Στον καιρό των περιττών ανθρώπων

από | 20 Μαρ, 2020

Όλα ήταν τρομακτικά και κανείς δεν ήταν τρομαγμένος”.

Βίκτωρ Ουγκώ, Ενενήντα Τρία

Οι ελίτ που κατέχουν την πολιτική εξουσία στις καπιταλιστικές μας κοινωνίες παριστάνουν τις συγκλονισμένες από την ραγδαία εξάπλωση του covid-19 σε όλο τον κόσμο. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι ένας τρομοκρατημένος πληθυσμός συσπειρώνεται γύρω τους, προστρέχει σε αυτές για συμβουλές και καθοδήγηση και αυτές παίζουν πρόθυμα τον ρόλο που τους έχει ανατεθεί. Καραντίνες, βαρυσήμαντα διαγγέλματα, ήπιες προτροπές, καλοπροαίρετες συστάσεις, αλαζονικές προσταγές, ωμές απαγορεύσεις, όλα γίνονται αποδεκτά από τους πληβείους χωρις δεύτερη σκέψη. Σε καιρούς καταστροφής η εξουσία πάντοτε ενισχύεται, πολλαπλασιάζονται οι αρμοδιότητες της και αυξάνεται το κύρος της. Δεν είναι τυχαίο ότι η FEMA, η ομοσπονδιακή υπηρεσία για την αντιμετώπιση μαζικών καταστροφών, έχει χαρακτηριστεί ως η πιο ισχυρή οργάνωση στις ΗΠΑ, μιας και όταν η κατάσταση έκτακτης ανάγκης κηρυχθεί επίσημα, η ισχύς των άρθρων του συντάγματος της χώρας αναστέλλεται επ’ αόριστο και όλες οι αρμοδιότητες της κρατικής διοίκησης περνούν στα χέρια των υγειονομικών της οργάνων.i Μια φυσική καταστροφή είναι ένα τραγικό γεγονός που ενέχει πολιτικές προεκτάσεις και πολλοί λένε ότι από τον τρόπο που μια κυβέρνηση θα χειριστεί την κρίση, θα εξαρτηθεί αν η κρίση αυτή λειτουργήσει ως καταλύτης αποσταθεροποίησης των θεσμών του συστήματος, ή αν θα συντελέσει στην περαιτέρω ενδυνάμωση της κρατικής κυριαρχίας. Παρ’ όλα αυτά, ανεξάρτητα από την έκβαση που μπορεί να έχουν οι ενέργειες μιας κυβέρνησης σε καιρό κρίσης, το Κράτος πάντοτε ξεπροβάλλει πιο ισχυρό μέσα από τις στάχτες της καταστροφής που το ίδιο έχει προκαλέσει. Μια κυβέρνηση μπορεί πάντα να διατείνεται ότι τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα χωρίς τις δικές της έγκαιρες και συντονισμένες παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, ακόμα και η κυβέρνηση της Ιταλίας θα μπορεί αργότερα να ισχυριστεί ότι οι 4.000 θάνατοι που έχουν προκύψει μέχρι σήμερα θα είχαν φτάσει τις 10.000 αν δεν υπήρχε μια κεντρική αρχή να διευθύνει μέσω των υπηρεσιών της τη συνολική πολιτική αντιμετώπισης της δραματικής αυτής κρίσης στην υγεία του κοινωνικού συνόλου. Κι αν ακόμη η διαχείριση της κρίσης γίνει αντικείμενο κομματικής αντιμαχίας και η εκάστοτε κυβέρνηση υποκύψει στα πυρά μιας αντιπολιτευόμενης μερίδας της ελίτ των επαγγελματιών πολιτικών, ο θεσμός του Κράτους πάλι θα βγει κερδισμένος, εφόσον η λύση θα έγκειται πάντα στην επέκταση των αρμοδιοτήτων του.

