Επανάσταση απ’ την πίσω πόρτα

Επανάσταση απ’ την πίσω πόρτα, του Antisystemic

Μια απάντηση στο κείμενο, “Αναζητούσαμε χθες με το κιάλι τους αναρχικούς θιασώτες των “σκληρών συγκρούσεων”…, που δημοσιεύτηκε εδώ: https://antigeitonies3.blogspot.com/2020/11/blog-post_456.html.

Το παρόν κείμενο αποτελεί σύντομη σταχυολόγηση κάποιων σκέψεων που μου γεννήθηκαν με αφορμή το λιβελογράφημα κατά του αναρχικού χώρου που εμφανίστηκε πρόσφατα στο μπλογκ “αντιγειτονιές”, προσκείμενο στο ΚΚΕ(μ-λ). Παίρνω σαν δεδομένο ότι ο αναγνώστης έχει διαβάσει το εν λόγω ευθυμογράφημα. Εκ προοιμίου διευκρινίζω οτι δεν έχω σκοπό να επιδοθώ σε μια σύγκριση κινηματικών δυνάμεων (ποιος έκανε τι και που), κάτι που ήδη έγινε αλλού με επιτυχία και καταφανώς άλλωστε δεν συμφέρει τον μπερδεμένο μ-λ σοσιαλιστή μας και την κομματική γκρούπα στην οποία δηλώνει ο ίδιος ότι πρόσκειται. Εδώ θα καταπιαστώ μόνο με ζητήματα θεωρητικού ενδιαφέροντος που ο συγχυσμένος οπαδός του απολιθωμένου κρατικιστικού σοσιαλισμού θίγει άθελα του, με τις κατηγορίες που προσάπτει ευθέως στους αναρχικούς. Ζητήματα που απορρέουν από την πολυετή και δυναμική παρουσία του σύγχρονου αναρχικού κινήματος στους δρόμους και που ο μ-λ σοσιαλιστής μας δυστυχώς ερμηνεύει με βάση πολιτισμικές διαμεσολαβήσεις που έχουν τις ρίζες τους στην εποχή της Πρώτης Διεθνούς.

Ξεκινώντας θέλω να εκφράσω την ειλικρινή απορία μου αναφορικά με την ακλόνητη πεποίθηση που φαίνεται να έχουν οι σοσιαλιστές σαν τον συντάκτη του κειμένου, ότι με κάποιον τρόπο θα κάνουν την επανάσταση από την πίσω πόρτα, κάτω απ’ την μύτη του ανυποψίαστου μηχανισμού του αστικού κράτους. Αυτή άλλωστε δεν είναι και η ουσία της ξεφτισμένης κατηγορίας του υπονομευτή-“προβοκάτορα” των μαζικών αγωνων που εκτοξεύουν εδώ και χρόνια εναντίον των αναρχικών; Οι οπαδοί του κρατισμού θα απαντήσουν ότι δεν είναι αντίθετοι με τη σύγκρουση επί της αρχής, θέλουν όμως να είναι εκείνοι που θα επιλέξουν πότε θα συγκρουστούν, εξασφαλίζοντας ότι, όταν αυτό συμβεί, η ισορροπία δυνάμεων θα είναι ευνοϊκή για το κίνημα. Εκκινώντας από αυτή τη λογική, ο μαρξιστής ιστορικός Χομπσμπάουμ καταλόγιζε στους αναρχικούς ότι εξαιτίας της “απερίσκεπτης” πίστης που είχαν στον αυθορμητισμό των μαζών, είχαν πολλές φορές σύρει το μαζικό κίνημα απροεροίμαστο σε εξεγέρσεις που είχαν σαν αποτέλεσμα τη σφαγή, σε αντιδιαστολή πάντα με τους “συνετούς” λενινιστές που επέλεγαν την νομιμότητα μέχρις ότου να αισθανθούν αρκετά ισχυροί ώστε να την ανατρέψουν.ⁱ Όλα αυτά ακούγονται αρκούντως “επιστημονικά” και μετρημένα, αλλά στην πραγματικότητα έχουν μικρή αξία στο επίπεδο της διαμόρφωσης μιας πολιτικής στρατηγικής για τον ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.

