Το δικαίωμα στην Βλασφημία. Κάθε ιδεολογικό ρεύμα διαμορφώνει ανθρωπότυπους που αντανακλούν με συμπεριφορικούς όρους τις θεμελιώδεις ιδεολογικές προσλήψεις του ρεύματος. Ο αναρχισμός, τόσο με την απουσία ενός συμπαγούς δόγματος όσο και με την εμμονή στην αμφισβήτηση κάθε αρχής που προκαλεί η αντιεξουσιαστική του παράμετρος, δεν τα πάει καλά με τις υπερανθρώπινες και υπεριστορικές σταθερές είτε αυτές αφορούν ερμηνεία, είτε πίστη, είτε αυθεντία. Η Βλασφημία είναι στην καρδιά και το μυαλό κάθε αναρχικού/ης σχεδόν σαν διαρκής πειρασμός καθώς αντιπαρατίθεται με μια εξουσία αλλά και συχνά προβοκάροντας την ίδια τη βάση και όσα ιερά της πριονίζουν την ελευθερία. Ο ρόλος του Θερσίτη, όσο κι αν αποτελεί στην υπερβολή του ένα εύκολο μονοπάτι στον ελιτισμό και την antisocial πόζα, είναι ένας δικός μας ρόλος…
Αν η ελευθερία είναι η μόνη σταθερά στην αναρχία τότε τα πάντα είναι σε κίνηση. Εχουμε επιλέξει να μετράμε την κίνηση των πραγμάτων κι ας χάνουμε ακρίβεια στον ορισμό τη θέσης τους. Η δική μας «αρχή της απροσδιοριστίας» όμως δεν λειτουργεί μόνο αποδομητικά και σίγουρα όχι απρόσημα όπως η απροσδιοριστία της τρολοκρατίας επιβάλει όπου κυριαρχεί. Η αναρχική βλασφημία έχει οδοδείκτη την άρνηση, είναι εχθροπαθής, πυροδοτική, έχει πάντα ξεκάθαρο αντίπαλο, βιάζεται να αρπαχτεί. Κατά μία έννοια είναι η συνέχεια του τερρορισμού στο επίπεδο του λόγου. Στήνει σημεία ασυνεχειών, εκβιάζει ανισορροπίες και ανορθολογισμό στον αντίπαλο προσβάλλοντας καίρια τους συμβολισμούς του, προκαλεί κίνηση και δημιουργεί νέες άγνωστες πιθανότητες. Είναι το ίδιο το πνεύμα της εξέγερσης που μεταδίδεται σαν φωτιά των κατάλληλη ώρα και ποδοπατά σύμβολα. Στην πραγματικότητα η βλασφημία δεν έχει πολιτικό πατέρα, γεννιέται στη βάση κάθε φορά που αυτή αντιλαμβάνεται την δύναμή της και γίνεται κύριος του εαυτού της εκδικούμενη τις φόρμες που κρατούσαν εγκλωβισμένη. Ο αναρχισμός αυτό το έχει εσωτερικευμένο και το χρησιμοποιεί σαν εργαλείο.
Από μια άλλη οπτική η βλασφημία είναι η επίθεση του ανθρώπου στον ουρανό, μια υπενθύμιση προς το επέκεινα ποιος τα δημιούργησε όλα και ποιος τα καταστρέφει όποτε θέλει. Σε έναν κόσμο που οι θρησκείες και τα δόγματα ασκούν την δική τους αυθαίρετη εξουσία σε όλα τα πεδία της ατομικής και κοινωνικής ζωής είναι στην «αναρχική ιερή παράδοση» η επίθεση στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, ο αντικληρικαλισμός, η πρόκληση απέναντι στα ήθη που η θρησκεία επιβάλει στην καθημερινή ζωή.
