«Χριστόφορος», ένα ελευθεριακό μονόπρακτο του Φώτη Γιάντσιου*
Ο «Χριστόφορος» είναι ένα μονόπρακτο φαντασίας του Φώτη Γιάντσιου. Η υπόθεσή του κινείται γύρω από την φύση της εξουσίας και σχετικά με το αν αυτή μπορεί να έχει ποτέ θετικό πρόσημο, ακόμη κι αν σε μια δεδομένη μορφή της είναι αποδεκτή από την πλειοψηφία της κοινωνίας.
Το έργο εξετάζει το ζήτημα της αντίθεσης σε αυτήν (την εξουσία), από την οπτική της ηθικής ανωτερότητας. Είναι ένα μονόπρακτο που έχει έντονο ελευθεριακό, αλλά και ουτοπιστικό χαρακτήρα. Δεν μπορεί να γίνει μια πιο βαθιά πολιτικο-κοινωνική αξιολόγησή του, καθώς ο διάλογος μεταξύ του ανακριτή (Α) και του Χριστόφορου (Χ) συμβαίνει σε ένα περιβάλλον, ένα “σύστημα”, για την φύση του οποίου δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα, εκτός από το ότι είναι εξουσιαστικό, αλλά με κάποιον τρόπο έχει καταφέρει να αποσπάσει την συναίνεση του μεγαλύτερου κομματιού της κοινωνίας. Έτσι, δεν τίθενται εις βάθος τα ζητήματα που ουσιαστικά γεννούν την πολιτική εξουσία, όπως το οικονομικό-ταξικό συμφέρον, αλλά εν τέλει αυτό δεν είναι και το ζητούμενο του έργου.
Ένα από τα κύρια ζητήματα του κειμένου είναι επίσης το αν οι αντι-εξουσιαστές και οι επαναστάτες (όπως ο Χριστόφορος) μπορούν να πείσουν για την ορθότητα των ιδανικών τους ακόμη και τους εξουσιαστές (αρκεί αυτοί να είναι, όπως ο Ανακριτής, ειλικρινείς ως προς τις προθέσεις τους), χρησιμοποιώντας τον ορθολογισμό και την λεκτική πειθώ ως όπλα. Ταυτόχρονα όμως, το διήγημα προσπαθεί να αποδομήσει και το επιχείρημα ότι η επαναστατική βία είναι ντε φάκτο αρνητική.
Τα περαιτέρω συμπεράσματα δικά σας
*Ο Φώτης Γιάντσιος είναι συγγραφέας παιδικών (και όχι μόνο) βιβλίων, μεταφραστής και επιμελητής.
«Χριστόφορος», του Φώτη Γιάντσιου
Σκηνή 1: Το σκηνικό τοποθετείται σε ένα δωμάτιο το οποίο, εξαιρώντας ένα τραπέζι, είναι άδειο. Στο τραπέζι κάθονται αντικριστά οι δύο πρωταγωνιστές. Πάνω στο τραπέζι υπάρχει ένα ή δύο φωτιστικά τα οποία στρέφονται προς τον Χριστόφορο, ενώ το πρόσωπο του συνομιλητή του είναι συνεχώς στη σκιά. Φαίνονται μόνο τα χέρια του πάνω στο τραπέζι.
Α.: Ονομάζεσαι;
Χ: Χριστόφορος Αγγελής.
Α.: Γνωρίζεις για ποιο λόγο βρίσκεσαι εδώ;
Χ.: Ναι. Δεν ξέρετε πού είναι ο Στέφανος.
Α.: (Κάνει μια αθέλητη κίνηση έκπληξης προς τα πίσω, η οποία γίνεται εμφανής μόνο από τα χέρια του) Δεν σκοπεύεις να αρνηθείς ότι τον γνωρίζεις;
Χ.: Θα ήταν ανούσιο. Ξέρετε ότι τον γνωρίζω. Κι εγώ ξέρω ότι ξέρετε. Για αυτό τον λόγο άλλωστε βρίσκομαι απέναντί σας.
Α.: Η παραδοχή σου αυτή μπορεί να θεωρηθεί εσχάτη προδοσία. Ο Στέφανος είναι ο νούμερο ένα εχθρός του Κράτους.
Χ.: Αναμφίβολα. Και εσείς ο νούμερο ένα υποστηρικτής του.
Α.: Θα μπορούσα να σε φυλακίσω. Να σε βασανίσω. Το ίδιο και όλη σου την οικογένεια, τους γνωστούς και τους φίλους σου. Θα μπορούσα να κάνω τη ζωή σου μια κόλαση.
Χ.: Επίσης αναμφίβολα. Όμως ξέρω πως δεν θα το κάνετε. Ξέρω επίσης πως δεν θα χρησιμοποιήσετε κάποια ουσία για να με αναγκάσετε να σας παραδώσω τις πληροφορίες που κατέχω. Δεν είναι ο τρόπος σας αυτός.