Κατά πρώτο, οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ δεν πρόκειται ποτέ να καθίσουν πίσω άπραγες και να περιμένουν ήσυχα πότε θα ισχυροποιηθεί αρκετά το οργανωμένο κίνημα των πληβείων για να ανατρέψει το κοινωνικό σύστημα που διασφαλίζει τα ταξικά προνόμια τους. Αν κάτι δείχνει η ιστορία των κοινωνικών κινημάτων, είναι ότι τη χρονική στιγμή που θα εκδηλωθεί η σύγκρουση δεν θα την επιλέξουμε ποτέ “εμείς”. Θα έρθει σε εμάς σαν μια ποιοτική μετάλλαξη των όρων της κυριαρχίας, μια όξυνση των δομικών αντιφάσεων του καπιταλισμού και θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε στην πράξη όταν χρειαστεί να αναμετρηθούμε με τις δυνάμεις του κεφαλαίου. Κατά δεύτερο, η μνημονιακή περίοδος της βίαιης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, της οποίας τη συνέχεια και τις συνέπειες βιώνουμε σήμερα, έδειξε ότι το Κράτος δεν χρειάζεται καθόλου τους αναρχικούς προκειμένου να επιτεθεί στο μαζικό κίνημα. Δεν είναι τυχαίο ότι την πιο σκληρή αστυνομική καταστολή την έχουν δεχτεί οι ανοιχτοί κοινωνικοί χώροι που τους “τρέχει” εκείνο το κομμάτι του Α/Α χώρου που αυτοπροσδιορίζεται ως μέρος του σύγχρονου “κοινωνικού” αναρχισμού. Οι χώροι αυτοί χαράσσουν πολιτική με πολύπλευρες δράσεις και συμμετοχή σε όλους τους κρίσιμους μαζικούς αγώνες του προλεταριάτου της εποχής μας και γι’ αυτό έχει χτυπηθεί πιο βάναυσα απο την κατασταλτική μανία του Κράτους. Από την άλλη, την εποχή των μαζικών κινητοποιήσεων του “αντιμνημονίου”, η αστυνομική βία ήταν ευθέως ανάλογη με τη βία που αντιπροσώπευαν οι “μεταρρυθμίσεις” που πέρασαν οι μνημονιακές κυβερνήσεις και προώθησαν τη διαδικασία ολοκληρωτικής αγοραιοποίησης της ελλαδικής κοινωνίας. Για όσους βρέθηκαν εκείνα τα χρόνια στο δρόμο ήταν ξεκάθαρο ότι η αντιβία των αναρχικών ήταν ζήτημα αυτοάμυνας του μαζικού κινήματος, το οποίο άλλωστε συντάχτηκε, και ακόμη προσχώρησε σε πρωτόγνωρο μέχρι τότε βαθμό, σε αυτή την πρακτική. Εκτός βέβαια αν πιστεύει κανένας οπαδός της νομιμότητας ότι με το να ξεροσταλιάζουν ήσυχα σε μια πλατεία φωνάζοντας απονεκρωμένα συνθήματα από μια ντουντούκα, οι εργαζόμενοι μπορούσαν να έχουν σταματήσει τον μνημονιακό οδοστρωτήρα.

Κι επειδή κάπου έχει κουράσει το λιβανηστήρι στους “μεγάλους ινστρούκτορες της επανάστασης”, που επειδή κατέχουν την μυστική γνώση μπορούν με σιγουρία να σχεδιάσουν τις επόμενες κινήσεις του λαϊκού κινήματος μέχρι την τελική ανατροπή του καθεστώτος, να διευκρινίσουμε εδώ ότι ούτε υπάρχει, ούτε υπήρξε ποτέ ο μεγάλος βιρτουόζος της επαναστατικής πολιτικής που πάντοτε διέβλεπε με διεισδυτικότητα τη συγκυρία, έκανε την επαναστατική διάγνωση του και μπορούσε χάρη σε αυτή την καθαρότητα της οπτικής του να οδηγήσει τις λαϊκά στρώματα σε επαναστατικούς θριάμβους. Για παράδειγμα, δεν ξέρει κανείς αν πρέπει να κλάψει ή να γελάσει με την περιγραφή που μας δίνει ο σπουδαίος μαρξιστής ιστορικός Ντώυτσερ για την κατάσταση που επικρατούσε στο πρώτο πανρωσικό συνέδριο των μπολσεβίκων μετά την καθαίρεση του Τσάρου. Γράφει ο Ντώυτσερ για το κόμμα της “επιστημονικής πρωτοπορίας” ότι, “Το συνέδριο διεπόταν από μια δυσάρεστη σύγχυση, μια διάχυτη αίσθηση ανημπορίας. Οι αντιπρόσωποι προσπάθησαν να εκμαιεύσουν μια πολιτική από το σχήμα της επαναστατικής θεωρίας των μπολσεβίκων, όπως το είχε διαμορφώσει ο Λένιν πριν από τον πόλεμο. Ωστόσο, η ιστορία φαινόταν να έχει καταστρέψει ολοσχερώς αυτά τα έτοιμα σχήματα. Τα πραγματικά γεγονότα δεν μπορούσαν να χωρέσουν μέσα σε αυτά”.ⁱⁱ Για να μην μιλήσουμε και για τον Στάλιν, ο οποίος πιστώθηκε ιστορικά τη νίκη ενάντια στον ναζισμό, τη στιγμή που, ακόμα και σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Κρούστσεφ, ο σοβιετικός λαός κατάφερε να επικρατήσει σε αυτή την τιτάνια αναμέτρηση, μάλλον κόντρα στην παράνοια, την ηλιθιότητα και τις γκάφες που διέπραξε επανειλημμένα ο “μεγάλος πατερούλης”.ⁱⁱⁱ

