Αναρχικοί και Κοινοβουλευτισμός: Εκλογές και Κοινωνική Αλλαγή
Το παρακάτω κείμενο είναι το τελευταίο αρθρο της σειράς κειμένων του Matt Crossin: “Κριτικές σημειώσεις για τις εξελίξεις στο αναρχικό κίνημα”.
Υπάρχουν κάποιοι που τώρα θεωρούν τους εαυτούς τους αναρχικούς που μας λένε: “Ναι, η αναρχία είναι ο στόχος μας, αλλά δεν είμαστε κοντά στην επίτευξή του και πρέπει να σκεφτούμε να κερδίσουμε τις απαραίτητα αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Αυτό σημαίνει υποστήριξη στους πολιτικούς, ακόμη και να βάλουμε υποψηφιότητα εμείς οι ίδιοι, ώστε να περάσουν νόμοι προς όφελος της εργατικής τάξης”.
Υπάρχουν διάφορα προβλήματα με αυτό. Πρώτον, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι ο αναρχισμός δεν συνεπάγεται μόνο την πίστη στο ιδανικό της αναρχίας – μιας κοινωνίας χωρίς κυριαρχία, κράτος, καπιταλισμό κ.λπ. – αλλά και μια μέθοδο και θεωρία κοινωνικής αλλαγής, που βασίζεται σε μια συγκεκριμένη ανάλυση των υφιστάμενων κοινωνικών σχέσεων, διαδικασιών και θεσμών.
Κάθε κομμουνιστής, ακόμα και ο πιο ενθουσιώδης υπέρμαχος της κρατικής εξουσίας, μπορεί να ισχυριστεί την κατάργηση του καπιταλισμού και του κράτους ως “τελικό στόχο”. Μπορεί ακόμη και να πιστεύουν πραγματικά ότι οι αυταρχικές τους τακτικές είναι οι μόνες ικανές να τον επιτύχουν. Ο ίδιος ο Μαρξ παραδέχτηκε ότι το ιδανικό της αναρχίας ήταν συνεπές με το όραμά του για τον κομμουνισμό, αν και υποστήριζε την εκλογική πολιτική και κάποια μορφή “μεταβατικού επαναστατικού κράτους” ως μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου. Είναι σημαντικό να επαναλάβουμε, επομένως, ότι αυτό που πραγματικά διακρίνει τον αναρχισμό δεν είναι απλώς ο στόχος, αλλά μάλλον η επιμονή μας στην αναγκαία ενότητα μεταξύ μέσων και σκοπών- στην ανάγκη να δράσουμε έξω από και ενάντια στο κράτος, παρά μέσω αυτού.
Εξίσου λανθασμένη είναι η ιδέα ότι μια τέτοια άποψη είναι σχετική μόνο όταν η επανάσταση φαίνεται επικείμενη, και ότι, εν τω μεταξύ, θα πρέπει να εμπλακούμε άμεσα στην πολιτική των εκλογικών εκστρατειών, των κοινοβουλίων και της νομοθεσίας, καθώς αυτά είναι “ο μόνος τρόπος για να επιτύχουμε μεταρρυθμίσεις”.
Οι αναρχικοί απορρίπτουν αυτή την αντίληψη για το πώς συντελείται η κοινωνική αλλαγή -ακόμη και η μεταρρυθμιστική κοινωνική αλλαγή-. Οι αλλαγές στις κυβερνήσεις και τις πολιτικές τους καθοδηγούνται από τις μεταβαλλόμενες ανάγκες του κράτους και του κεφαλαίου, μέσα σε παραμέτρους που καθορίζονται από την υπάρχουσα ισορροπία των ταξικών δυνάμεων. Οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι προϊόν καλών ή κακών ιδεών, πολιτικών ή νομοθεσίας, αλλά, αντίθετα, είναι το αποτέλεσμα του κράτους που υπηρετεί τα συμφέροντα του καπιταλισμού ως συστήματος. Όταν υπάρχει συνεχής πίεση από τα κάτω, που στρέφεται κατά των αφεντικών και των κυβερνήσεων, η άρχουσα τάξη πρέπει να προσαρμοστεί στην απειλή που τίθεται για την κερδοφορία και τη σταθερότητα. Όπου η γυμνή βία δεν είναι αρκετή για να εξαλείψει τον κίνδυνο της οργανωμένης δραστηριότητας της εργατικής τάξης, η απειλή κατευνάζεται μέσω παραχωρήσεων και ανάκαμψης.
Οι εκλογικές και κοινοβουλευτικές νίκες (συμπεριλαμβανομένων των δημοψηφισμάτων και των συνταγματικών συνελεύσεων) συχνά προβάλλονται ως ελαττωματικές, αλλά αναγκαίες, κορυφώσεις της ενέργειας του κοινωνικού κινήματος σε “πραγματική εξουσία”. Αντίθετα, θα πρέπει να κατανοηθούν ως προσπάθειες διοχέτευσης της εξωκοινοβουλευτικής δραστηριότητας – της μόνης πραγματικής εξουσίας που έχουμε – σε διαχειρίσιμες, νόμιμες και, τελικά, μη απειλητικές μορφές.
Όποιος εξετάζει σοβαρά τα ιστορικά δεδομένα θα διαπιστώσει ότι ήταν πάντα ο άμεσος αγώνας και ποτέ η νομική πολιτική, που μας επέτρεψε να επιτύχουμε τη μεταρρύθμιση. Ως εκ τούτου, οι αναρχικοί υποστηρίζουν ότι η μεταρρύθμιση και η επανάσταση είναι το αποτέλεσμα του ίδιου είδους δραστηριότητας. Δεν μπορούν να διαχωριστούν, λες και η μία είναι το φυσικό πεδίο της κοινοβουλευτικής πολιτικής και η άλλη η αυτοοργανωμένη άμεση δράση.