Α.: Ξέρεις πολλά.
Χ.: Παρακολουθώ πολλά. Γνωρίζω ακόμα πως οι απειλές σας μόλις τώρα δεν ήταν παρά ένα τεστ των αντιδράσεών μου. Είμαι, όπως βλέπετε, απόλυτα ήρεμος. Γνωρίζω πως αυτός είναι ο τρόπος σας. Ούτε βασανισμοί, ούτε φυλακίσεις, ούτε αντίποινα. Μια φιλική κουβέντα. Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι το γιατί.
Α.: Έχεις διαβάσει το «1984»;
Χ.: Ασφαλώς.
Α.: Τότε θα καταλάβεις γιατί. Όπως και η εξουσία του Μεγάλου Αδελφού στο βιβλίο, έτσι και εγώ, δεν έχω κανένα κέρδος από το να σου αποσπάσω τις πληροφορίες με τη βία. Δε θέλω να σε σπάσω, να σε καταστρέψω. Είσαι ένας έξυπνος και ικανός άνθρωπος. Θέλω να σε χρησιμοποιήσω. Θέλω να μου παραδώσεις τον Στέφανο εθελοντικά. Θέλω να σε πείσω.
Χ.: Δεν θα τα καταφέρετε.
Α.: Θα τα καταφέρω.
Χ.: Είστε σίγουρος;
Α.: Είμαι σίγουρος.
Χ.: Γιατί;
Α.: Επειδή είμαι πιο έξυπνος από εσένα. (Χωρίς κανένα ίχνος υπεροψίας ή υποτίμησης. Δηλώνει ένα γεγονός το οποίο πιστεύει πως είναι αληθινό και ισχύει)
Χ.: (Με ένα ελαφρό χαμόγελο) Αμφιβάλλω.
Α.: Και πολύ καλά κάνεις. Αν δεχόσουνα μια τέτοια δήλωση ως αληθινή, δεν θα ήσουν άξιος να κάθεσαι στην καρέκλα απέναντί μου. Θα σε είχε αναλάβει κάποιος από τους υφισταμένους μου. Όμως θα δούμε.
Χ.: (Μουρμουρίζοντας): «Το Όνομα του Ρόδου…»
Α.: Παρακαλώ;
Χ.: «Το Όνομα του Ρόδου», του Ουμπέρτο Έκο. Το έχετε διαβάσει;
Α.: Ασφαλώς.
Χ.: Η κατάσταση αυτή μου θυμίζει την κλιμάκωση του βιβλίου. Ο ανταγωνιστής δεν θέλει απαραίτητα το κακό ή τον θάνατο του πρωταγωνιστή. Πιστεύει ότι έχει δίκιο και επιχειρεί να τον πείσει.
Α. Δέχομαι τον ρόλο του ανταγωνιστή.
Χ.: Όμως η κατάστασή μας παραμένει διαφορετική από αυτή του βιβλίου.
Α.: Με ποιον τρόπο;
Χ.: Σας έχω μελετήσει. Τη δράση σας, τις μεθόδους σας, όσες πληροφορίες μπόρεσα να συλλέξω. Είστε ένας ιδιοφυής άνθρωπος. Έχετε μετατρέψει πολλούς πιθανούς μας φίλους σε εχθρούς. Όμως έχετε υπερβολικά μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητές σας. Είστε σε αυτό το δωμάτιο μόνος μαζί μου. Είμαι σίγουρος πως η συζήτησή μας ούτε καν καταγράφεται.
Α.: Και έχεις απόλυτο δίκιο. Όμως αντιλαμβάνομαι ακριβώς πού το πας. Είσαι, πιστεύεις, ένας τουλάχιστον εξίσου ιδιοφυής άνθρωπος. Είσαι μόνος σου μαζί μου. Ακολούθως, έχεις ακριβώς τις ίδιες πιθανότητες να πείσεις εμένα με αυτές που έχω εγώ να πείσω εσένα.
Χ.: Περισσότερες.
Α.: Επειδή πιστεύεις πως έχεις δίκιο. Και επειδή πιστεύεις πως δεν είμαι εξυπνότερος από εσένα, άρα πως είσαι εσύ εξυπνότερος από εμένα. Δεν υπάρχει ισοδυναμία στην ευφυΐα. Όμως θα δούμε.
Χ.: Θα δούμε.
Μεσολαβεί μια παύση κατά την οποία κοιτάζονται, μετριούνται, δύο αντίπαλοι πριν ξεκινήσει ο αγώνας.
Α.: Πες μου, τι πιστεύεις για το παρόν σύστημα;
Χ.: Το σύστημα είναι λάθος. Πρέπει να αλλάξει.
