Η πολιτική της επαναστατικής αγάπης.
“Το πρώτο από τα προνόμια σας, και το πιο πολύτιμο με διαφορά, είναι η ζωή. Η ζωή σας είναι ανεκτίμητη. Την προστατεύουν η ηθική σας, οι νόμοι σας, τα όπλα σας. Ο θάνατος ενός από εσάς, είναι ένα τραγικό συμβάν που πλήττει τον ναρκισσισμό σας […] Είστε το απόλυτο, το επίκεντρο, το οικουμενικό. Όταν αναλογίζεστε τον κόσμο, θρηνείτε για την απόσταση που πρέπει να καλύψουν εκείνοι που ζούν στην περιφέρεια για να σας προφτάσουν”.
Houria Bouteldja, “You, White People”
από το βιβλίο, Whites, Jews and Us
Για την Δεξιά και τους ιδεολογικούς εκπροσώπους της, οι μαζικές δολοφονίες στα σύνορα δεν είναι παρά μια πρακτική αναγκαιότητα, ένα μέτρο που είναι απαραίτητο για την προστασία του υπάρχοντος. Αυτή είναι η μόνιμη επωδός που αναμασούν ξανά και ξανά τα στελέχη της πολιτικής ελίτ στα τηλεοπτικά κανάλια και στις συνεντεύξεις που δίνουν στα ΜΜΕ. Η παραδοχή αυτή συνιστά την αρχή μιας συνειδητής καθόδου στην ιδεολογικοποιημένη βαρβαρότητα. Δεν υφίσταται πια η Δεξιά ως διακριτός πολος του ιδεολογικού φάσματος. Υπάρχει μόνο ακροδεξία, ένα εξτρεμιστικό κέντρο που βυθίζεται όλο και περισσότερο στην βαναυσότητα μιας δαρβινιστικής φαντασιακής θεώρησης για την κοινωνία. Αντίθετα, για εμάς που βρισκόμαστε απ’ την άλλη μεριά των χαρακωμάτων του κοινωνικού πολέμου, ο θάνατος έστω κι ενός ανθρώπου στο όνομα της προστασίας του υπαρκτού καπιταλισμού, είναι η στιγμή που αποδεικνύεται ότι το οικονομικό και το πολιτικό σύστημα έχει ξεπεράσει προ πολλού τη χρησιμότητα του. Ότι ένα σύστημα που παράγει θάνατο σε μαζική κλίμακα ως προϋπόθεση για την αναπαραγωγή του, είναι πια αδύνατο να το υπερασπιστεί κανείς χωρις να μοιράζεται και ο ίδιος/α μερίδιο της ηθικής και πολιτικής ευθύνης για τη θηριωδία του.
Όπως γράφει η H. Bouteldja, εκείνο που μας βαραίνει δεν είναι το προπατορικό αμάρτημα του λευκού αποικιοκράτη, δεν είναι ένα είδος μύχιας “ενοχής” που κουβαλάμε στο dna μας. Δεν είμαστε ένοχοι, διότι γεννηθήκαμε λευκοί Ευρωπαίοι από τύχη, όχι από επιλογή. Η αντίδραση όμως στην νεο-αποικιακή βαρβαρότητα είναι ένα ηθικό καθήκον το οποίο δεν μπορούμε να απαρνηθούμε, χωρίς να θυσιάσουμε μαζί και την ηθική υπόσταση μας, την ιδιότητα μας ως ταξικά υποκείμενα που θέλουν να αγωνίζονται για την κοινωνική απελεύθερωση, τη δική τους και των άλλων.i Δεν είμαστε ένοχοι, αλλά αν δεν αντιδράσουμε, είμαστε υπεύθυνοι/υπόλογοι.
Στο έξοχο βιβλίο της, η Bouteldja περιγράφει πώς η γιαγιά της , μια μουσουλμάνα, Αλγερινή μετανάστρια πρώτης γενιάς στην Γαλλία, έσκυψε και φίλησε στο μέτωπο έναν λευκό ηλικιωμένο ασθενή που νοσηλευόταν στο ίδιο δωμάτιο ενός δημόσιου νοσοκομείου με τον άρρωστο γιό της. Ο ηλικιωμένος κύριος βρισκόταν στο τελευταίο στάδιο της ζωής του και, αντιμέτωπη με την αμετάκλητη τραγικότητα του επικείμενου θάνατου, η γριά λύγισε. Ξέχασε για μερικές στιγμές την αποικιακή καταπίεση, την βία του πολέμου της ανεξαρτησίας και τις διώξεις που είχε βιώσει στο πετσί της από τον λευκό εξουσιαστή. Για λίγο, ο ημιθανής άνθρωπος που είχε μπροστά της έγινε ταυτόχρονα, ο γιός κι ο αδερφός της.ii Βιωμένο με αυτόν τον τρόπο, ως ορόσημο της τραγικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης, το συμβάν του θανάτου εμπεριέχει το στοιχείο της οικουμενικότητας. Τα συναισθήματα που μας δημιουργεί μπορούν να είναι η αφετηρία πάνω στην οποία θα χτίσουμε μια πολιτική της “επαναστατικής αγάπης”, όπως γράφει η Bouteldja.