Σήμερα σε κάποια μέρη του πλανήτη, και η Ελλάδα μέσα σε αυτά, οι κοινωνικές βάσεις έχουν κερδίσει σε μεγάλο βαθμό την δυνατότητα να μην δεσμεύονται από τις απαιτήσεις των εκκλησιών. Ναι, πληρώνουμε τους παπάδες αλλά πλέον δεν μπορούν να απαγορεύουν προγαμιαίες σχέσεις, δεν μοχλεύουν θεσμικά την κοινωνική ζωή όσο παλιότερα, δεν σε υποχρεώνουν να ακολουθείς το δόγμα τους. Έτσι και μόνο έτσι γίνεται νοητός ο «σεβασμός» στα όσια της όποιας θρησκευτικής πίστης, αν τουλάχιστον αντιληφθούμε τον σεβασμό αυτό ως ενσυναίσθηση της ψυχολογικής σημασίας της ατομικής πίστης για ανθρώπους της τάξης μας. Το πράγμα αλλάζει βέβαια όταν αυτοί άνθρωποι της τάξης μας βοηθούν στην επιβολή της ατζέντας της πίστης τους για παράδειγμα με απαγόρευση αμβλώσεων. Είναι επίσης τελείως διαφορετικά σε άλλες γωνιές του κόσμου που η θρησκεία έχει αυξημένη εξουσία και ήταν πολύ διαφορετικά τις εποχές δύναμης του αναρχισμού.
Για να λέμε την αλήθεια όμως, παρά την όποια ενσυναίσθηση στα όσια «δικών μας» ανθρώπων που δεν ενοχλούν κανέναν, ένα σκίτσο που προβάλλεται δημόσια, με τις ιερές γραφές των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών ως χαρτιά υγείας δεν μπορεί παρά να κάνει τον Θερσίτη να χαμογελάσει.
Μόνο που το επίμαχο σκίτσο δεν το πρόβαλαν δημόσια αναρχικοί για να βλασφημήσουν τα σύμβολα των κυρίαρχων θρησκειών, ούτε ήταν το αποτέλεσμα μιας μαζικής κοινωνικής άρνησης. Τα πρόβαλλαν κυρίαρχοι με σκοπό την κλασσική διαίρεση της βάσης με θρησκευτικούς όρους και την επανασυσπείρωση της πλειοψηφίας στα σχέδια τους.
Η προβολή των σκίτσων του Charlie Hebdo στο κέντρο του Παρισιού εκφράζει την αντιστροφή της βλασφημίας αφού δεν συνιστά κάτι άλλο από την επιβεβαίωση του κυρίαρχου καθεστωτικού λόγου ως την μόνη «ιερότητα». Το κράτος κάνει σαφές πως αποτελεί την υπέρτατη αρχή αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα την στρατηγική του για τον κοινωνικό έλεγχο σε μια εποχή πολύπλευρης και χαοτική κρίσης που ακουμπάει όλα τα πεδία της ζωής. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι τα σκίτσα αφορούσαν κατά κύριο λόγο το Ισλάμ, η προσβολή κατά του Χριστιανισμού και του Εβραϊσμού ήταν παρούσα και οι εκπρόσωποι των δύο δογμάτων τουλάχιστον στην Γαλλία, σιώπησαν υποτακτικά… Σε μεγάλο βαθμό το ίδιο έγινε παγκόσμια και ίσως έχει σημασία η σύγκριση με προηγούμενες δεκαετίες όταν η Γαλλική κυβέρνηση έθεσε για πρώτη φορά το ζήτημα απαγόρευσης της μπούργκας. Τότε ακόμα και η ελληνική εκκλησία με πρώτο τον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο είχε αντιταχθεί στο μέτρο ως παραβίαση θρησκευτικών ελευθεριών… Οι ισορροπίες όμως έχουν αλλάξει και δεν είναι πια καιρός για συντεχνιακή αλληλεγγύη ανάμεσα στα παπαδαριά.
Αυτό που έγινε στην Γαλλία ήταν μια μακροπρόθεσμη συστημική επένδυση στην προοπτική του πολέμου των πολιτισμών και βραχυπρόθεσμα μια οπορτουνιστική όσο και νομιμοποιητική εκμετάλλευση της ρητορικής της.