Α.: Το σύστημα αυτό έχει διατηρήσει την ειρήνη στη χώρα για τα τελευταία εκατό χρόνια. Οποιαδήποτε αλλαγή θα οδηγήσει σε πόλεμο, αστάθεια, αιματοκύλισμα.
Χ.: Παραδέχομαι πως το Κράτος το οποίο υπηρετείτε έχει υπάρξει εξαιρετικά πιο ανεκτικό και ικανό να δείξει έλεος από όλα τα προηγούμενα παρόμοια καθεστώτα αλλά αυτό συμβαίνει μόνο εξαιτίας κάποιων φωτισμένων υπηρετών του, όπως είστε εσείς. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να βασιζόμαστε στην ύπαρξη τέτοιων ανθρώπων.
Α.: Πού αναφέρεσαι όταν λες παρόμοια καθεστώτα;
Χ.: Στο «1984». Στο «V for Vendetta». Σε όλα τα φασιστικά καθεστώτα που έχουν περάσει από την ιστορία, πραγματική και φανταστική.
Α.: Μας θεωρείς λοιπόν ένα φασιστικό καθεστώς;
Χ.: Πέραν πάσης αμφιβολίας.
Α.: Όμως από την άνοδό μας στην εξουσία έχουν μειωθεί στο ελάχιστο οι φόνοι, οι κλοπές, οι βιασμοί, τα βίαια εγκλήματα και, ακόμα περισσότερο, όπως είπα και πριν, έχει διατηρηθεί η ειρήνη στην επικράτειά μας.
Χ.: Μόνο επειδή έχετε στήσει το σύστημά σας με τέτοιον τρόπο, ώστε να υπόσχεται αστάθεια και χάος σε περίπτωση τριγμών, πόσο μάλλον καταστροφής του.
Α.: Και το θεωρείς λάθος αυτό; Κάθε σύστημα οφείλει να προστατέψει τον εαυτό του. Η αλλαγή που προτείνει ο Στέφανος, η οποιαδήποτε αλλαγή, δεν θα επιφέρει τίποτε άλλο παρά πόνο και θάνατο. Αυτό θέλετε;
Χ.: Είναι, παραδέχομαι, το καλύτερο επιχείρημα που έχετε απέναντί μας. Όμως είναι ένα επιχείρημα κενό.
Α.: Κενό;
Χ.: Κενό. Είναι ένα επιχείρημα που έχετε κατασκευάσει οι ίδιοι και άρα αδιάφορο σε εμάς.
Α.: Αμφισβητείς ότι μια οποιαδήποτε εξέγερση μεγάλης κλίμακας θα καταλήξει αναπόφευκτα σε ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, θα αναφλέξει παλιά μίση, θα κάνει εν τέλει τους ανθρώπους να νοσταλγούν και να ποθούν την ασφάλεια και την αδιαταραξία του δικού μας συστήματος;
Χ.: Όχι οποιαδήποτε εξέγερση. Όχι όλους τους ανθρώπους.
Α.: Εξηγήσου.
Χ.: Οι περισσότεροι άνθρωποι, η μεγάλη πλειονότητα, για να είμαστε ακριβείς, επιθυμούν την κυβέρνηση, επιζητούν την εξουσία. Αγαπούν να έχουν κάποιον να τους λέει τι να κάνουν. Είναι η βάση του συστήματός σας. Εφ’ όσον το σύστημα δεν είναι άμεσα αλλά έμμεσα καταπιεστικό, η φέρουσα πλειονότητα είναι ευχαριστημένη και κλείνει εύκολα τα μάτια στο γεγονός πως διατηρείτε κάθε εξουσία πάνω στις ζωές τους.
Α.: Και πού είναι το κακό; Διατηρούμε τη μεγάλη μάζα ευχαριστημένη. Είναι η βάση της Δημοκρατίας.
Χ.: Το κακό βρίσκεται στο ότι ναι μεν αφήνετε τη μεγάλη μάζα ευχαριστημένη, αλλά αφήνετε τη μειονότητα εξαιρετικά δυσαρεστημένη. Μία δυναμική μειονότητα πείθει πιο εύκολα και κινείται πιο γρήγορα από μία νωθρή και νωχελική πλειονότητα.
Α.: Και όμως, θα αντιλαμβάνεσαι ότι είναι μια μειονότητα μέσα στη μεγάλη μάζα που παίρνει τις αποφάσεις. Το οποίο με τη σειρά του σημαίνει πως υπάρχουν δύο δυναμικές μειονότητες, με τη μία να έχει τη μεγάλη μάζα στο πλευρό της. Και άρα το δίκιο. Και άρα την εξουσία.
Χ.: Την εξουσία ναι. Το δίκιο όχι.
Α.: Κι όμως. Είσαι ιδεαλιστής, το αντιλαμβάνομαι, και πιστεύεις ακράδαντα σε κάτι. Αυτό είναι ένα φαινόμενο άξιο σεβασμού και όμως δεν έχει να κάνει με την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα δημιουργείται από αυτούς που την αντιλαμβάνονται. Και άρα εμείς ελέγχουμε την πραγματικότητα.