Πρώτη συνέπεια αυτής της συνειδητοποίησης είναι ότι ο διάλογος τελειώνει κι ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στη συνθήκη του (παγκόσμιου) εμφυλίου πολέμου.iii Πράγματι, δεν υπάρχει ιδεολογικός ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στην νεκροπολιτική του Κράτους και της ΕΕ, και την πολιτική της επαναστατικής αγάπης των αλληλέγγυων ταξικών υποκειμένων. Πώς να μιλήσει κανείς και να διαπραγματευτεί για τα “μειονεκτήματα”, ή τα οφέλη που μπορεί να αντλήσει η “κοινωνία” από την μαζική δολοφονία των εξαθλιωμένων; Αν το κάνουμε αυτό, έχουμε ήδη παραδοθεί άνευ όρων στις δολοφονικές ορέξεις των καπιταλιστικών ελίτ που μας κυβερνάνε. Εκείνος που προασπίζεται την “ακεραιότητα του έθνους” είναι υποχρεωμένος να υπερασπιστεί τον θάνατο, να τον εκλογικεύσει. Να τον εντάξει σε ένα οργανωμένο σχέδιο προστασίας των συνόρων “μας”. Να κατασκευάσει διαχωριστικές γραμμές και κριτήρια ετερότητας που θα μετατρέψουν την μαζική δολοφονία σε γεγονός αδιάφορο που αφορά κάποιους “άλλους”, στην καλύτερη περίπτωση. Ή στην χειρότερη, σε αποδεκτή μέθοδο της σύγχρονης διοικητικής “επιστήμης”, μία εκ των καλών – τεχνοκρατικών – τεχνών, για να παραφράσουμε εδώ τον De Quincey.iv
Αντίθετα, η αλληλεγγύη στους μετανάστες δεν μπορεί παρά να εκκινεί από ένα βαθύ συναισθηματικό τραύμα. Το τραύμα αυτό είναι ευεργετικό. Μας θυμίζει ότι πρώτα είμαστε άνθρωποι με κριτική συνείδηση και σκέψη. Ότι δεν είμαστε άβουλα όντα, γρανάζια σε μια διεθνοποιημένη καπιταλιστική μηχανή που δεν πάυει ποτέ να λειτουργεί , που χωνεύει ολόκληρα τα σώματα των προλετάριων που έχουν την ατυχία να πέσουν στο διάβα της και τα μεταβολίζει. Πονάμε όταν βλέπουμε τα άψυχα σώματα να σωριάζονται το ένα δίπλα στο άλλο, όταν τα πτώματα πνιγμένων παιδιών ξεβράζονται στις παραλίες όπου οι νεομπουρζουάδες απολαμβάνουν τις ειδυλλιακές διακοπές τους. Ο πόνος αυτός αρχικά είναι στοιχειακός, πρωτόγονος, απολίτικος. Έχει την έννοια της ηθικής πυξίδας που μας δείχνει προς τα που πρέπει να στραφεί η έλλογη πολιτική μας δράση. Πριν από τη νηφάλια μελέτη των ταξικών ιεραρχιών και των οικονομικών συμφερόντων, είναι αυτή η οδύνη που αψηφά θεωρητικά σχήματα και εμμένει σε μια σχεδόν θρησκευτική ευλάβεια για την αξία της ανθρώπινης ζωής.