Λίγα χρόνια πριν, ο νεοφιλελεύθερος υπουργός οικονομικών της Ιαπωνίας είχε δηλώσει απροκάλυπτα εκείνο που οι συνάδελφοι του τόσο στα κόμματα της συμπολίτευσης, όσο και σε αυτά της αντιπολίτευσης, σκέφτονταν αλλά δεν είχαν το θάρρος να ομολογήσουν. Είχει πει λοιπόν ο Τάρο Άσο πως αν οι ηλικιωμένοι και οι συνταξιούχοι της Ιαπωνίας επιθυμούσαν να προσφέρουν μια τελευταία υπηρεσία στην πατρίδα τους, θα έπρεπε να βιαστούν να πεθάνουν προκειμένου οι συντάξεις και τα έξοδα για την περίθαλψη τους να πάψουν να επιβαρύνουν τα ασφαλιστικά ταμεία και τον ήδη επιβαρυμένο κρατικό προϋπολογισμό.ii Οι ηλικιωμένοι ήταν άλλωστε η ομάδα του πληθυσμού που πλήρωσε ακριβά το μάρμαρο της συστημικής αναδιάρθρωσης, με το πετσόκομμα που επιβλήθηκε στις συντάξεις τους όταν η παγκόσμια κρίση χρέους μεταβλήθηκε σε δημοσιονομική κρίση, εξαιτίας των τεράστιων χρηματικών ποσών που διέθεσαν οι κυβερνήσεις των καπιταλιστικών χωρών της περιφέρειας για να στήσουν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ξανά στα πόδια του. Ο φιλόσοφος Τομά Ντερί έγραψε ότι, “Στη Δύση, δείχναμε έναν ορισμένο σεβασμό στους παλαιότερους ή στους προγόνους […]. Σήμερα, οι ηλικιωμένοι, οι γέροι, οι πρεσβύτεροι, οι άνθρωποι τρίτης ηλικίας, της χρυσής ηλικίας, κλείνονται σε ιδρύματα μακριά από την κοινωνία”.iii Θα ήταν αφελές εκ μέρους των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων να πιστέψουν πραγματικά ότι οι ίδιες ελίτ που λίγο πριν ήταν εντελώς πρόθυμες να θυσιάσουν τις υλικές συνθήκες της ζωής των προλετάριων στον βωμό μιας κανιβαλικής καπιταλιστικής ανάπτυξης, τώρα ξαφνικά ανέκρουσαν πρύμναν και καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να τους προστατέψουν.

Ο ριζοσπάστης πολιτικός στοχαστής Τζ. Αγκάμπεν μίλησε για μια πελώρια άσκηση διαχείρισης της βιοπολιτικής εξουσίας που βρίσκεται σε εξέλιξη, με την έννοια της δυσανάλογης επιβολής πρωτόγνωρων κυβερνητικών μέτρων που δεν δικαιολογούνται σε τελική ανάλυση από το μέγεθος τη απειλής που αντιμετωπίζουμε.iv Από αυτή την άποψη, μικρή σημασία έχει αν στοιχειοθετούνται επαρκώς οι ιατρικοί λόγοι για την καθολική απαγόρευση μιας σειράς από συλλογικές εκδηλώσεις της οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης. Εκείνο που πραγματικά έχει σημασία είναι οτι η επέκταση της δικαιοδοσίας του Κράτους σε ζητήματα διαφύλαξης της δημόσιας υγείας, δημιουργεί ένα εξουσιαστικό παράδειγμα όπου, όπως πολύ όμορφα το έχει ήδη διατυπώσει ο Αγκάμπεν, αντικείμενο της πολιτικής εξουσίας είναι η ίδια η αναπαραγωγή της ζωής, στην πιο γυμνή μορφή της. Από την μία, η κοινωνική θέσμιση μιας τέτοιας κρατικής μορφής είναι η αναγκαία εξέλιξη που θα μας επιτρέψει να διαχειριστούμε τα ζητήματα που ανακύπτουν στην εποχή του νεοφιλελεύθερου διεθνοποιημένου καπιταλισμού. Από την άλλη όμως, η εξέλιξη αυτή κρύβει σοβαρούς κινδύνους για τις υποτελείς κοινωνικές ομάδες. Κι αυτό γιατί εκχωρεί στην κρατική εξουσία το μονοπώλιο της ερμηνείας και της επεξεργασίας του πλαισίου για τη διάγνωση και κήρυξη παρόμοιων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπου η μονομερής κρατική επιβολή μπορεί να ισοπεδώσει κάθε έννοια συλλογικών αντιστάσεων της κοινωνίας από-τα-κάτω, υπολογίζοντας στη σκοτεινή συνενοχή των πορισμάτων της τεχνοεπιστήμης προκειμένου να απο-πολιτικοποιήσει αυτά τα ζητήματα. Να τα μεταθέσει έξω από τη σφαίρα της πολιτικής αντιπαράθεσης και μέσα σε αυτή της αντικειμενικής υγειονομικής αναγκαιότητας.

