Μια κριτική στο βιβλίο του Τολστόι “O θάνατος του Ιβάν Ίλιτς”, του Γ. Σταάνου
Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς είναι μια νουβέλα του Λέον Τολστόι που εκδόθηκε στη Ρωσία το 1866 και θεωρείται το δεύτερο γνωστό του έργο μετά από το «Πόλεμος και Ειρήνη». Ο συγγραφέας παρατηρεί ρεαλιστικά την άβυσσο της ψυχής, η ζωή και ο θάνατος είναι ο βασικός του προβληματισμός και συνδιαλέγεται με τον εαυτό του πάνω σε αυτον. Έτσι με έναν μυθιστορηματικό τρόπο δεν περιγράφει μόνο αλλά τοποθετείται σε αυτή την εσωτερική κρίση που προκαλείται στον άνθρωπο όταν ο ίδιος αντιλαμβάνεται την παρουσία του θανάτου. Ένας κοινός φόβος που συνήθως δεν είναι θέμα συζήτησης και διαχρονικά παραμένει ταμπού στην κοινωνία, ώσπου μια μέρα ο θάνατος εισχωρεί και ζωντανεύει στις σκέψεις του ανθρώπου και ο αγώνας για επιβίωση είναι σκληρός για την ανθρώπινη φύση σαν να παλεύει με μια ανώτερη δύναμη, στηρίζοντας τις ελπίδες της στο άγνωστο. Αυτή η κοινή άρνηση για απόλυτη αποδοχή κοιτώντας από τη ζωή τον θάνατο οφείλεται στο ένστικτο της επιβίωσης του ανθρώπου. Ο Ιβάν Ίλιτς ένας ευκατάστατος άνθρωπος λόγω του επαγγέλματος που ασκεί ώς εισαγγελέας, εσωτερικεύει όλες τις μικροαστικές αξίες, τρόπους, συνήθειες και αντιλήψεις. Μέσα στο έργο αναδεικνύεται φυσικά και η επιθυμία του για παραπάνω πλούτο και εξουσία για μια πιο ”αξιοπρεπή” ζωή. Ποτέ δεν απέκτησε πραγματικούς φίλους, αυτό φαίνεται και στην αρχή του έργου απο τις αντιδράσεις των υποτιθέμενων φίλων του στη δουλειά που όταν μάθανε τον θάνατο του, ο οπορτουνισμός τους τους έκανε να σκέφτονται μόνο για μεταθέσεις και προαγωγές στη δικαστική ιεραρχία. Η συμπεριφορά του απέναντι στη γυναίκα του, στους φίλους του και γενικότερα στη κοινωνική του ζωή ήταν τυποποιημένη, τον ένοιαζε μόνο η καριέρα του,τα χρήματα και η απόκτηση κύρους. Nιώθοντας την παρουσία του θανάτου ακόμη πιο πολύ, καταλαβαίνει την μοναξιά του απέναντι στο θάνατο και εκμηδενίζει όλη του την προηγούμενη ζωή ώς ”ανούσια”. Η ρεαλιστική περιγραφή του Τολστόι στις τελευταίες στιγμές του Ιβάν, εμφανίζεται η σύγκρουση μεταξύ ανθρώπινης φύσης και θανάτου ώσπου αυτή η δραματική σκηνή κορυφώνεται με τόση γαλήνη που ο Ιβάν λίγο πριν πεθάνει ακούει απο κάποιον «Πέθανε» και επανέλαβε μέσ’ την ψυχή του «Πέθανε ο Θάνατος», «Δεν υπάρχει πια».