Χ.: Μέσω της τηλεόρασης, του Ίντερνετ, του ελέγχου των μέσων.
Α.: Μέσω του ελέγχου, ναι, αλλά όχι των μέσων. Μέσω του ελέγχου της πίστης των ανθρώπων στο τι είναι και ποιος έχει εξουσία.
Χ.: Αν προσπαθείτε να με πείσετε, αποτυχαίνετε οικτρά. Όσο περνάει η ώρα, σας μισώ όλο και περισσότερο.
Α.: Και κάνεις λάθος, γιατί το μίσος δεν είναι παρά πιεσμένος θυμός και ο θυμός σε κάνει ηλίθιο.
Χ.: Εξακολουθώ να σας μισώ.
Α.: Γιατί;
Χ.: Διατηρείτε εξουσία. Διατηρείτε έλεγχο πάνω σε πράγματα στα οποία κανένας δεν δικαιούται να έχει έλεγχο, πέραν από τους άμεσα ενδιαφερόμενους. Πάνω στη μάθηση, στην υγεία, στην οικονομία.
Α.: Εμείς είμαστε οι άμεσα ενδιαφερόμενοι. Λειτουργούμε ένα σύστημα. Η μάθηση δεν μπορεί να είναι ελεύθερη, γιατί θα γεννήσει περισσότερους αμφισβητίες. Η υγεία δεν μπορεί να είναι ελεύθερη, γιατί θα θεραπεύει άτομα και προσωπικότητες που είναι καλύτερο να μη θεραπευτούν ποτέ. Η οικονομία δεν μπορεί να είναι ελεύθερη, γιατί θα μας αφαιρεθεί έτσι το μεγαλύτερό μας όπλο.
Χ.: Παραδέχεστε λοιπόν πως η παιδεία δεν είναι ελεύθερη; Παρά το γεγονός πως αυτό είναι το κέντρο της προπαγάνδας σας; Παρά τον συνεχή βομβαρδισμό με πληροφορίες;
Α.: Σαφώς και το παραδέχομαι. Και γιατί όχι; Υπάρχουν παραπάνω από ένας τρόποι για να ελέγξεις μια κατάσταση. Όσο λιγότερες οι πληροφορίες, τόσο περισσότερο συζητιούνται και επεξεργάζονται. Όσο περισσότερες, τόσο το λιγότερο. Και αφαιρεί και από τους αντιπάλους μας το επιχείρημα της μειωμένης παιδείας.
Χ.: Διατηρείτε τους ανθρώπους υπό το καθεστώς συνεχούς τρομοκρατίας.
Α.: Ασφαλώς. Αλλά είναι ψεύτικη τρομοκρατία. Είναι οικονομική τρομοκρατία. Είναι ο φόβος στέρησης των ανθρώπων από αγαθά τα οποία στην πραγματικότητα δεν χρειάζονται αλλά τα έχουν συνηθίσει. Ο αριθμός των βίαιων θανάτων έχει ελαχιστοποιηθεί. Κανένας δεν κινδυνεύει να πέσει θύμα φόνου ή άλλης βίαιης επίθεσης, παραπάνω από όσο κινδυνεύει να χτυπηθεί από κεραυνό. Εσείς προτείνετε επανάσταση. Πόλεμο. Επιστροφή στη βαρβαρότητα. Παραδέχτηκες νωρίτερα πως οι περισσότεροι άνθρωποι επιθυμούν την εξουσία να τους διαφεντεύει. Εμείς είμαστε αυτή η εξουσία. Μία επανάσταση θα φέρει απλώς μία διαφορετική εξουσία πάνω στους ανθρώπους αυτούς και η μόνη διαφορά θα είναι πως μερικές χιλιάδες των θα είναι νεκροί.
Χ.: Είστε εκπληκτικός. Αλλά αυτό που μου δίνει θάρρος να συνεχίσω τη συζήτηση μαζί σας είναι πως δεν πιστεύετε απόλυτα αυτά που λέτε.
Α.: Και όμως τα πιστεύω.
Χ.: Και όμως δεν τα πιστεύετε. Μιλάτε για την πλειονότητα των ανθρώπων αλλά δεν αγνοείτε τους λίγους, τους δυσαρεστημένους, τους εχθρούς. Είναι αυτό που σας ξεχωρίζει από όλα τα αντίστοιχα καθεστώτα. Όχι το σύστημά σας σαν σύνολο. Εσάς. Προσωπικά εσάς.
