Ο νεοδημοκράτης προλετάριος.
Το λαϊκό φολκλόρ είναι γεμάτο με πλάσματα ανεξιχνίαστα και μαγικά. Ο λαός ανέκαθεν διηγούνταν συναρπαστικές ιστορίες για ξωτικά και μονόκερους, νεράιδες και σειρήνες. Ποτέ κανείς δεν είχε δει στην πραγματική του ζωή κάτι που να μοιάζει με σειρήνα, όλοι όμως γνώριζαν που έπρεπε να την αναζητήσουν. Γνώριζαν ότι το σώμα της ήταν μισό ανθρώπινο και μισό ψάρι, είχαν ακουστά για το μαγικό τραγούδι της που παράσερνε τους θαλασσοπόρους στο χαμό. Ο λαός χρησιμοποιούσε τις υπερφυσικές ιδιότητες αυτών των πλασμάτων για να εντρυφήσει με τη φαντασία του στα μυστήρια του σύμπαντος. Να εξηγήσει μέσω της μαγικής θεώρησης του κόσμου, εκείνα τα πράγματα που δυσκολευόταν να κατανοήσει με τη λογική.
Έχω την εντύπωση ότι στο πολιτικό φολκλόρ της ελευθεριακής αριστεράς και της αναρχίας, τη θέση της σειρήνας, της νεράιδας και του μονοκέρου έχει πάρει ένα άλλο μυθικό όν, ο νεοδημοκράτης προλετάριος. Η αινιγματική φιγούρα αυτή του εκφυλισμένου ταξικού υποκειμένου είναι ο τρόπος τον οποίο πολλές ελευθεριακές-αναρχικές ομάδες ή μεμονωμένοι σύντροφοι επιστράτευσαν ώστε να αναμετρηθούν ψυχικά και θεωρητικά με το σοκ του αποτελέσματος των εκλογών του Ιουνίου. Σύμφωνα με αυτή την λογική, το 40% που συγκέντρωσε ο μητσοτακισμός εξηγείται μονάχα αν υποθέσουμε ότι το νεοφιλελεύθερο φαντασιακό των ελίτ έχει διαποτίσει τα πληβειακά στρώματα μέχρι το μεδούλι, αν οι μη-έχοντες έχουν στραφεί αποφασιστικά προς την ιδιώτευση και τον αχαλίνωτο ατομικισμό. Με μια πρώτη ανάγνωση, το παραπάνω συμπέρασμα μοιάζει λογικό. Η εκλογική πλειοψηφία μεταφράζεται βιαστικά σε κοινωνική πλειοψηφία κι αφού οι ελίτ του συστηματος της οικονομίας της αγοράς και οι νεομπουρζουάδες δεν είναι παρά μια ισχυρή μειοψηφία σε ένα αρχιπέλαγος μιας επισφαλούς, κατά κύριο λόγο, πληβειακής μάζας, τότε η ένταξη μιας μεγάλης μερίδας των από κάτω στο νεοφιλελεύθερο μπλοκ εξουσίας εμφανίζεται ως η μόνη λογική εξήγηση για τα ποσοστά που κατέγραψε η ΝΔ.
Αν όμως συνυπολογίσουμε την αποχή , αίφνης τα νούμερα καθώς και τα κοινωνικά φαινόμενα που αποτυπώνουν, εμφανίζονται στην πραγματική τους διάσταση. Το φαραωνικό 40% του κυβερνόντος κόμματος μεταμορφώνεται σε ένα ισχνό 25% , που δεν απέχει και τόσο πολύ απ’ το ιστορικά χαμηλό 18,85% που κατέγραψε η ΝΔ στις ταραγμένες εκλογές του 2012. Κι επειδή η συνήθης απάντηση σε αυτό το ενθαρρυντικό επιχείρημα αφορά την πλασματική εικόνα της αποχής που προκύπτει από τις στατιστικές ανεπάρκειες των εκλογικών καταλόγων (συμπερίληψη ανθρώπων που έχουν αποβιώσει, κλπ), καλό θα ήταν να πάρουμε εδώ σαν βάση για τον υπολογισμό μας όχι τους εγγεγραμμένους ψηφοφόρους, αλλά το σύνολο του πληθυσμού σε απόλυτους αριθμούς. Αν λοιπόν η ΝΔ συγκέντρωσε 2.407.750 ψήφους και ο πληθυσμός της χώρας σύμφωνα με την απογραφή του 2021 είναι 10.432.481, αυτό συνεπάγεται ότι τα εγχώρια κοινωνικά στρώματα που συντάσσονται ενεργά με τον νεοφιλελευθερισμό δεν ξεπερνούν το 23,07% των κοινωνικών ομάδων που συνθέτουν από πάνω μέχρι κάτω την ταξική πυραμίδα στην ολότητα της.
Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι να οικειοποιηθούμε αυθαίρετα την αποχή και να της προσδώσουμε ετσιθελικά ένα πολιτικό ή ριζοσπαστικό νόημα που μας βολεύει, αλλά να διακρίνουμε όσο πιο καθαρά γίνεται, και λαμβάνοντας υπόψη και τα διαθέσιμα εμπειρικά δεδομένα, τα ταξικά στρώματα που αποτελούν την κρίσιμη μάζα πίσω απ’ την συστημική αναδιάρθρωση και την απολυταρχική στροφή που επιχειρεί να φέρει σε πέρας η πολιτική εμπροσθοφυλακή του νεοφιλελευθερισμού. Να εκτιμήσουμε δηλαδη σωστά την πολιτική, οικονομική, πολιτισμική και αριθμητική δύναμη τους. Αν θα θέλαμε να πραγματοποιήσουμε μια ταξική ανατομία αυτής της νεοφιλελεύθερης εκλογικής πλειοψηφίας, θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι, κατά σατανική σύμπτωση, το εκλογικό αποτέλεσμα εμφανίζει έκδηλες αναλογίες με την κατανομή των τραπεζικών καταθέσεων, όπως ανακοινώθηκαν πρόσφατα από την EUROSTAT. Σύμφωνα λοιπόν με την τελευταία οικονομική έκθεση, το 70% του πληθυσμού της χώρας έχουν κάτω από 1000 ευρώ στην τράπεζα και αντιμετωπίζουν κρίσιμες δυσκολίες σε ότι αφορά την καθημερινή αυτοσυντήρηση κι επιβίωση τους. Από την άλλη, το ποσοστό των καταθέσεων με 50.000 ευρώ και πάνω ανέρχεται περίπου στο 15% , με τα αντίστοιχα ποσοστά να μειώνονται περαιτέρω, όσο αυξάνεται η κλίμακα της ατομικής συσσώρευσης του πλούτου. Τα ευρήματα αυτά επουδενί δεν φαίνεται να συμβαδίζουν με την υπόθεση μιας γενικευμένης κοινωνικής αντεπανάστασης, μιας συντηρητικής στροφής με πλατιά ερείσματα στις υποτελείς κοινωνικές τάξεις. Περισσότερο είναι συμβατά με ένα θεωρητικό σχήμα μιας στυγνής ταξικής ολιγαρχίας που κυβερνάει χωρίς αντίπαλο επειδή έχει αποξενώσει την μεγαλύτερη μερίδα των ετεροκαθοριζόμενων στρωμάτων από τους εξουσιαστικούς θεσμούς της αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης.