Μπορούμε να επεκτείνουμε τον συλλογισμό μας ακόμη παραπέρα, σημειώνοντας ότι η εκάστοτε εξουσία μπορεί να δημιουργεί η ίδια με τις ενέργειες ή τις παραλείψεις της, τις συνθήκες μέσα στις οποίες κάθε πρόβλημα που εμπίπτει στη σφαίρα της κρατικής μέριμνας, να παίρνει την μορφή μιας επικείμενης γενικευμένης καταστροφής που απειλεί με αποσύνθεση το σύνολο της κοινωνικής ζωής σε όλες της τις εκφάνσεις. Η κλίμακα του κάθε καταστροφικού συμβάντος είναι ανάλογη της προεργασίας που έχει γίνει και των μέσων που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση του και το γεγονός της συστηματικής κατεδάφισης των δομών της δημόσιας υγείας από τις νεοφιλελεύθερες καπιταλιστικές ελίτ που κατέχουν την πολιτική και οικονομική εξουσία τα τελευταία τριάντα χρόνια στις μητροπόλεις του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, σίγουρα δεν έκανε πιο εύκολο το έργο της αποτελεσματικής αντιμετώπισης της πανδημίας από τα αρμόδια όργανα του κρατικού μηχανισμού.v Για του λόγου το αληθές, μόνο στην μαρτυρική Ιταλία τα τελευταία χρόνια αφαιρέθηκαν από το δημόσιο σύστημα υγείας πάνω από 37 δισεκατομμύρια ευρώ με ευθύνη της ΕΕ και των διαδοχικών πολιτικών προϊστάμενων του Κράτους που ενεργούν σαν εντολοδόχοι της.vi Οι βιοπολιτικές κυβερνήσεις του συστήματος της οικονομίας της αγοράς παράγουν με αυτόν τον τρόπο τις συνθήκες κοινωνικής εξαίρεσης που δικαιολογούν και καθιστούν κυρίαρχο και αναγκαίο το κοινωνικό παράδειγμα τους. Κι όταν η νοσηρότητα της πολιτικής τους οδηγήσει στη φυσική κατάληξη της, την αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού και την γενικευμένη καταστροφή, απλώς απαιτούν να τους παραχωρηθούν ακόμη μεγαλύτερες εξουσίες για την αναστροφή της κατάστασης και την αντιμετώπιση της.

Ακόμα και η συντονισμένη κρατική καμπάνια για την επιβολή σε ευρεία κοινωνική κλίμακα ενός ιδιότυπου καθεστώτος εθελοντικού εγκλεισμού, φέρνει στο μυαλό μας εκείνο που ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν έχει περιγράψει σαν την αναζήτηση “ατομικών λύσεων σε κοινωνικά προβλήματα”, που συνιστά την επικρατούσα τάση στο νεοφιλελεύθερο κοινωνικό παράδειγμα. Την αναζήτηση δηλαδή στη σφαίρα του ιδιωτικού τρόπων αντιμετώπισης για προβλήματα που προκαλούνται εξαιτίας μιας ορισμένης ιεραρχικής διευθέτησης των κοινωνικών σχέσεων και που μπορούν να επιλυθούν μονάχα με την κινητοποίηση και στοχευμένη χρήση των συλλογικών πόρων της κοινωνίας. Γράφει σχετικά ο Μπάουμαν, “Τα άτομα, αφημένα όλο και περισσότερο στη δική τους επινοητικότητα και οξυδέρκεια, οφείλουν πλέον να μηχανεύονται ατομικές λύσεις σε κοινωνικώς παραγόμενα προβλήματα, και να το κάνουν ατομικά, χρησιμοποιώντας τις ατομικές τους δεξιότητες και τους ατομικά αποκτημένους πόρους τους. Μια τέτοια προσδοκία φέρνει τα άτομα σε αμοιβαίο ανταγωνισμό, ενώ η κοινοτική αλληλεγγύη γίνεται γενικά αντιληπτή ως αδιάφορη, αν όχι εντελώς αντιπαραγωγική […]”.vii Για να το πούμε διαφορετικά, αφού πρώτα η ΕΕ καλλιέργησε με την άνωθεν επιβεβλημένη πολιτική της την μεθοδική διάλυση της δημόσιας υγείας, τώρα απευθύνει νουθεσίες και προτροπές στους κεραυνοβολημένους υπηκόους να αναλάβουν το ατομικό μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί.