Α.: Δηλαδή;
Χ.: Δεν θέλετε να καταστείλετε, να πιέσετε, να καταστρέψετε και να φιμώσετε αυτή τη μειονότητα. Πιστεύετε πως έχετε δίκιο. Και μας θεωρείτε τρελούς που δεν το βλέπουμε. Για αυτό και η δουλειά σας. Για αυτό και αυτή η κουβέντα. Θέλετε να μας πείσετε, επειδή αδυνατείτε να καταλάβετε πώς δεν βλέπουμε τη σοφία του συστήματός σας. Είμαι εδώ για να σας εξηγήσω.
Α.: Είμαι όλος αυτιά.
Χ.: Πράγματι είστε. Και αυτό είναι που σας κάνει ξεχωριστό. Μιλάτε για μία επανάσταση. Για μία εξέγερση. Αλλά δεν αναφέρεστε στη δική μας εξέγερση. Αυτή που σχεδιάζει ο Στέφανος. Αυτή που προσπαθείτε να αποτρέψετε. Δεν την καταλαβαίνετε, γιατί είναι καινούργια. Δεν την αντιλαμβάνεστε, γιατί είναι διαφορετική. Και για αυτό θα αποτύχετε.
Α.: Εξηγήσου.
Χ.: Ευχαρίστως. Υποστηρίζετε πως εξυπηρετείτε τη μεγάλη μάζα. Πως οι άνθρωποι επιθυμούν την ύπαρξη της εξουσίας και πως εσείς αντιπροσωπεύετε και εκπληρώνετε αυτή την ανάγκη.
Α.: Και πετυχαίνουμε.
Χ.: Από την άποψη πως προσφέρετε ασφάλεια σε αντάλλαγμα, σαφώς. Όμως αντιλαμβάνεστε, εσείς ο ίδιος, πως το σύστημά σας πάσχει. Αν δεν έπασχε, δεν θα συνέχιζε να παράγει ανθρώπους σαν τον Στέφανο και…
Α.: Και σαν εσάς.
Χ.: Και σαν εμένα. Αν δεν με πείσετε, έχετε αποτύχει, το σύστημα δεν λειτουργεί. Κάθε φορά που φέρνετε έναν αμφισβητία σε αυτό το δωμάτιο, δοκιμάζετε τα πιστεύω σας και ταυτόχρονα τα επιβεβαιώνετε. Λέτε πως θα επιφέρουμε θάνατο και καταστροφή. Είστε σίγουρος πως δεν υπάρχουν άνθρωποι που την αξίζουν; Άνθρωποι που, διαφορετικά από σας, επιθυμούν την εξουσία σαν αυτοσκοπό; Άνθρωποι όπως ο Μεγάλος Αδερφός και οι υποτακτικοί του; Άνθρωποι χωρίς κανέναν ηθικό ενδοιασμό στην κατάπνιξη κάθε αντίθετης φωνής; Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα.
Α.: Αυτό δεν σας δίνει το δικαίωμα να κάνετε αυτό που συζητάτε. Η καταστροφή της ασφάλειας έστω και ενός ατόμου θα δημιουργήσει μια αλυσιδωτή αντίδραση που εν τέλει θα μας γυρίσει πίσω σε φρικτές εποχές. Διότι εάν είναι θεμιτό να θανατωθεί ή έστω πληγωθεί ένα άτομο, τότε τι σταματάει τη μάζα, διασπασμένη πια στις μικρές, κινητικές μειονότητες, από το να αποφασίζει αυθαίρετα άτομα και λόγους; Η χρήση της ελευθερίας τότε θα είναι καταστροφική.
Χ.: Και όμως, και η αντίστοιχη στέρησή της θα είναι εξίσου καταστροφική. Φανταστείτε την αποχώρηση ή απομάκρυνσή σας. Τον θάνατό σας. Τι θα συμβεί όταν το σύστημα πάψει να θεωρεί καλύτερο μέσον της αυτοσυντήρησής του τη χρονοβόρα πειθώ των αντιφρονούντων αλλά τον θάνατό τους;
Α.: Αυτό δεν θα συμβεί ποτέ. Θα δημιουργούσε συνθήκες άμεσης καταπίεσης και άρα συναισθήματα εχθρότητας στον κόσμο, γεννώντας όλο και περισσότερους αντιφρονούντες, οδηγώντας εν τέλει στην καταστροφή του συστήματος. Θα ήταν αυτοκτονία και όχι αυτοσυντήρηση. Και πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι σαν εμένα ικανοί να το αναγνωρίσουν, ακόμα και αν δε φρόντιζα για την αντικατάστασή μου, κάτι που κάνω.
Χ.: Και όμως, αυτό είναι ευσεβής πόθος μάλλον παρά πραγματικότητα.
