Καλωσήρθατε στην έρημο του πραγματικού

Καλωσήρθατε στην έρημο του πραγματικού

Η κατάσταση που επικρατεί στην τουριστική βιομηχανία σήμερα είναι μια μικρογραφία των δομικών αδιεξόδων στα οποία έχει περιέλθει το σύστημα της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς, στην νεοφιλελεύθερη φάση που διανύουμε. Για παράδειγμα, οι ξενοδόχοι, οι ταξιδιωτικοί πράκτορες και το σύνολο του μεγάλου τουριστικού κεφαλαίου, πανηγύριζαν πριν από λίγο καιρό για την κατάργηση των ταξιδιωτικών περιορισμών που ίσχυσαν τα τελευταία δύο χρόνια λόγω της πανδημίας. Κι αυτό γιατί προσδοκούν αποκατάσταση των τουριστικών ροών και κατακόρυφη άνοδο της κερδοφορίας τους. Ωστόσο, γρήγορα βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις χτυπητές ελλείψεις του εργατικού δυναμικού σε αεροδρόμια, ξενοδοχεία και χώρους αναψυχής. Την τελευταία διετία, εκατοντάδες χιλιάδες προλετάριοι υποχρεώθηκαν να αναζητήσουν αλλού δουλειά και να εγκαταλείψουν μαζικά την τουριστική βιομηχανία που φυτοζωούσε για όσο χρόνο διήρκεσε η υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η απότομη αύξηση στη ζήτηση αποτύπωσε αυτές τις δομικές ελλείψεις με τον πιο παραστατικό τρόπο. Στα μεγάλα διεθνή αεροδρόμια δημιουργήθηκαν χαοτικές συνθήκες με πολύωρες καθυστερήσεις, ακυρώσεις πτήσεων και τεράστιες ουρές. Από την άλλη, πολλά ξενοδοχεία έχουν θέσει σε λειτουργία μόνο ένα μέρος από τις κλίνες που διαθέτουν επειδή αδυνατούν να τις εξυπηρετήσουν στο σύνολο τους.

Κι ενώ οι ελλείψεις σε προσωπικό θα έπρεπε, σύμφωνα με τους κανόνες της ορθόδοξης οικονομικής θεωρίας, να θέσει σε κίνηση τους διορθωτικούς μηχανισμούς της αγοράς και να αντισταθμιστεί από μια αυξητική τάση στις απολαβές του συγκεκριμένου κλάδου, οι μισθοί και το πλαίσιο δικαιωμάτων των εργαζόμενων παραμένουν καθηλωμένα σε επίπεδα επιβίωσης. Για να μην πούμε ότι τις περισσότερες φορές οι συνθήκες εργασίας στον συγκεκριμένο κλάδο προσεγγίζουν το καθεστώς του σύγχρονου δουλεμπόριου. Το τουριστικό κεφάλαιο αρνείται να προβεί σε αύξηση των αποδοχών των ανειδίκευτων εργατών (δεν ισχύει το ίδιο για τα πιο προβεβλημένα, διευθυντικά στελέχη του κλάδου, π.χ. σεφ, κλπ), επειδή δεν βλέπει την ώρα να ισοφαρίσει τις απώλειες που έχει υποστεί έπειτα από δύο χρόνια υποχρεωτικής ελαχιστοποίησης των ταξιδιωτικών ροών. Η ανάγκη σε κάποιες περιπτώσεις, και η “απληστία” σε άλλες, τους σπρώχνει να συμπιέσουν κι άλλο τους μισθούς και να εκτινάξουν τις τιμές στα ύψη, χτυπώντας αλύπητα την ίδια στιγμή και τον εργαζόμενο και τον καταναλωτή.

Χρησιμοποιώ εδώ έναν ηθικά φορτισμένο όρο, την “απληστία”, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι οι ηθικές κρίσεις δεν έχουν χώρο στη λειτουργία του καπιταλισμού. Το κεφάλαιο είναι αντικοινωνικό από τη φύση του, εφόσον δεν μπορεί να υπάρχει κάποιος αντικειμενικός περιορισμός, ή ένα από-τα-πριν καθορισμένο όριο, πέρα απ’ το οποίο η άνοδος στο ποσοστό κέρδους καθίσταται “υπέρογκη” ή “ανεπιθύμητη”, με καθαρά οικονομικούς όρους. Για να το πούμε διαφορετικά, το κεφάλαιο είναι καταδικασμένο να τρέχει πίσω από το ποσοστό κέρδους, ανεξαρτήτως τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό και ποιες είναι οι συνέπειες της δραστηριότητας του για τα ετεροκαθοριζόμενα στρώματα και τις ανάγκες τους. Έτσι, δημιουργεί μια έρημο όπου τίποτε δεν ευδοκιμεί και τίποτε δεν ριζώνει.