Εκείνο όμως που παρουσιάζεται σαν δήθεν “υπεύθυνη στάση” από τους κρατούντες δεν είναι παρά η εμπράγματη επικύρωση του κατακερματισμού του κοινωνικού σώματος σε εξατομικευμένες μονάδες, της αναγωγής του συνάνθρωπου σε δυνητικό φορέα μιας ακαθόριστης απειλής και της ουσιαστικής εξάλειψης του βιοπολιτικού υπόβαθρου για την διερεύνηση και συγκρότηση συλλογικών πρακτικών αλληλεγγύης από-τα-κάτω, έξω και πέρα από την δικαιοδοσία της κρατικής μορφής. Άλλωστε, οι επιστημονικές μέθοδοι αντιμετώπισης της πανδημίας φαίνεται να μην είναι ικανές να υψωθούν πάνω από τις ταξικές αναγκαιότητες που υπηρετεί η πολιτική εξουσία που τις χρησιμοποιεί. Έτσι, ενώ το σύνολο των συλλογικών δραστηριοτήτων των προλετάριων που συνεπάγονται τη συνάθροιση πλήθους ατόμων έχει προ πολλού απαγορευτεί, η μισθωτή εργασία για κάποιον λόγο έχει αφεθεί απερίσπαστη να διεξάγεται κανονικά στους χώρους συγκέντρωσης της, έστω και κάτω από το καθεστώς αυστηρών υγειονομικών περιορισμών. Κι ενώ το Κράτος γρήγορα έβαλε τέλος στην απρόσκοπτη λειτουργία της μικροϊδιοκτησίας (εστίαση, ψυχαγωγία, κλπ.), η οργανική εξάρτηση του από το μεγάλο κεφάλαιο δεν του επιτρέπει να προβεί σε παρόμοιες θαρραλέες κινήσεις. Περιορίστηκε λοιπόν σε παρακάλια και συστάσεις προς τις μεγάλες επιχειρήσεις του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα να τηρήσουν τις προδιαγραφές ασφαλείας, χωρίς ωστόσο να διαταράσσει την κατα το δυνατό ομαλή λειτουργία τους. Οι ναζιστές έλεγαν οτι “η εργασία απελευθερώνει”. Οι νεοφιλελεύθεροι αναμφίβολα θα γράψουν στα λάβαρα τους ότι μας κρατάει υγιείς.

iiLe elderly people ‘hurry up and die’, says Japanese minister, https://www.theguardian.com/world/2013/jan/22/elderly-hurry-up-die-japanese.

iiiF. Dupuis – Deri-Thomas Deri, Εξηγώντας την Αναρχία στον μπαμπά μου (Στάσει Εκπίπτοντες), σελ. 9.

ivΤο σχετικό κείμενο του Αγκάμπεν που φέρει τον τίτλο, “Η Εφεύρεση μιας Επιδημίας”, μπορεί να βρεθεί εδώ, http://www.journal-psychoanalysis.eu/coronavirus-and-philosophers/.

vΓια παράδειγμα, βλ. Οι 63 μαχαιριές της ΕΕ στα δημόσια συστήματα υγείας, https://www.efsyn.gr/themata/infowar/235139_oi-63-mahairies-tis-ee-sta-eyropaika-systimata-ygeias.

viiZ. Bauman, Παράπλευρες Απώλειες (Εκδόσεις Εικοστού Πρώτου), σελ. 32.

Το alerta.gr αποτελεί μια πολιτική προσπάθεια διαρκούς παρουσίας και παρέμβασης, επιδιώκει να γίνει κόμβος στο πολύμορφο δικτυακό τοπίο για την διασπορά ριζοσπαστικών αντιλήψεων, δράσεων και σχεδίων στην κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης… Η συνεισφορά είναι ξεκάθαρα ένα δείγμα της κατανόησης της φύσης του μέσου και της ανάγκης που υπάρχει για να μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει και να μεγαλώνει. Για όποιον/α θέλει να συνδράμει ας κάνει κλικ εδώ

Πώς να διαβάσουμε τον πόλεμο πολιτικά

Πώς να διαβάσουμε τον πόλεμο πολιτικά “Αυτό το πράγμα που αποκαλούμε Ντονμπάς στην πραγματικότητα δεν υπάρχει... δεν είναι παρά ένας ορισμός που μας επιβλήθηκε από την Ρωσική Ομοσπονδία”. Oleksyi Danilov, 24/03/2021i “Ο στόχος των Συμφωνιών του Μινσκ είναι να...