Α.: Πώς έτσι;
Χ: Επειδή εσείς ταυτίζεστε ειλικρινά με τη μεγάλη μάζα, ταυτίζεστε με τη συνέχεια του συστήματος το οποίο διατηρεί ασφαλείς τους περισσότερους ανθρώπους και οδηγεί, σταθερά, στην αύξηση του πληθυσμού και άρα στη βιολογική επιτυχία του είδους. Όμως δεν ταυτίζονται όλοι οι εξουσιαστές με το πιστεύω αυτό, και η σκέψη τους τελειώνει εκεί που τελειώνει και η ζωή τους, με φυσικό επακόλουθο την αδιαφορία για τη συνέχεια του συστήματός μετά την αποχώρησή τους και άρα αποκλειστικό ενδιαφέρον τους τη διατήρηση του συστήματος μόνο μέχρι τότε. Η δική σας τακτική έφερε και φέρνει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Η δική τους άμεσα και βραχυπρόθεσμα. Και επίσης, μόνο σε περιορισμένο χώρο.
Α.: Και εσείς σκέφτεστε παγκόσμια;
Χ.: Ασφαλώς. Το ίδιο και εσείς. Διότι, αν δεν σκεφτόμασταν παγκόσμια, τότε το μακρυπρόθεσμο των αντίστοιχων σχεδίων μας δεν θα είχε κανένα νόημα.
Α.: Εξήγησέ μου πώς η επανάσταση που προτείνεις, με το αιματοκύλισμα το οποίο ακόμη δεν αρνείσαι, είναι προτιμότερη από τη συνεχή προσπάθεια της διατήρησης του δικού μου συστήματος.
Χ.: Το σύστημά σας, με τον τρόπο που το χειρίζεστε εσείς, αναπόφευκτα θα καταρρεύσει. Όσο και αν προσπαθήσετε να το σταματήσετε, η μέθη της εξουσίας, η απόλαυση του ατομισμού, της πραγμάτωσης μιας αληθινής σε κάποια διεστραμμένα μυαλά ελευθερίας, ελευθερίας του ελέγχου πάνω στη ζωή άλλων ανθρώπων, θα οδηγήσει στην τραγωδία που περιέγραψα πιο πάνω, όπως συνέβαινε για αιώνες, πριν την άνοδο του δικού σας, ιδιοφυούς συστήματος.
Α.: Πιστεύετε δηλαδή πως οι προσπάθειές μου εν τέλει θα αποτύχουν. Κάποια στιγμή, ίσως και πολύ σύντομα, οι κάτοχοι της εξουσίας θα διαφθαρούν και θα κοιτάξουν με άπληστα μάτια βραχυπρόθεσμα. Επιθυμείτε να προλάβετε αυτή τη διαφθορά, με το να αντικαταστήσετε το σύστημά μας με κάτι καλύτερο.
Χ.: Ακριβώς.
Α.: Όμως, μέχρι αποδείξεως του εναντίου, το σύστημά μας δεν έχει αποτύχει. Επίσης μέχρι αποδείξεως του εναντίου, κάθε επανάσταση μέχρι σήμερα έχει φέρει ακριβώς τα αποτελέσματα τα οποία ισχυρίζεσαι ότι θα φέρει η δικιά μου αποτυχία. Μια επανάσταση αλλάζει απλώς την εξουσία από χέρια σε χέρια και, όπως παραδέχτηκες και ο ίδιος, εμείς έχουμε αποδειχτεί μέχρι σήμερα οι πιο ικανοί διαχειριστές.
Χ.: Αναφέρεστε και πάλι σε μία επανάσταση.
Α.: Το αστόχαστο και άσκοπο αιματοκύλισμα είναι χαρακτηριστικό κοινό στοιχείο κάθε επανάστασης, εξέγερσης ή αλλαγής του status quo στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Χ.: Μέχρι τώρα.
Α.: Πράγματι. Αλλά επίσης μέχρι τώρα, το σύστημά μας δεν έχει αποτύχει ποτέ.
Χ.: Είναι λοιπόν αναπόφευκτο να παραδεχτεί κανείς πως, βασισμένοι σε προηγούμενη εμπειρία, μπορούμε να πούμε πως το σύστημά σας είναι σταθερό και πως η επανάστασή μας είναι εξ αρχής καταδικασμένη να κυλήσει στην τυφλή βία.
Α.: Δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στα δύο αλλά πράγματι, το συμπέρασμά σου ισχύει.
Χ.: Και όμως δεν ισχύει. Στην περίπτωση του συστήματός σας, οφείλω να σας θυμίσω ότι κάθε σύστημα, συσκευή ή μηχανισμός, είναι άθραυστο και αθάνατο μέχρι να χαλάσει για πρώτη φορά. Στη δικιά μας περίπτωση, επειδή κάτι έχει αποτύχει στο παρελθόν, δεν σημαίνει πως θα αποτυγχάνει και κάθε φορά στο μέλλον.