Οι εργαζόμενοι που διαθέτουν την απαιτούμενη αγοραστική δύναμη, φαντασιώνονται καλοκαιρινές εξορμήσεις, αλλά πέφτουν με τα μούτρα πάνω σ’ ένα τείχος κερδοσκοπικής ακρίβειας και υποβαθμισμένων υπηρεσιών. Οι τουριστικές επιχειρήσεις φαντασιώνονται υπερκέρδη και την οικονομική αφαίμαξη των λαϊκών στρωμάτων, αλλά ξεμένουν από εργάτες για να εκμεταλλευτούν και βλέπουν τα ξενοδοχεία τους μισογεμάτα. Οι προλετάριοι καραδοκούν για μια ευκαιρία να βγάλουν καλά λεφτά, αλλά οι ελλείψεις στον τομέα του τουρισμού δεν μεταφράζονται σε μια εποχική έστω, προσοδοφόρα επαγγελματική αποκατάσταση. Τίποτε δεν φαίνεται να δουλεύει ως θα όφειλε με βάση τις παραδοχές του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Την κατάσταση φαίνεται προς το παρόν οτι σώζει η μαζική εισροή τουριστών από τα μητροπολιτικά κέντρα της Ευρώπης, αν και όπως προειδοποίησε ο πρόεδρος της ευρωπαϊκής ένωσης ταξιδιωτικών πρακτόρων, από του χρόνου οι τουριστικές ροές αναμένεται να μειωθούν εξαιτίας του αντίκτυπου που θα έχει η γενικότερη αύξηση του κόστους ζωής (ενέργεια, πληθωρισμός) στα εισοδήματα των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων.

Και φυσικά η αύξηση αυτή δεν είναι μια παροδική εξέλιξη. Οι δυσθεώρητες αυξήσεις που έχουν σημειωθεί σε όλα τα είδη πρώτης ανάγκης είναι άμεση συνέπεια της τυποίησης των παραγωγικών ρόλων που επιφέρει ο ιεραρχικός διεθνής καταμερισμός της εργασίας στο σύστημα της οικονομίας της αγοράς. Η οικονομική απομόνωση που έχει επιβληθεί στη Ρωσία, δεν φαίνεται να είναι αναστρέψιμη , ούτε δείχνει ότι θα τελειώσει με την λήξη του πολέμου στην Ουκρανία. Όσο οι εχθροπραξίες συνεχίζονται , τόσο βαθαίνει το ρήγμα στην καρδιά της υπερεθνικής ελίτ και η ρωσική άρχουσα τάξη στρέφεται ολοένα και περισσότερο προς την οικονομική ενσωμάτωση με την Κίνα και τον ευρασιατικό γεωπολιτικό χώρο. Ήδη το σήμα κατατεθέν της συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης ανάμεσα σε ΕΕ και Ρωσία, ο αγωγός Nord Stream 2, θεωρείται κλινικά νεκρός, ένα παρωχημένο και μη-βιώσιμο εγχείρημα.i Οι γερμανικές εταιρείες που συμμετέχουν στην κοινοπραξία επιδιώκουν με κάθε τρόπο να ξεφορτωθούν το επενδυτικό μερίδιο που τους αναλογεί , εφόσον τα περιουσιακά στοιχεία που συνδέονται με τον NS2 θεωρούνται “τοξικά” κι εν δυνάμει ζημιογόνα λόγω των δευτερογενών ευρωπαϊκών και αμερικανικών κυρώσεων.

Από την άλλη, η Ρωσία έχει ήδη διακηρύξει την πρόθεση της να ξεκινήσει άμεσα την κατασκευή της απαραίτητης βιομηχανικής υποδομής για να αναδιατάξει τις ροές του φυσικού αερίου μαζικά προς την Κίνα.ii Αυτό βέβαια σημαίνει την υφαρπαγή του ρωσικού μεριδίου στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας από το πολύ ακριβότερο υγροποιημένο αέριο των ΗΠΑ, με τις αντίστοιχες γενικευμένες ανατιμήσεις που θα κληθεί να πληρώσει ο ευρωπαίος προλετάριος ως συνέπεια της ανόδου του κόστους της ενέργειας. Για να το πούμε απλά , οι ευρωπαίοι θα υποχρεωθούν να φτωχύνουν κι άλλο για να χρηματοδοτήσουν τον πολυτελή τρόπο ζωής των προνομιούχων κοινωνικών ομάδων στις ΗΠΑ, με τον ίδιο τρόπο που οι δύστυχοι Ουκρανοί εξαπατήθηκαν για να θυσιάσουν τους ανθρώπους τους στον κυνικό αντιρωσικό πόλεμο που διεξάγει το ΝΑΤΟ.

i M. Lebsky, Putin and the Project of a Big Russian Nation, https://cosmonautmag.com/2022/06/putin-and-the-project-of-a-big-russian-nation/#easy-footnote-5-6396.

ii Russia, China agree 30-year gas deal via new pipeline, to settle in euros, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/exclusive-russia-china-agree-30-year-gas-deal-using-new-pipeline-source-2022-02-04/.