Έτσι, θεωρώ ότι στην ιδέα της καθολικής επικράτησης του ηγεμονικού νεοφιλελεύθερου φαντασιακού, μπορούμε ακόμη να αντιπαρατάξουμε την εκλογική απεργία της μεγάλης προλεταριακής μάζας, είτε αυτή έγινε συνειδητά ως πολιτική επιλογή, ή ως προϊόν μιας συνειδητής παραίτησης από τα “κοινά”, ως μια δόκιμη εξήγηση για τον θρίαμβο της ΝΔ στις εκλογές. Αναμφίβολλα, αυτό δεν σημαίνει ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός δεν διαθέτει τις δομές που έχει ανάγκη για να επιδράσει πάνω στην κοινωνική παραγωγή της υποκειμενικότητας. Θα ήταν άλλωστε παράλογο να ισχυριστώ ότι μια ετερόνομη πολιτική εξουσία δεν είναι σε θέση να παράξει ετερόνομες κοινωνικές μονάδες. Ωστόσο, η διάρρηξη αυτής της διαδικασίας κοινωνικοποίησης που διαπαιδαγωγεί τις πληβειακές μάζες σύμφωνα με τις φαντασιακές σημασίες που εκπορεύονται από το κοινωνικό παράδειγμα των κυρίαρχων ελίτ, επέρχεται με τρόπο φυσικό και αναπόδραστο όταν η φαντασιακή θέσμιση του υποκειμένου ακυρώνεται στην πράξη από τις υλικές συνθήκες της ύπαρξης του. Τούτο σημαίνει πρακτικά ότι τελικά το ίδιο το σύστημα παράγει τους – δυνητικούς – εχθρούς του, ότι στο επίπεδο της κατασκευής της κοινωνικής υποκειμενικότητας καταρρέει διαρκώς κάτω απ’ το βάρος των αντιφάσεων του. Κι αυτό γιατί στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, οι προλετάριοι γαλουχούνται σύμφωνα με τις βαθυστόχαστες διδαχές που δίνουν βάρος στην απόλυτη αυταξία τους ως άτομα, μόνο και μόνο για να δουν τις προσδοκίες τους να συντρίβονται όταν τους αναθετεί ένας από τους -φερόμενους ως- υποδεέστερους ρόλους στον ιεραρχικό κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας. Από αυτη την άποψη , το ανθρωπολογικό πρότζεκτ του νεοφιλελευθερισμού πάντοτε θα αποτυγχάνει ,αφού στον πυρήνα του φέρει μια αδιάντροπη και αμετανόητη φιλοσοφικο-ιδεολογική απολογία της ανισότητας.
Από την άλλη, η ρήξη με το κυρίαρχο κοινωνικό παράδειγμα, η άρνηση της πλήρους εσωτερίκευσης των ηγεμονικών ηθικών αξιών και αντιλήψεων, δεν μεταφράζεται πάντοτε αυτόματα σε κατάφαση μιας άλλης ηθικής του αυτόνομου ταξικού υποκειμένου, όπως υποτίθεται ότι θα συνέβαινε σύμφωνα με μια μηχανιστική, διαλεκτική ανάγνωση της κοινωνικής πραγματικότητας. Η ταξική εμπειρία πάντοτε διαμεσολαβείται από την πολιτισμική πρόσληψη του υποκειμένου και αντί για εξεγερμένους προλετάριους, η απόρριψη του υπάρχοντος μπορεί τελικά να έχει σαν αποτέλεσμα την μαζική παραγωγή “παραβατικών” στοιχείων, ενός έκνομου προλεταριάτου που πιθηκίζει τις αντικοινωνικές συμπεριφορές των ελίτ κι επιδίδεται στο παράφορο κυνήγι του ατομικού πλουτισμού, με τα υποτυπώδη μεσα που έχει στη διάθεση του. Σίγουρα, έχει πάντοτε ενδιαφέρον η κουβέντα γύρω απ’ την φιγούρα του παράνομου ως ενός εξεγερμένου υποκειμένου. Ως μιας οντότητας η δραστηριότητα της οποίας αποτελεί την πηγή παραγωγής ενός εναλλακτικού δικαίου που βρίσκεται στον αντίποδα της αστικής κοινωνικής τάξης, ή την ερμηνεία του ως φορέα του καπιταλιστικού φαντασιακού κι ως εκτελεστικού οργάνου επιβολής της (νεο)αστικής αντίληψης μέσα στους κόλπους των υποτελών τάξεων. Απ’ την μεριά μου, θεωρώ ότι π.χ. οι έγκλειστοι ηγέτες της Αδελφότητας των Αρείων (AB), που επιδεικνύουν καταπληκτική ικανότητα στο να διευθύνουν μια εγκληματική αυτοκρατορία μέσα απ’ τα κελιά τους, στην πτέρυγα απομόνωσης των πιο σκληρών φυλακών των ΗΠΑ, θα μπορούσαν θαυμάσια να είναι τα μέλη του Δ.Σ. μιας αρπακτικής πολυεθνικής επιχείρησης (αν δεν είχαν γεννηθεί φτωχοί), αλλά δύσκολα θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε κοινωνικούς επαναστάτες, έτοιμους να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για την ελευθερία και την ευημερία του διπλανού τους.i