Οι ιδιαιτερότητες της Γαλλικής κοινωνίας είναι έντονες. Το αποικιακό παρελθόν έχει από τις αρχές του 20ου αιώνα οδηγήσει στην δημιουργία μειονοτήτων, ειδικά από την Βόρεια Αφρική σε ποσοστά παρόμοια με τα σημερινά. Από το 1920, σε μια καθόλου περίεργη αντιστοιχία με τον σημερινό ισλαμοφοβικό λόγο, ο Χίτλερ στο «Ο Αγών μου» προέβλεπε χωρίς επιτυχία την αυτοκαταστροφή της γαλλικής κοινωνίας από την «μπόλιασμα» και το φυλετικό/πολιτισμικό μπαστάρδεμα. Η μουσουλμανική κοινότητα σήμερα αριθμεί 7 εκατομμύρια ανθρώπους σε έναν πληθυσμό 70 εκατομμυρίων και βρίσκεται στον πάτο του ταξικού βαρελιού, χωροταξικά και κοινωνικά γκετοποιημένη. Πάνω στο υπόστρωμα του αποικιακού μουσουλμανικού προλεταριάτου ήρθαν να προστεθούν οι σύγχρονες μεταναστευτικές ρόες κατά κύριο λόγο από τις πρώην αποικίες. Είναι σημαντικό να δούμε την ενιαία και διακριτή πολιτική που ασκεί ιστορικά το γαλλικό κράτος σε αυτές τις μάζες, να δούμε την αδιατάρακτη συνέχεια των πολιτικών του που ενοποιούν έμπρακτα την αποικιοκρατία και το «σύγχρονο» φαινόμενο της μετανάστευσης.. Υποβάθμιση και αποκλεισμός. Ταξικός, πολιτισμικός, πολιτικός αποκλεισμός σε άθλιες μαζικές πολυκατοικίες ώρες μακριά από τα αστικά κέντρα.
Σε αυτό το περιβάλλον η συλλογικοποίηση γύρω από την θρησκευτική ταυτότητα είναι η προφανής λύση για πληθυσμούς καταπιεσμένων που δεν έχουν κανένα άλλο εργαλείο κοινωνικής και πολιτικής παρουσίας.
Το ένοπλο παπαδαριό της Τζιχάντ, όπως ήταν φυσικό, επένδυσε στις συνθήκες αποκλεισμού και απέκτησε κάποιες συμπάθειες και μια μικρή ενεργητική επιρροή στη νεολαία των προαστίων. Παρόλα αυτά το γαλλικό κράτος συνέτριψε στα σπάργανα της αυτήν την προσπάθεια. Το επίπεδο κοινωνικού ελέγχου και στρατιωτικοποίησης της καταστολής στην Γαλλία είναι χωρίς ανταγωνισμό σε σχέση με την υπόλοιπη Δύση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κινητοποίηση του Μακρόν και ο «πόλεμος ενάντια στον Ισλαμικό φονταμενταλισμό» γίνεται σε μια στιγμή που η δύναμη του Τζιχαντισμού είναι μια σκιά του παλιού εαυτού της. Παγκόσμια, τα διεθνή Τζιχαντιστικά δίκτυα έχουν σε μεγάλο βαθμό εξαρθρωθεί, και η δυναμική τους συνεχίζει να φθίνει κάτι που φαίνεται και από τον αριθμό και από τις προδιαγραφές των επιθέσεών τους σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Παρά το συμβολικό φορτίο του αποκεφαλισμού του καθηγητή κανένας κίνδυνος για την καθεστωτική τάξη δεν υπάρχει. Ο «πόλεμος στον Ισλαμικό φονταμενταλισμό», ακόμα κι αν είναι ένα ευκαιριακό τέχνασμα του Μακρόν για δημοσκοπική κατανάλωση απηχεί τις παραδοσιακές στρατηγικές του Γαλλικού κράτους για την διαχείριση του κάποτε αποικιακού και σήμερα μεταναστευτικού του προλεταριάτου. Είναι η επανεπιβεβαίωση του «ποιος κάνει κουμάντο εδώ πέρα» όσο και είναι μέρος, και αυτό είναι το μόνο διαφορετικό σε σχέση μα παλαιότερα, της αυξανόμενης επένδυσης της Δυτικής πολιτικής τάξης στο αφήγημα του «πολέμου των πολιτισμών» ως μέσο συσπείρωσης της πλειοψηφίας της κοινωνικής βάσης στις κυρίαρχες επιλογές της.
Αποδιοπομπαίοι τράγοι, «διαίρει και βασίλευε», πρόκειται για αρχετυπικές πρακτικές των κρατών στην ιστορία ακόμα περισσότερο σε περιόδους κρίσεων.