Α.: Στην περίπτωση του συστήματός μας όμως, συνεχής έλεγχος και μελέτη παρόμοιων, αποτυχημένων καθεστώτων, μας έχουνε φέρει στο σημείο να τα έχουμε ξεπεράσει και σε επιτυχία και σε διάρκεια, έχοντας μάθει από τα λάθη πίσω μας. Στη δική σας περίπτωση αντίστοιχα, σύμφωνοι, περασμένες αποτυχίες δεν αποδεικνύουν και μέλλουσα αποτυχία, αλλά δεν υπόσχονται και μέλλουσα επιτυχία.
Χ.: Αλλά εσείς επιτύχατε. Πατώντας πάνω σε περασμένες αποτυχίες και μαθαίνοντας από τα λάθη άλλων. Γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο και εμείς;
Α.: Επειδή εσείς βρίσκεστε απέναντι σε ένα επιτυχημένο σύστημα. Εμείς βρήκαμε ένα σπασμένο σύστημα και η δράση μας ήταν αναγκαία.
Χ.: Κάθε σύστημα πιστεύει πως είναι επιτυχημένο.
Α.: Σίγουρα, αλλά αναγνωρίζει πάντα και αποτυχίες σε διάφορους τομείς. Με όλα τα στάνταρ που έχουν υπάρξει και πιθανώς και θα υπάρξουν, το δικό μας σύστημα είναι το πιο πετυχημένο, το μόνο πετυχημένο.
Χ.: Εκτός και αν δεν με πείσετε.
Α.: Εκτός και αν δεν σε πείσω. Αλλά ακόμα και αν σε κάνω να αμφιβάλλεις, έχω πετύχει. Σκοπός μου είναι να αντιληφθείς πως οι ελευθερίες τις οποίες θεωρείς πως στερείσαι, πως ο έλεγχος τον οποίο επιβάλλουμε, είναι ο σωστός τρόπος, ο μόνος τρόπος για την επιβίωση του συνόλου. Πως ό,τι κάνουμε το κάνουμε για το κοινό καλό και οποιαδήποτε αλλαγή στον τρόπο δράση μας, οποιαδήποτε αλλαγή, ακόμα και η επιβολή ελάχιστα περισσότερου ελέγχου, θα επιφέρει το χάος και την καταστροφή. Το κοινό καλό είναι πάνω από την προσωπική ελευθερία ή ευτυχία. Και είμαστε, ακόμα και οι εξουσιαστές, σκλάβοι του συστήματος που έχουμε δημιουργήσει.
Χ.: Σας πιστεύω.
Α.: Έχεις πειστεί;
Χ.: Έχω πειστεί.
Α.: Τότε η συζήτησή μας έληξε. Θα μου παραδώσεις τον Στέφανο, ώστε να έχω μία αντίστοιχη συζήτηση μαζί του, και θα πάψετε την κίνηση που οδηγεί στην επανάσταση, επειδή αντιλαμβάνεστε πως διαθέτουμε την καλύτερη δυνατή κοινωνία, το καλύτερο δυνατό σύστημα.
Χ.: Και όμως. Η συζήτησή μας δεν έληξε.
Α.: Δεν έληξε; Και όμως, παραδέχτηκες πως έχεις πειστεί.
Χ.: Παραδέχομαι ότι έχω πειστεί για το ποιόν σας. Παραδέχομαι πως έχω επιτέλους αντιληφθεί τον τρόπο σκέψης σας, αυτόν που κάνει το σύστημα που υπηρετείτε το καλύτερο μέχρι τώρα υπαρκτό σύστημα. Αλλά δεν θα σας παραδώσω τον Στέφανο.
Α.: Για ποιο λόγο;
Χ.: (Για πρώτη φορά ο Χριστόφορος βάζει πάθος στη φωνή του) Επειδή το δικό του σύστημα, το σύστημα που έχει συλλάβει και που ακολουθεί πιστά, είναι ανώτερο από το δικό σας. Είναι καλύτερο σε κάθε του έκφανση, σε κάθε του σημείο. Είναι καλύτερο, γιατί συνδυάζει την προσωπική ελευθερία με τη συνολική, την ευτυχία του ατόμου με αυτή του συνόλου. Είναι καλύτερο επειδή δεν είναι απλώς το ανώτερο από όλα τα μέχρι τώρα συστήματα, όπως είναι το δικό σας: Είναι το ανώτερο σύστημα.
Ο Ανακριτής έχει κάνει προς τα πίσω έκπληκτος και περιμένει το Χριστόφορο να συνεχίσει.
Χ.: Μπορώ να ανάψω ένα τσιγάρο;
Α.: Ελεύθερα.
Ο Χριστόφορος βγάζει από την τσέπη του τα τσιγάρα του, διαλέγει ένα και αφήνει το πακέτο στο τραπέζι. Με το άλλο χέρι βγάζει τον αναπτήρα του και ανάβει το τσιγάρο, κοιτάζοντας ταυτόχρονα τον ανακριτή. Τραβάει μία βαθιά ρουφηξιά, φυσάει τον καπνό με απόλαυση προς το ταβάνι με κλειστά τα μάτια και κατεβάζει το βλέμμα του, καρφώνοντας απότομα τον συνομιλητή του.