Όπως και να χει, αν δεχτούμε ότι ισχύουν όσα γράψαμε πιο πάνω, τότε προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα. Αν το προλεταριάτο δεν έχει υποκύψει στο μεγαλύτερο μέρος του στα θέλγητρα της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας , ποιος ήταν ο λόγος που προτίμησε την μαζική αποχή και απέφυγε να υποστηρίξει κάποιο από τα κόμματα της καθεστωτικής Αριστεράς; Στο κάτω, κάτω στο εκλογικό σούπερ-μάρκετ μπορούσε κανείς να βρει προϊόντα για όλα τα γούστα. Από τον αμήχανο κι εν πολλοίς απροσδιόριστο σοσιαλφιλελευθερισμό του ΣΥΡΙΖΑ, μέχρι τις αντισυστημικές κορώνες του Βαρουφάκη, ή την παραδοσιακή εκδοχή “λαϊκής εξουσίας” των νεοσταλινικών του ΚΚ. Η άποψη μου είναι ότι η αδιαφορία που επέδειξε ο λαϊκός παράγοντας για τα τεκταινόμενα στις εκλογές αντανακλούν ως έναν βαθμό την πικρή πολιτική πείρα που απέκτησαν οι μάζες των καταπιεσμένων τα προηγούμενα χρόνια, όταν ταύτισαν τον εκλογικό δρόμο προς μια ήπια σοσιαλδημοκρατία με την εξαπάτηση της αριστερής διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.
Ίσως ακόμη να φανερώνει κι ένα μέτρο πολιτικής ευφυϊας εκ μέρους των λαϊκών τάξεων, αφού αν το ζητούμενο ήταν η καταψήφιση του κανιβαλικού κυβερνητικού προτάγματος της ΝΔ, αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο με μια ψήφο υπέρ του αντίθετου της. Το αντίπαλο δέος όμως είτε δεν υπήρχε (βλ. στροφή του “κυβερνητικού” ΣΥΡΙΖΑ προς τον “πραγματισμό” ενός ανύπαρκτου κέντρου), ή είχε από λίγες ως ελάχιστες πιθανότητες να μπει στη Βουλή (π.χ. ΜΕΡΑ25), με τις ψήφους να καταλήγουν πάλι υπέρ του πρώτου και του δεύτερου κόμματος, χάρη στα μαγικά της ενισχυμένης αναλογικής. Πάνω απ’ όλα όμως νομίζω ότι είναι διάχυτη η αίσθηση που υπάρχει ανάμεσα στις υποτελείς ομάδες ότι η αλλαγή που έχει συντελεστεί μετά το δημοψήφισμα του 2015 είναι μη αναστρέψιμη με θεσμικά μέσα και ότι βαδίζουμε ολοταχώς προς τη θεσμοποίηση του μονοκομματικού κράτους. Η συνταγματική αναθεώρηση που βρίσκεται στο βάθος του τούνελ για τα πολιτικά πλάνα του νεοφιλελεύθερου μπλοκ εξουσίας, εκεί φαίνεται να αποσκοπεί.ii Στην επικύρωση της θεσμικής ανασυγκρότησης των οργάνων της διακυβέρνησης σε μια μεταδημοκρατική βάση, όπου η εκτελεστική εξουσία θα αποκτήσει θεσμικό πλεονέκτημα έναντι της νομοθετικής και το βάρος θα πέφτει στην έννοια της “σταθερότητας” του πολιτεύματος και όχι στον άλλοτε θεμελιώδη μύθο της “λαϊκής κυριαρχίας”.
i Φυσικά, η παρατήση για την ηγετική κλίκα της AB γίνεται εδώ από την σκοπιά μιας κοινωνιολογικής ανάλυσης της οργάνωσης, όχι απο την σκοπιά του ιδεολογικού υπόβαθρου της, το οποίο άλλωστε παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Έχω την αίσθηση ότι οι ίδιες παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν κάλλιστα αναφορικά και με την μεγαλύτερη “μαύρη” εγκληματική οργάνωση στις αμερικάνικες φυλακές, την Black Guerilla Family.
ii https://thepressproject.gr/xechaste-osa-xerate-na-ti-syntagmatiki-anatheorisi-etoimazoun/.