Παρέλαση: Με παλαιστινιακές σημαίες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου [Βίντεο]

Παρέλαση: Με παλαιστινιακές σημαίες έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου [Βίντεο] Με παλαιστινιακές σημαίες στα χέρια έβαλαν τα σώματά τους μπροστά στα άρματα στην Πανεπιστημίου στα Προπύλαια, κατά τη διάρκεια της παρέλασης της 25ης Μαρτίου στην...

1821: Το ουρλιαχτό της ελευθερίας

1821: Το ουρλιαχτό της ελευθερίας Κανένας δεν επαναστατεί επειδή έτσι του κάπνισε, επειδή δεν είχε τίποτα καλύτερο να κάνει, επειδή βαριόταν αφόρητα μια κάποια μέρα της ζωής του. Κανένας δεν εξεγείρεται επειδή το διάβασε σε κάποια βιβλίο, επειδή πέρασε χρόνια να...

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο αναρχικός Ρούντολφ Ρόκερ

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο αναρχικός Ρούντολφ Ρόκερ Στις 25 Μαρτίου του 1873 γεννήθηκε στο Μάϊντς της Δυτικής Γερμανίας, ο αναρχικός θεωρητικός και ιστορικός Ρούντολφ Ρόκερ από μια οικογένεια Kαθολικών ειδικευμένων εργατών. Ο Ρόκερ ήταν γνωστός για την ενεργό δράση του...

Η εξέγερση στο Κιλελέρ (Μάρτιος 1910) | Γνωστός – Άγνωστος

Η εξέγερση στο Κιλελέρ (Μάρτιος 1910) Το νέο βίντεο από το κανάλι Γνωστός - Άγνωστος που περιλαμβάνει animated βίντεο ιστορίας (ελληνικής και παγκόσμιας), ψυχολογίας και κοινωνικών θεμάτων. https://www.youtube.com/watch?v=JLN5UWxPdIk Oι έλληνες τσιφλικάδες που...

Συνέντευξη με την Claudia Pinelli, κόρη του Giuseppe του αναρχικού

Συνέντευξη με την Claudia Pinelli, κόρη του Giuseppe του αναρχικού. Αναδημοσίευση από την Αέναη Κίνηση. Σφαγή Capaci, ξεκινά η «στρατηγική της έντασης» με δυναμίτη, δεύτερο επεισόδιο, από τα χέρια του οργανωμένου εγκλήματος με άρωμα μαφίας. Στις 19 ιουλίου, πάντα...

Τοποθέτηση στην εκδήλωση για την “οργάνωση των αναρχικών” από την Πρωτοβουλία Αναρχικών Αγ. Αναργύρων – Καματερού

Τοποθέτηση στην εκδήλωση για την “οργάνωση των αναρχικών” από την Πρωτοβουλία Αναρχικών Αγ. Αναργύρων - Καματερού Tην Παρασκευή 1η Μαρτίου παρευρεθήκαμε ως καλεσμένοι ομιλητές, μαζί και με την συλλογικότητα Πέλοτο από την Ξάνθη, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η...

Ψυχιατρική Γενικού Νοσοκομείου Χανίων: Η τελευταία πράξη

Ψυχιατρική Γενικού Νοσοκομείου Χανίων: Η τελευταία πράξη Ανακοίνωση ειδικευόμενων ψυχιάτρων του Γενικού Νοσοκομείου Χανίων για την κατάσταση που επικρατεί στην Ψυχιατρική Κλινική του νοσοκομείου και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν διαχρονικά όπως φαίνεται από τις...

Στις πόσες έρευνες φαίνεται αν είμαστε κορόιδα;

Στις πόσες έρευνες φαίνεται αν είμαστε κορόιδα; Από την Πρωτοβουλία ενάντια στα ΕΛΠΕ. Ανακοινώθηκε η διεξαγωγή 2 νέων ερευνών (1) σχετικά με τη δυσοσμία στην περιοχή με τη συνεργασία, μεταξύ άλλων φορέων, του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου  και του ΑΠΘ. Χρηματοδότης της μια...

ΠΡΩΤΕΑΣ: τα πολλά πρόσωπα του ΠΑΣΟΚ (και «εμείς»)

ΠΡΩΤΕΑΣ: τα πολλά πρόσωπα του ΠΑΣΟΚ (και «εμείς») «Ο Χέγκελ κάνει κάπου την παρατήρηση ότι όλα τα μεγάλα κοσμοϊστορικά γεγονότα και πρόσωπα παρουσιάζονται σαν να λέμε, δυο φορές. Ξέχασε όμως να προσθέσει: τη μια φορά σαν τραγωδία, την άλλη σαν φάρσα» Κ. Μαρξ, Η 18η...