Τα “καθαρά” πανεπιστήμια της Ευρώπης και ο βρώμικος πόλεμος του Ελληνικού κράτους
Όχι. Στην «Ευρώπη και στην πολιτισμένη Δύση» τα πανεπιστήμια ΔΕΝ είναι οι αποστειρωμένες ΜΕΘ μετάδοσης γνώσεων που μας παρουσιάζει η καθεστωτική προπαγάνδα. Αυτός είναι ένας χοντροκομμένος μύθος, τυπικός για μια δυτικόστροφη βαλκανική πολιτική ελίτ. Ένας μύθος όμως, που μέσα από την επικοινωνιακή κυριαρχία του καθεστώτος, μετατρέπεται σε στερεότυπο.
Το γερμανικό πανεπιστήμιο του Mainz (Johannes Gutenberg University of Mainz), στην πόλη που ο Γουτεμβέργιος ανακάλυψε την τυπογραφία, είναι ένα παράδειγμα.
Στην θέση 201 της λίστας αξιολόγησης των παγκόσμιων πανεπιστημίων (πολύ ψηλότερα από το Καποδιστριακό της Αθήνας) το πανεπιστήμιο του Mainz χαίρει ιδιαίτερης φήμης για τις σχολές θετικών επιστημών. Στο εσωτερικό του πανεπιστημιακού camp, που βρίσκεται είκοσι λεπτά με τα πόδια από το κέντρο της πόλης, υπάρχει η κοινότητα Haus Mainusch. Η κοινότητα αυτή σχηματίστηκε μέσα από τους φοιτητικούς αγώνες στα τέλη της δεκαετίας του 80 και ξεκίνησε ως κατάληψη και κοινωνικό κέντρο που γρήγορα γύρω του άρχισε να στήνεται ο καταυλισμός. Αυτός σήμερα στεγάζει δεκάδες άτομα, κατά κύριο λόγο εναλλακτικούς, χίπηδες, πρόσφυγες και κοινωνικά απόκληρους. Είναι περιφραγμένος και λειτουργεί με την άδεια του πανεπιστημίου. Η άδεια ανανεώνεται κάθε τέσσερα χρόνια και δεν αφορά μόνο το δικαίωμα ύπαρξης του καταυλισμού στο camp αλλά και την ηλεκτροδότησή, υδροδότηση και την συντήρηση των χώρων υγιεινής του. Ο φοιτητικός σύλλογος επίσης το ενισχύει και οικονομικά. Κάθε τέσσερα χρόνια, την μέρα που το πανεπιστήμιο ανακοινώνει την ανανέωση ή όχι της άδειας, αστυνομικές δυνάμεις έτοιμες να εκκενώσουν τον χώρο παρατάσσονται από την μία πλευρά του Haus Mainusch και φοιτητές, κόσμος του καταυλισμού και αλληλέγγυοι παρατάσσονται από την άλλη. Επί 32 χρόνια τα γερμανικά ΜΑΤ φεύγουν άπρακτα από κάτι που τίποτα παρόμοιο δεν έχουμε συναντήσει σε πανεπιστημιακούς χώρους στην Ελλάδα
Η διαπάλη για την φύση του πανεπιστημίου στον ώριμο καπιταλισμό είναι διαρκής και είναι παγκόσμια. Είναι στην ουσία μια μεγάλη πολιτική και κοινωνική μάχη. Όπως και στην Ελλάδα έτσι και στην Γερμανία οι καθεστωτικοί και δεξιοί κύκλοι πιέζουν για την εκκαθάριση των εκπαιδευτικών χώρων από οτιδήποτε θυμίζει ένα πανεπιστημιακό παρελθόν (πραγματικό ή φανταστικό) που ο εκπαιδευτικός χώρος λειτουργούσε σαν no mans land ανάμεσα στην κοινωνία και το κράτος. Αυτό που θέλει η φιλελεύθερη εξουσία σήμερα είναι η επανατοποθέτηση του πανεπιστημίου στον κοινωνικό χάρτη από σύνορο μεταξύ κοινωνίας και κράτους σε σύνορο μεταξύ κράτους και αγοράς με την κοινωνία αυστηρά περιφραγμένη. Και για να το κάνει χρησιμοποιεί την προπαγάνδα της ανομίας και του χάους. Η ετοιμότητα της από τα πάνω προπαγάνδας να εκτιναχθεί σαν ελατήριο όποτε κάποιο περιστατικό συμβεί σε πανεπιστήμιο είναι προφανής, και δεν είναι μόνο η ικανοποίηση της εκλογικής πελατείας της δεξιάς. Είναι πολλά περισσότερα και παντού στον κόσμο τα στρατόπεδα είναι διακριτά. Απέναντι στον καθεστωτικό εσμό στέκεται ο κόσμος του αγώνα, μέσα κι έξω από τις σχολές. Κι όποτε καταφέρνει να διαλύσει τα επίσημα αφηγήματα αλλά και πρακτικά να σταθεί εμπόδιο στα σχέδια της εξουσίας κερδίζει νίκες προς όφελος όλων.