Θρησκευτική , όχι από την άποψη του τρόπου που ερμηνεύουμε τα αίτια αυτής της καταστροφής, ως “θεομηνία” ή ως κάτι έξω από το ανθρώπινο πεδίο δράσης, αλλά με την έννοια της αυταπάρνησης με την οποία τα προλεταριακά υποκείμενα που ταυτίζονται με τους διωκόμενους πρόσφυγες, που υιοθετούν ως δική τους την υπόθεση τους, αυτόματα τίθενται εκτός του υγιούς “εθνικού κορμού”, ερχόμενοι σε σύγκρουση ακόμη και με τμήματα της δικής τους κοινωνικής τάξης, ταξικά υποσύνολα που έχουν επηρεαστεί απο τα μισανθρωπικά κηρύγματα του ακροδεξιού νεοφιλελευθερισμού. Κατά μία έννοια, εκείνοι που τάσσονται στο πλευρό των μεταναστών και διαπράττουν με αυτον τον τρόπο την ύψιστη χειρονομία διαχωρισμού τους από την αγέλη της νέας μπουρζουαζίας, είναι εκείνοι που σώζουν το δόγμα της “χριστιανική αγάπης”, που το επαναφέρουν στη σωστή, ιστορική του διάσταση. Είναι ακόμα εκείνοι που σώζουν την τιμή του ανθρωπιστικού ιδεώδους των αστικού πολιτισμού, που στρέφουν αυτό το ιδανικό ως κάτοπτρο μέσα στο οποίο καθρεφτίζονται οι κανιβαλικές συνθήκες ύπαρξης των νεοαστών.
Κάποτε οι Hardt & Negri είχαν προβάλλει ως ριζοσπαστικό αίτημα την έννοια της “παγκόσμιας υπηκοότητας”, ένα είδος θεσμικής αναγνώρισης για τις μάζες του πολυεθνικού προλεταριάτου που στις συνθήκες της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς βρίσκονται πάντα σε κίνηση.v Από την μεριά του, ο Τσίπρας κατέφτασε λαχανιασμένος στην Καλαμάτα, για να φωτογραφηθεί με τα πτώματα, να αγκαλιάσει υποκριτικά όσους σώθηκαν και να απαιτήσει “ελευθερία μετακίνησης” και την αναθεώρηση του Δουβλίνου ΙΙ, που με τα τωρινά δεδομένα στην οικονομία και την παραγωγή δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε. Η πιεστική ανάγκη που αρχίζει να διαφαίνεται έντονα μέσα από τα διλήμματα που θέτει το μεταναστευτικό, σίγουρα δεν είναι η πανηγυρική αποθέωση της ατομικότητας του κάθε πρόσφυγα, αλλά να επανεφεύρουμε τρόπους συλλογικής συμβίωσης που θα έχουν χώρο για τους μετανάστες και δεν θα τους αντιμετωπίζουν ως ανθρώπινα σκουπίδια. Τούτο το ερώτημα είναι υπαρξιακό, όχι μόνο για τους πρόσφυγες και το μεταναστευτικό προλεταριάτο, αλλά και για τους πληβείους από την άλλη μεριά του φράχτη, μέσα στις χώρες υποδοχής. Ως και ο, σε καθεστώς μόνιμης διανοητικής σύγχυσης, Ζίζεκ μπόρεσε να αναγνωρίσει ότι οι μετανάστες είναι εκείνοι από τους οποίους θα ξεκινήσει η αναθέρμανση της ταξικής πάλης στις μέρες μας.vi
Μέχρι και σήμερα, η μισανθρωπική δεξιά έχει επιβάλει το ιδεολογικό της μονοπώλιο στους συμβολικούς όρους σύμφωνα με τους οποίους γίνεται η ερμηνεία του μεταναστευτικού ως ζητήματος, εσωτερικής πια, πολιτικής. Φυσικά, σε αυτό το καθεστώς σημασιών και νοημάτων έχει προσχωρήσει και η κυβερνητική αριστερά , που σήμερα χύνει κροκοδείλια δάκρυα για τους πνιγμένους, αφού η σιδερένια καταστολή των μεταναστευτικών ροών είναι μια αντικειμενική ανάγκη για την επιβίωση της κρατικής μορφής και των κοσμοπολίτικων διακρατικών μπλοκ του κεφαλαίου. Καμιά “εναλλακτική πρόταση” διαχείρισης του μεταναστευτικού δεν μπορεί να υπερκεράσσει αυτή την αντικειμενική αναγκαιότητα, χωρίς να αμφισβητήσει τα ίδια τα ιδεολογικά και υλικά θεμέλια της κρατικής μορφής. Καμία “Ευρώπη