Ο Καποδίστριας ήταν δικτάτορας;
Ένα ερώτημα που κρύβει περισσότερα από όσα απαντά
Από τις Μελέτης Χειραφέτησης/ Ελλάδα 1830 – 1918
Το πρωί της Κυριακής της 27 Σεπτέμβρη 1831 οι Κωνσταντίνος και Γεώργιος Μαυρομιχάλης θα δολοφονήσουν τον Καποδίστρια έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο. Τηλεοπτικά αφιερώματα, κάποια άρθρα κυρίως σε κυριακάτικες εφημερίδες, cult πρωτοσέλιδο αθλητικής εφημερίδας θα έρθουν να υπενθυμίσουν αυτό το ιστορικό γεγονός. Κοινός παρονομαστής ο ίδιος. Ο αναμορφωτής που δεν αφέθηκε να ολοκληρώσει το έργο του.
Ήδη όμως από τις 6 Μάη 2020 έχει γίνει μεγάλος θόρυβος γύρω από τον Καποδίστρια, με αφορμή το άρθρο του Αριστείδη Χατζή, μέλους της Επιτροπής για τα 200χρονα της Επανάστασης ο οποίος τον χαρακτήριζε δικτάτορα. Για να αντιληφθούμε το επίπεδο της ιστορικής και πολιτικής συζήτησης που έγινε, τα δημοκρατικά αισθήματα του Καποδίστρια επιστρατεύτηκαν αυτοβούλως να υπερασπίσουν οι πλέον δημοκράτες Μπογδάνος και Πλεύρης! Υπό το βάρος των αντιδράσεων και της δυσαρέσκειας και της κυβέρνησης αλλά και της Αγγελοπούλου προσωπικά, ο Χατζής θα αλλάξει το δικτατορία σε δεσποτεία.
Δε θα αναφερθώ προφανώς στη δημοκρατικότητα των προϊόντων της ίδιας της δημοκρατίας στην εποχή της παρακμής της, τύπου Μπογδάνου και Πλεύρη. Αυτό που πρέπει να τονιστεί πως το ίδιο το ζήτημα είναι πλήρως αποπροσανατολιστικό και μάλιστα όπως το θέτει και ο ίδιος ο Χατζής ιστορικά και πολιτικά λαθεμένο.
Καταρχάς η αναστολή του Συντάγματος της Τροιζήνας δεν αποτελεί μια προσωπική επιλογή του Καποδίστρια, έναν κεραυνό σε καθαρό ουρανό. Με το 3ο Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1829οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις θα αποφανθούν υπέρ της Μοναρχίας την οποία και ουσιαστικά θα επιβάλλουν. «Επ΄ αυτώ τω σκοπώ, η διοίκησις θέλει προσεγγίσει όσον είναι δυνατόν εις τους μοναρχικούς τύπους και θέλει διαπιστευθεί εις Άρχοντα ή Ηγεμόνα Χριστιανόν….» Θα είναι το αντάλλαγμα που θα πάρουν οι Μεγάλες Δυνάμεις και ιδίως η Αγγλία για την αποδοχή της συνοριακής γραμμής Αμβρακικού-Παγασητικού. Αλλά και στο 4ο Πρωτόκολλο του Λονδίνου το Φλεβάρη του 1830, με την επισφράγιση της ανεξαρτησίας θα δηλωθεί ακόμα πιο καθαρά πως « η Ελληνική Κυβέρνησις ΘΕΛΕΙ είναι μοναρχική…και θέλει φέρει τον τίτλον Ηγεμών Κυριάρχης».
Άρα λοιπόν ο Καποδίστριας δεν κάνει τίποτε άλλο από το να είναι συντονισμένος με τις γενικότερες αντιδημοκρατικές επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων.
Επίσης είναι πλήρως αποπροσανατολιστικό το ίδιο το σχήμα που κατασκευάζει ο Χατζής για «δημοκρατικούς και φιλελεύθερους Έλληνες που δεν το έβαλαν κάτω « στις επιδιώξεις Βαυαρών και ξένων δυνάμεων. Όλα τα ελληνικά πολιτικά κόμματα της περιόδου με μεγάλη άνεση και απίστευτο οπορτουνισμό μπορούσαν να περνούν από συνταγματικές σε μοναρχικές θέσεις, ανάλογα με το ποια κατάσταση θα τους εξασφάλιζε μεγαλύτερη ισχύ και βεβαίως ποια γραμμή πίστευαν πως θα είναι αρεστή στη μεγάλη δύναμη που αναφέρονταν. Η επιλογή μονάρχη για την Ελλάδα, ήταν μια στρατηγική επιλογή για όλες τις ξένες δυνάμεις, και μάλιστα η μάχη για τη διαδοχή κάθε φορά ήταν και πεδίο να μετρηθούν ξανά οι δυνάμεις και οι συσχετισμοί. Άλλωστε και μόνο ο αποθεωτικός τρόπος που έγινε δεκτός ο Όθωνας όταν ήρθε να παραλάβει το Βασίλειό του λέει πολλά για το ποιοι ενάντια σ ποιους και για ποιο λόγο, και αν συγκρούστηκαν. Ο Χατζής προβάλει στο παρελθόν διαχωρισμούς που είναι βολικοί σε ένα τμήμα της αστικής ιστοριογραφίας που θέλει να μιλήσει από την άποψη μιας «σύγχρονης», ευρωπαϊκής» αντίληψης για την ιστορία. Οι πληβειακές μάζες μέσα στην ανυπαρξία μιας ηγεσίας που θα ωθεί τις διεκδικήσεις μέχρι το τέλος, συνεχώς θα ωθούν σε συνταγματικές δημοκρατικές αλλαγές. Αυτό όμως που ούτε η Επιτροπή, ούτε ο Χατζής παραδέχονται είναι πως οι κοινωνικές δυνάμεις που επικράτησαν στην Επανάσταση του 1821 δυστυχώς θα βάλουν τη σφραγίδα τους και στις πολιτειακές περιπέτειες που θα ακολουθήσουν.
Ο ίδιος ο Χατζής άλλωστε, αλλά και η Αγγελοπούλου που τον έχει στην Επιτροπή της, είναι βαθύτατα πιστοί στον «εκσυγχρονιστικό» ολοκληρωτισμό της Ε.Ε.
Η συζήτηση για τον Καποδίστρια δεν είναι τυχαία. Για το πως εκτιμούμε τον ίδιο στο πλαίσιο της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, αλλά και για τη θέση του στη σημερινή συζήτηση θα επανέλθουμε.
Υ.Γ. Ο Αριστείδης Χατζής είναι ένας από τους εμπνευστές του Μπογδάνου και του Πλεύρη στο ότι η Ελλάδα είναι η τελευταία κομμουνιστική χώρα. Στο σύνδεσμο παρακάτω άρθρο του στο protagon τον Ιούλιο του 2017 με τίτλο «Η τελευταία κομμουνιστική χώρα της Ευρώπης».