Χ: Τώρα πια ξέρω όλα όσα ήθελα να μάθω. Το σύστημά σας έχει πια καταρρεύσει επειδή δεν καταφέρατε να με πείσετε. Επειδή δεν με κάνατε να αμφιβάλλω. Μέχρι να τελειώσει αυτό το τσιγάρο, θα σας έχω πείσει, και η ανθρωπότητα θα σας έχει σύμμαχο στην πορεία της προς τα μπροστά.
Μου είπατε πιο πριν πως εμείς δεν μπορούμε να πετύχουμε, γιατί βρεθήκαμε μπροστά σε ένα επιτυχημένο σύστημα. Και ότι εσείς βρήκατε ένα σπασμένο σύστημα και η δράση σας ήταν αναγκαία. Και όμως, η δικιά μας δράση είναι εξίσου αναγκαία με τη δικιά σας τότε, αν όχι περισσότερο. Γιατί στο σύστημά σας φαίνεται η πιο αξιόλογη ίσως μέχρι τώρα προσπάθεια του ανθρώπου να φτιάξει μια σωστή κοινωνία. Αλλά σας λείπει το τελευταίο βήμα. Και είναι το βήμα αυτό, που δεν τολμήσατε να κάνετε, που ουσιαστικά σας κάνει να μη διαφέρετε από όσους ήρθαν πριν από σας. Εν τέλει το μόνο που σας ξεχωρίζει είναι το θάρρος σας.
Σκεφτείτε! Μπορεί να μην αρνήθηκα το άσκοπο αιματοκύλισμα, αυτό που σοφά φοβάστε, όμως και εσείς δεν αρνηθήκατε την ύπαρξη των ανθρώπων που τρομάζουν εμένα, τους ανήθικους εξουσιαστές. Αυτούς που δεν θα δίσταζαν στιγμή να θυσιάσουν το σύστημα στον βωμό του εαυτού τους. Τους ελέγχετε, ναι. Τους εξουδετερώνετε ίσως. Αλλά ποτέ δεν τους εξαφανίζετε εντελώς. Και ο λόγος είναι απλός. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι παρά τα συμπτώματα. Και εμείς θέλουμε να χτυπήσουμε την αιτία. Αυτή που, παρά την ηθική σας, παρά, το θάρρος και το απόλυτο αδιάφθορο του χαρακτήρα σας, θεωρήσατε δεδομένη και δουλέψατε μαζί της. Κάνετε λάθος, δεν θέλουμε να περάσουμε την εξουσία σε άλλα χέρια. Θέλουμε να την εξαφανίσουμε. Όσο η εξουσία παραμένει στο μυαλό των ανθρώπων ως κάτι το αυθύπαρκτο, κάτι το έξω από αυτούς, κάτι το αιώνιο, το σύστημά σας, όπως οποιοδήποτε σύστημα πριν από αυτό, είναι καταδικασμένο να αποτύχει, για τον απλούστατο λόγο πως διαιωνίζει την ίδια κατάσταση. Μπορεί να είστε ικανότατοι και αδιάφθοροι, όμως είστε οι ικανότατοι και αδιάφθοροι διαχειριστές μιας εξ αρχής σάπιας και διεφθαρμένης ιδέας. Δεν θέλουμε πόλεμο, ούτε καταστροφή. Δεν θέλουμε να πάρουμε την εξουσία στα χέρια μας, ούτε να τη δώσουμε στον Λαό, αυτή την άμορφη, κατασκευασμένη μάζα. Θέλουμε, έναν προς έναν, καρδιά με την καρδιά, να δείξουμε στους ανθρώπους πως δεν χρειάζονται την εξουσία, πως δεν είναι αναγκασμένοι να την ανεχτούν, πως δεν την έχουν εν τέλει ανάγκη. Και μαζί με αυτό θα καταφέρουν ίσως να ξαναπάρουν πάνω τους την ευθύνη πάνω στις ζωές τους, αυτή την ευθύνη που απώλεσαν στην αυγή του χρόνου, όταν οι εξουσιαστές για πρώτη φορά είδαν τους άλλους σαν κατώτερους από αυτούς και απέκτησαν τη δύναμη να επιβληθούν. Βοηθήστε μας να το πετύχουμε. Και σιγά σιγά, καρδιά με την καρδιά και συνείδηση με τη συνείδηση, θα χτίσουμε έναν κόσμο όπου κάποιος σαν εσάς δεν θα είναι πια αναγκαίος.
(Παύση)
Α.: Δεν με έχετε πείσει ακόμη.
Χ.: Δεν χρειάζεται να σας πείσω. Αρκεί να σας έχω κάνει να αμφιβάλλετε.
