είναι στοιχειωδώς γνωστή ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Όλες φυσικά αναγνωρίζουν το βασικό στοιχείο του γεγονότος της Κομμούνας, αυτό της προσπάθειας εργατικής χειραφέτησης και αυτοκυβέρνησης. Όμως αυτή η εκτίμηση προσλαμβάνει διαφορετικά περιεχόμενα και ιστορικές αναφορές, και βέβαια συσχετίζεται και με διαφορετικές όψεις της πολιτικής μάχης που δίνουν αυτοί που αναδεικνύουν την Κομμούνα. Άλλες είναι οι πολιτικές στοχεύσεις το 1870, άλλες το 1890, άλλες το 1910 και φυσικά άλλες με την ίδρυση του ΣΕΚΕ.
Οι «Μελέτες Χειραφέτησης» θα τιμήσουν τους Κομμουνάρους αναδεικνύοντας την έμπνευση που έδωσαν σε όσους πάλευαν για την κοινωνική χειραφέτηση στον ελληνικό χώρο, σε ένα αφιέρωμα 4 σημειωμάτων.