Για να μην μακρηγορώ, δεν γίνεται να ξέρει κανείς από πριν πότε οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για ξεσηκωμό, ούτε θα εξεγερθούν τα ετεροκαθοριζόμενα στρώματα επειδή κάποιος ιθύνων νους του προλεταριάτου πάτησε ένα κουμπί μέσα στο πολιτικό του γραφείο. Αντίθετα, εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να γονιμοποιήσουμε με την παρέμβαση μας τις ήδη υπάρχουσες ταξικές συγκρούσεις, να μπολιάσουμε τον κοινωνικό ανταγωνισμό με τις ιδέες και την πρακτική μας για να την οδηγήσουμε με το παράδειγμα μας μέχρι εκεί που μπορεί να ακολουθήσει. Με αποτυχίες μεν, αλλά όπως έγραψε ο Γκαλεάνο, έτσι προχωράει η ουτοπία, η πορεία προς τη νίκη δεν είναι γραμμική. Αυτή είναι η μέθοδος της μη-εξουσιαστικής πρωτοπορίας και έχει νόημα να εφαρμόζεται όταν οι προλετάριοι βρίσκονται στους δρόμους, μαζικά και αποφασισμένα. Το αναρχικό κίνημα έχει πια αφήσει πίσω του εκείνες τις ρομαντικές χειρονομίες στις οποίες είχε διαβλέψει ο Λ. Φαμπρι τις επιρροές της αστικής κουλτούρας στον αναρχισμό.^iv Χειρονομίες που είναι τόσο “ηρωικές”, όσο εξασφαλισμένη είναι η αποτυχία τους, εξαιτίας της συντριπτικής υπεροχής στα μέσα που είναι σε θέση να κινητοποιήσει ο ταξικός αντίπαλος. Ο στόχος μας δεν είναι να εκλιπαρήσουμε για την προσοχή μιας υπεταξικής δημοκρατικής “κοινής γνώμης” που προ πολλού έχει πάψει να υπάρχει, αλλά να πάμε την κοινωνική πάλη ένα βήμα πιο πέρα.

Τέλος, επειδή έγινε και αναφορά στην ισπανική επανάσταση και την ηγεμονία που είχαν οι αναρχικοί σε ένα μεγάλο κομμάτι της τάξης των εργαζόμενων, καλό θα ήταν οι όψιμοι οπαδοί του μ-λ ρεύματος, να αναλογιστούν τις ιστορικές ευθύνες που ξεκάθαρα βαραίνουν το ΚΚ Ισπανίας για την οδυνηρη ήττα και την επικράτηση του φασισμού στην Ισπανία για σαράντα χρόνια. Το πρόγραμμα των αναρχικών ήταν ανέκαθεν ταυτόσημο με την αυτοθέσμιση του προλεταριάτου ως τάξης και στην Ισπανία, χάρη στην επίμονη δουλειά μυρμηγκιού που είχε πραγματοποιήσει επί δεκαετίες το αναρχικό κίνημα, οι συνθήκες ήταν πράγματι ευνοϊκές για μια μεγάλη ελευθεριακή επανάσταση που θα άλλαζε ριζικά την κοινωνία και θα εγκαθίδρυε τον αναρχικό κομμουνισμό, τον μόνο κομμουνισμό που ειναι άξιος του ονόματος του. Τυφλωμένοι από τις εμπειρίες του παρελθόντος που είχαν μετατρέψει σε άκαμπτο ιδεολογικό δόγμα (περί “κύκλωσης” της ΕΣΣΔ, “ανέτοιμου” προλεταριάτου, κλπ.) και βάζοντας σε πρώτο πλάνο τις γεωπολιτικές ανάγκες της ΕΣΣΔ ως κρατικής δομής, οι σταλινικοί έπαιξαν τον ρόλο της πρωτοπορίας της αντεπανάστασης στην Ισπανία (όπως άλλωστε έκανε ο Στάλιν αργότερα και στην Κίνα). Δεν δίστασαν να εξαπολύσουν έναν εμφύλιο μέσα στον εμφύλιο, έναν πόλεμο εναντίον των αναρχικών στα μετόπισθεν και να υπονομεύσουν ακόμα και την πολεμική προσπάθεια στο μέτωπο, αποφεύγοντας να εξοπλίσουν τις αναρχικές πολιτοφυλακές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι διαπράχθηκαν τραγικά λάθη από το αναρχικό κίνημα, που ωστόσο μπορεί να τα δει μόνο όποιος έχει την πολυτέλεια να μελετάει νηφάλια την ιστορία μέσα στην ηρεμία του γραφείου του, με τη χρονική απόσταση που μας χωρίζει σήμερα από τα καυτά γεγονότα. Ωστόσο, το να εγκαλούν οι σταλινικοί αντεπαναστάτες τους αναρχικούς για σφάλματα, πάει πολύ. Και είναι ακόμη πιο αποκαρδιωτικό διότι δείχνει πως, αν η ιστορία κάποτε επαναληφθεί και βρεθούμε ξανά αντιμέτωποι με παρόμοια διλήμματα, οι λενινιστές τίποτα δεν έχουν διδαχτεί από τις εμπειρίες του παρελθόντος και κινδυνεύουν να βρεθούν ξανά στη λάθος πλευρά της ιστορίας.

Αρχική εικόνα , “Για την Ειρήνη”, του σοβιετικού ζωγράφου Φύοντορ Ρεσέτνικοφ (1954)