Δεν είναι όμως όλοι σε διακριτές θέσεις. Η παραδοσιακή «αυτονομία» των πανεπιστημίων σημαίνει και μεγαλύτερο πεδίο εξουσίας για την καθηγητική ελίτ. Ασφαλώς και δεν θέλουν να χάσουν τα συντεχνιακά τους προνόμια παραδίδοντάς τα στις ελίτ της κυβερνητικής συντεχνίας. Έτσι εξηγείται το παράδοξο, αυτοί που υποτίθεται είναι τα «θύματα της βίας» στα ΑΕΙ να μην θέλουν για πανεπιστημιακή αστυνομία και αυτή να την προωθεί το πολιτικό προσωπικό ενός κυβερνητικού κόμματος. Από την άλλη το ακαδημαïκό κατεστημένο είναι σε ώσμωση με τις εκάστοτε κυβερνητικές κλίκες, ώσμωση κοινωνικής θέσης αλλά και ώσμωση συμφερόντων. Η ώσμωση αυτή μεγαλώνει με τα χρόνια κι έτσι εξηγείται το αντίθετο παράδοξο, το πόσο μικρό είναι το πολιτικό ανάστημα των ακαδημαϊκών στην προσπάθεια του κράτους να τους κάνει φερέφωνα των επιλογών τους. Αλλά και από την πλευρά της εξουσίας, η αριστερή πτέρυγα του δικομματισμού, ακολουθεί τον οπορτουνισμό των ακαδημαïκών. Ναι μεν στηρίζει την πανεπιστημιακή αυτονομία και μιλά με όρους ιδεαλισμού για τον κοινωνικό ρόλο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αλλά στην προοπτική εξουσίας κανείς δεν θέλει ασαφή όρια ανάμεσα στην εξουσία και την κοινωνία, κανείς δεν θέλει εστίες αντίστασης, κανείς δεν θέλει να τα χαλάσει ούτε με τις απαιτήσεις των καπιταλιστών, ούτε με αυτές της Ε.Ε.
Γιατί δεν είναι μόνο που οι ενοχλητικοί κάνουν στέκια σε άδεια κτίρια είναι ότι ο ίδιος αυτό κόσμος θα αντισταθεί και σε σχέδια για τον συνολικό ρόλο του πανεπιστημίου, θα θίξει συμφέροντα και μέσα από τις πανεπιστημιακές περιφράξεις, και πίσω από εισόδους εταιρειών.
Για κάποια κομμάτια του εκπαιδευτικού προσωπικού και του πολιτικού πεδίου πρόκειται για μια δύσκολη εξίσωση.
Για το καθεστώς στην σημερινή του εκδοχή πάντως δεν είναι. Με αιχμή την πανεπιστημιακή αστυνομία και τον πόλεμο χαμηλής έντασης με τις καταλήψεις και τους φοιτητικούς χώρους η άλλη πλευρά δοκιμάζει το πιο αυταρχικό βήμα εδώ και δεκαετίες εκμεταλλευόμενη και πάλι την πανδημία
Σε αυτή την περίπλοκη σύγκρουση αυτός που θα κερδίσει είναι αυτός που θα έχει την μεγαλύτερη αποφασιστικότητα σε βάθος χρόνου. Δεν είναι μια απομονωμένη σύγκρουση αλλά ένα από τα πολλά μέτωπα που πάνω-κάτω διακυβεύεται το ίδιο πράγμα: χώρος και ποροι για τους πολλούς ή ενίσχυση της κυριαρχίας κράτους και κεφαλαίου. Κι όπως κάθε σύγκρουση έχει τις αντιφάσεις της.
Πέρα από τις αντιφάσεις η υπεράσπιση των ρηγμάτων στην κρατική κανονικότητα, η διάσωση και η επέκταση σημείων που η κοινωνική βάση μπορεί να αναπνεύσει, η ύπαρξη εργαστηρίων κοινωνικού και πολιτικού πειραματισμού και παράλληλα κόμβων αγώνα πρέπει να είναι στρατηγική επιλογή καθενός και καθεμιάς ατομικά και κάθε οργανωμένης δύναμης που αγωνίζεται για ισότητα και ελευθερία.
Ούτε τα πανεπιστήμια αποτελούν το λίκνο της επανάστασης όπως φαντάστηκαν την δεκαετία του 70, ούτε τέτοια υβριδικά πεδία «αναπνοών» προσομοιάζουν με την ελευθερία και την ισότητα που χρειαζόμαστε. Δεν υπάρχουν επίσης αυταπάτες ακόμα και για την παλαιότερη εκδοχή κοινωνικής λειτουργικότητας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αυτή της βαλβίδας εκτόνωσης των κοινωνικών δυναμικών ή της αφομοίωσης εγχειρημάτων μέσα από την άμεση ή έμμεση «νομιμοποίησή» τους. Η ζυγαριά όμως είναι ξεκάθαρη για όλους μόλις διαλυθούν τα νέφη από τον βρώμικο πόλεμο προπαγάνδας που έχει κηρυχθεί.
Όσοι θέλουν το πανεπιστήμιο τόπο μεταμόσχευσης γνώσεων και δεξιοτήτων για τροφοδοτηθεί η αγορά με εξειδικευμένους τεχνίτες γρήγορα και φτηνά και χαμάλη της έρευνας για τις εταιρείες πρέπει να αποτύχουν. Καταλήψεις χάνονται και ξαναφτιάχνονται. Το μονοπάτι του αγώνα έχει σημασία και η αποφασιστικότητα να διαπλατυνθούν τα ρήγματα στην καθολικότητα της κρατικής επιβολής. Τόσο στα πανεπιστήμια όσο και σε οποιοδήποτε άλλο κοινωνικό πεδίο.