των λαών” δεν πρόκειται να “μετασχηματίσει προοδευτικά” την εκτρωματική ένωση των πολυεθνικών, αν πρώτα δεν τη διαλύσει για να την ξαναφτιάξει από τα κάτω, σε μια νέα βάση. Η διαλεκτική μας διδάσκει άλλωστε ότι υπάρχει ένα όριο μέχρι το οποίο κάτι μπορεί να αλλάξει και παράλληλα να συνεχίσει να είναι το ίδιο πράγμα που ήταν και πριν. Με άλλα λόγια, οι ποσοτικές αλλαγές συσσωρεύονται και , όταν υπερβουν ένα ορισμένο κομβικό σημείο, μεταβάλλουν ποιοτικά το αντικείμενο, αλλάζουν ριζικά τη φύση, τη δομή και την λειτουργία του.vii
Η τελευταία γραμμή άμυνας της ξενοφοβικής, οριενταλιστικής προπαγάνδας παρομοιάζει τους ρακένδυτους μετανάστες που φτάνουν στα σύνορα, με τις φυλές των Γερμανών βαρβάρων που το 200μ.Χ. διάβηκαν τον Ρήνο, εποίκισαν τα ρωμαϊκά εδάφη και μέσα σε μερικές δεκαετίες οδήγησαν στην αποσύνθεση της άλλοτε κραταιάς αυτοκρατορίας. Όπως οι Γερμανοί, έτσι και οι μετανάστες έρχονται χωρίς να τους έχει καλέσει κανένας. Οι χώρες τους είναι μακρινές και διαλυμένες. Στα μέρη απ’ όπου προέρχονται βασιλεύει η βία, η φτώχεια και η εξαθλίωση, αποτέλεσμα χωρίς αμφιβολία της αμορφωσιάς και της χυδαιότητας που είναι έμφυτη σε αυτούς τους λαούς της περιφέρειας. Είναι όλοι τους φορείς μιας οπισθοδρομικής κουλτούρας και οι αντιλήψεις τους δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τον “πολιτισμένο” τρόπο ζωής μας. Τι δουλειά έχουμε εμείς με αυτούς; Εξάλλου, η θέση του καθενός στην ταξική πυραμίδα είναι το σωρευτικό αποτέλεσμα των ατομικων του επιλογών , αυτό διδάσκει η νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία. Γιατί λοιπόν να αναλάβουμε εμείς την ευθύνη για την κατάντια τους;
Δεν θα μιλήσω κάν εδώ για την εκτεταμένη βία κι εκμετάλλευση, τη λεηλασία των φυσικών πόρων και την καταστροφή των οικοσυστημάτων, τη διάλυση των τοπικών κοινωνιών και την μετατροπή των κατοίκων της περιφέρειας σε μοντέρνους σκλάβους στην υπηρεσία του πολυεθνικού , κι εννίοτε εγχώριου, κεφάλαιου. Θα περιοριστώ εδώ να αναφέρω ότι μόλις δώδεκα χρόνια έχουν περάσει από τότε που τα σιδερένια σμήνη του ΝΑΤΟ απογειώνονταν από την αμερικάνικη βάση της Σούδας για να μεταμορφώσουν τη Λιβύη σε ένα απέραντο σκλαβοπάζαρο. Λίγο περισσότερα είναι τα χρόνια που έχουν παρέλεθει από την εποχή που η Ελλάδα έστελνε στρατό στο Αφγανιστάν, ως φόρο υποτέλειας στους αμερικανούς επικυρίαρχους, για να βοηθήσει στην στρατιωτική κατοχή που έσπειρε το χάος και τον θάνατο στη χώρα. Στην αλλοτε ειρηνική Συρία, ο πόλεμος μαίνεται ακόμα. Όπως η Ρώμη πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, η αυτοκρατορία του διεθνοποιημένου καπιταλισμού πληρώνει τώρα το τίμημα για την υπερβολική επέκταση της της.
i H. Bouteldja, Whites, Jews and Us (Semiotexte), σελ. 45.
ii Bouteldja, σελ. 51.
iv Αναφέρομαι εδώ στο βιβλίο του Thomas de Quincey, Η δολοφονία ως μία εκ των καλών τεχνών.
v M. Ηardt & A. Νegri, Empire (Harvard University Press), σελ. 396-400.
vi S. Zizek, Η Νέα Πάλη των Τάξεων (Εκδόσεις Πατάκη), σελ. 95.
vii Πρόκειται για έναν από τους “νόμους” της διαλεκτικής που διατύπωσε ο Ένγκελς στο φιλοσοφικό έργο του “Διαλεκτική της Φύσης”, https://www.marxists.org/archive/marx/works/1883/don/ch02.htm.