Το ιδιαίτερο αυτή την φορά το μέσο της επανεπιβεβαίωσης ισχύος. Ηταν το εργαλείο της θρησκευτικής βλασφημίας και μάλιστα εναντίων όλων των μεγάλων θρησκειών. Το σκίτσο που προβλήθηκε στο παρίσι δεν έχει καμία σχέση με το σκίτσο που τυπώθηκε στο Charlie Hebdo όσο κι αν οπτικά ταυτίζονται. Οι δολοφονημένοι εργαζόμενοι από το ένοπλο παπαδαριό της Τζιχάντ στα γραφεία του περιοδικού όχι μόνο δικαίωση δεν βρήκαν αλλά κατέληξαν εργαλεία της κρατικής σκοπιμότητας που επενδύει στον ανορθολογισμό μιας ακροδεξιάς καμπάνιας.
Το σκίτσο που πρόβαλε ο Μακρόν συνιστά μια προσθήκη στην εργαλειοθήκη της εξουσίας και στην συγκεκριμένη συγκυρία δίαυλο για μια σοβαρή αντιδραστική στροφή μεγάλων κομματιών της κοινωνικής βάσης στις δυτικές χώρες. Ο πόλεμος των συμβόλων σε κάθε εκδοχή του, ο εξευτελισμός τους, είναι πάγια τεχνική για να οξύνεις μια σύγκρουση, αν όχι και για την δημιουργήσεις. Η βλασφημία αυτή απειλεί πιστούς και άπιστους ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Δημιουργεί τον κίνδυνο που αντιμάχεται. Όχι μόνο γιατί κάποια Τζιχαντιστική φράξια θα τρυπήσει τα μέτρα ασφάλειας και θα προβεί σε άλλο ένα μαζικό έγκλημα. Αλλά γιατί χτίζονται στρατόπεδα ενός μαζικού πολέμου και πολιτισμικού όσο και παραδοσιακού. Μην ξεχνάμε που ταξιδεύουν σήμερα τα γαλλικά πολεμικά πλοία, ποιες οι ιμπεριαλιστικές Γαλλικές βλέψεις στις πρώην αποικίες της και τον Αραβικό κόσμο. Μην αγνοούμε ακόμα και την αλλαγή σε επίπεδο λεξιλογίου: ο πάλαι ποτέ κίνδυνος από το “Radical Islam” έγινε πλέον στον καθεστωτικό λόγο κίνδυνος από το “Political Islam” που κάποτε η κυριαρχία του στον Ισλαμικό κόσμο ήταν καλοπληρωμένο και καλοπροπαγανδισμένο επίδικο της Δυσης…
Είναι αυτονόητο ότι απελευθερωτικά κινήματα και ριζοσπαστικές πολιτικές δυνάμεις είναι και οφείλουν χωρίς ταλαντεύσεις να συνεχίσουν να είναι θανάσιμοι εχθροί με τα φονταμενταλιστικά κινήματα, όπως ακριβώς είναι και με τα αντίστοιχα φασιστικά. Δεν μας νοιάζει ποιος θα απαγορεύσει τις αμβλώσεις, αν είναι χριστιανός ή μουσουλμάνος, δεν μας νοιάζει ποιος θα επιβάλει το ανορθολογικό του πρότυπο, αν είναι Δυτικός φασίστας ή Άραβας Τζιχαντιστής. Το κίνημα μας, σε αντίθεση με τα Ισλαμόφοβα σκουπίδια, έχει μπαρουτοκαπνιστεί στα μέτωπα της Συρίας πολεμώντας την Τζιχάντ στο πλευρό των Κουρδικών πολιτοφυλακών, αυτών που τόσο άνετα ξεπούλησε η Δύση. Σύγκρουση με κάθε μέσο είναι απάντησή μας και σε αυτή την σύγκρουση το εργαλείο της βλασφημίας είναι πάντα διαθέσιμο.
Όχι όμως στα χέρια του κράτους. Όχι αντεστραμμένο.
Στην δική μας βλασφημία, κάτω από τη Βίβλο, το Κοράνι και την Τορά θα υπήρχε ως χαρτί υγείας και το σύνταγμα της αστικής δημοκρατίας… Τότε θα ήταν πραγματική βλασφημία…
Σπύρος Δαπέργολας