Απεργίες, σαμποτάζ, μπλόκα, πολιτική (και μη) ανυπακοή, εξεγέρσεις, συγκρούσεις: αυτά δεν είναι μόνο τα εργαλεία της επανάστασης, αλλά και τα μόνα όπλα που έχουμε στη διάθεσή μας για να αλλάξουμε τα πράγματα μέσα στον ίδιο τον καπιταλισμό. Αποτελούν επίσης μια γέφυρα μεταξύ των δύο στόχων, της μεταρρύθμισης και της επανάστασης, καθώς αναπτύσσοντας την ικανότητά μας να ασκούμε πίεση στα αφεντικά και τις κυβερνήσεις, αναπτύσσουμε επίσης τις δυνάμεις μας, τις ιδέες μας και την αυτοπεποίθησή μας για να καταργήσουμε όλες τις μορφές καταπίεσης και εκμετάλλευσης, τις οποίες σκοπεύουμε να αντικαταστήσουμε με μια ελεύθερη, σοσιαλιστική κοινωνία.
Οι προεκλογικές εκστρατείες, η καθημερινή εργασία της κοινοβουλευτικής γραφειοκρατίας και η άσκηση της κρατικής εξουσίας είναι όλες συγκεκριμένες μορφές δραστηριότητας που, λόγω της ίδιας τους της φύσης, αποσπούν την προσοχή και ειρηνεύουν τους εργαζόμενους, αποπροσανατολίζοντάς μας από την αυτοοργάνωση και την ταξική πάλη. Μας εγκλωβίζουν σε αυταρχικά μοντέλα οργάνωσης και αναθέτουν σε όσους καταφέρνουν να φτάσουν στην κυβέρνηση να διατηρούν τα συμφέροντα μιας εκμεταλλευτικής τάξης ιδιοκτητών, τα συμφέροντα της οποίας (δεδομένου του ελέγχου της οικονομικής ζωής της κοινωνίας) το κράτος πρέπει αναπόφευκτα να εξυπηρετεί και τα οποία κάθε κυβέρνηση (αν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει ως κυβέρνηση, με την εξουσία να κυβερνά την κοινωνία ως προνομιούχος ελίτ) πρέπει πάντα να αναπαράγει.
Οι αναρχικοί πιστεύουν ότι αυτές οι τακτικές μεταβάλλουν αναγκαστικά τη συμπεριφορά όσων συμμετέχουν σε αυτές, ανεξάρτητα από τις προσωπικές τους πεποιθήσεις ή προθέσεις. Δεν πρόκειται για διαφθορά ή προδοσία, αλλά μάλλον για συστημικές επιταγές και θεσμικές λογικές που δεν μπορούν να ξεπεραστούν ούτε από τους πιο ριζοσπαστικούς πολιτικούς.
Πράγμα που μας φέρνει πίσω σε αυτή την αρχή που βρίσκεται στον πυρήνα του αναρχισμού: την αναγκαία ενότητα μεταξύ μέσων και σκοπών. Όπως είπα, αυτό απαιτεί να αρνηθούμε τη συμμετοχή στην εκλογική πολιτική ή τη συγκρότηση οποιουδήποτε “νέου” κράτους, ανεξάρτητα από τις “επαναστατικές” του αξιώσεις. Ωστόσο, αυτό σημαίνει επίσης ότι πρέπει να οργανωνόμαστε, να παίρνουμε αποφάσεις και να δρούμε με τρόπους που αντανακλούν το ιδανικό για το οποίο εργαζόμαστε και αλλάζουν άμεσα την ισορροπία των ταξικών δυνάμεων, χωρίς σεβασμό σε θεσμούς ή ηγέτες οποιουδήποτε είδους. Οι οργανώσεις μας πρέπει να δομούνται ελεύθερα από τη βάση προς τα πάνω και ο στρατηγικός μας προσανατολισμός πρέπει να είναι προς την άμεση δράση ενάντια στα αφεντικά και την κυβέρνηση.
Ως τελικό σχόλιο, αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η θεσμική ανάλυση του κράτους επεκτείνεται στο τοπικό ή δημοτικό επίπεδο και ότι ο αναρχισμός δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τέτοια πειράματα “άμεσης” ή “δημαρχιακής δημοκρατίας”. Η ενδεχόμενη ρήξη του Murray Bookchin με τον αναρχισμό στα τέλη της δεκαετίας του 1990 φαίνεται να έχει ξεχαστεί από τους “αναρχικούς” που τώρα αναζητούν έμπνευση από τη θεωρία του για τον δημοτικισμό[1].Οι οπαδοί του επαναλαμβάνουν λανθασμένα τη δημοτικιστική πεποίθηση ότι οι δομικές επιταγές του καπιταλιστικού κράτους εξαφανίζονται όσο πιο κοντά βρίσκεται ένα κυβερνητικό όργανο στον πληθυσμό. Δυστυχώς για τους δημοτικιστές, οι οργανωτικές μορφές της κοινοβουλευτικής πολιτικής, οι τρόποι με τους οποίους μας αλλοιώνουν ως ανθρώπους και η λειτουργία τους μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία, παραμένουν οι ίδιες στο επίπεδο ενός δημοτικού συμβουλίου. Ένας τοπικιστικός κρατικός σοσιαλισμός εξακολουθεί να είναι κρατικός σοσιαλισμός.
[1]Για μια καλή κριτική της ρήξης του Bookchin με τον αναρχισμό, δείτε το κείμενο του Iain McKay για το The Next Revolution (2015): https://robertgraham.wordpress.com/2018/06/04/anarchy-democracy-and-murray-bookchin/
Πηγή: Red & Black Notes
