Πιθανότατα δεν έχετε ακούσει πολλά για την Υεμένη. Ωστόσο, η χώρα σήμερα βιώνει πιθανά τη μεγαλύτερη τρέχουσα ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο. Ωστόσο, η Υεμένη είναι επίσης η σκηνή ενός πολέμου δια αντιπροσώπων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν όπου χώρες από διάφορες ηπείρους και δυτικές δυνάμεις επεμβαίνουν. Μια περίπλοκη σύγκρουση όπου μπορούμε να συναντήσουμε τις φονταμενταλιστικές Αραβικές επιδιώξεις, τα Ευρωπαϊκά όπλα, τα ερείπια της Αλ Κάιντα, μέρος της γεωπολιτικής κληρονομιάς των τελευταίων στιγμών του Trump ή ακόμα και τις προθέσεις της τωρινής διοίκησης των Η.Π.Α
Μια άνοιξη πνιγμένη στο αίμα και στο δόγμα των Ουαχάμπι
Για να κατανοήσουμε ό, τι συμβαίνει στην Υεμένη σήμερα πρέπει να επιστρέψουμε τουλάχιστον πριν από μια δεκαετία. Το 2011, στη ζέστη των Αραβικών Πηγών, μια λαϊκή εξέγερση που απαιτούσε μεταρρυθμίσεις, ελευθερίες και κοινωνική δικαιοσύνη ανέτρεψε τον αυταρχικό Πρόεδρο Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ μετά από 33 χρόνια στην εξουσία. Μέχρι τότε ο Αντιπρόεδρος Abdrabbuh Mansour Hadias ανέλαβε τη διοίκηση μιας χώρας που εισήλθε γρήγορα σε μια περίοδο αστάθειας που χαρακτηρίζεται από τον συνδυασμό διαφθοράς, επισιτιστικής ανασφάλειας, αυτονομιστικών κινημάτων στο νότο, τζιχαντιστικών επιθέσεων και του μόνιμου σπαθιού του στρατού που παρέμεινε πιστός στον Saleh .
Η υποσχόμενη πολιτική μετάβαση διήρκεσε τρία χρόνια χωρίς απτή πρόοδο. Εκμεταλλευόμενο την αδυναμία της νέας κυβέρνησης και την ασταθή κατάσταση, το κίνημα Houthi, μέρος της σιιτικής μειονότητας Zaidi στην Υεμένη, ανέλαβε τον έλεγχο του βορρά της χώρας, και κατάφερε ακόμα να συγκεντρώσει υποστήριξη από μη σιιτικούς τομείς που επέκριναν την εκτροπή της τάξης στην χώρα. Στις αρχές του 2015, οι αντάρτες Χούτι κατέλαβαν την πρωτεύουσα Σάνα και ο Πρόεδρος Χαντί εξορίστηκε.
Η Σαουδική Αραβία, η οποία ανέκαθεν θεωρούσε την Υεμένη την ιδιαίτερη αυλή της και αναπόσπαστο τμήμα της περιοχής επιρροής της, είχε ήδη αναλάβει την ευθύνη να θέσει όλα τα πιθανά εμπόδια στις εξεγέρσεις του 2011. Όπως και σε πολλές άλλες χώρες, – Η δυναστεία του Αλ Σαούτ ενήργησε ως ο κύριος αντεπαναστατικός πράκτορας στην περιοχή, εφαρμόζοντας σε κάθε περίπτωση ένα γνήσιο μείγμα καταστολής, διπλωματικής πίεσης και οικονομικής στήριξης στους τοπικούς συμμάχους της. Ο Σαουδαραβικός παρεμβατισμός στην Υεμένη ήταν ιδιαίτερα προληπτικός μεταξύ του 2011 και του 2014, δεδομένου του οριακού του χαρακτήρα, αλλά και λόγω της υποστήριξης της εξέγερσης του τοπικού τμήματος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Όμως, με την πρόοδο των ανταρτών Χούτι, ενεργοποιήθηκαν συναγερμοί στο Ριάντ. Εάν η Σαουδική Αραβία δεν σκόπευε να αφήσει τίποτα να αναπτυχθεί με μια ελάχιστη αυτονομία στη σκιά της και ήταν πρόθυμη να καταπολεμήσει οποιοδήποτε κοσμικό ή ρεφορμιστικό κίνημα που συγκρούστηκε με το δόγμα Wahhabi, σε καμία περίπτωση δεν θα επέτρεπε την αύξηση της επιρροής στην Αραβική Χερσόνησο των Σιιτών. Ακόμη περισσότερο όταν αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται, τουλάχιστον στα μάτια τους, την ενίσχυση του κύριου εχθρού της στην περιοχή: του Ιράν.
Έτσι, στις αρχές του 2015, η Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες του Κόλπου σχημάτισαν έναν διεθνή συνασπισμό υποστηριζόμενο από δυνάμεις όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος βομβάρδισε την Υεμένη με το πρόσχημα της αποκατάστασης της τάξης στη χώρα. Έξι χρόνια αργότερα, ο πόλεμος δεν σταματά και οι συνέπειες είναι ανησυχητικές: σήμερα το 80% του πληθυσμού της Υεμένης απαιτεί διεθνή βοήθεια για την κάλυψη των βασικών του αναγκών, ενώ η επισιτιστική ανασφάλεια, οι λιμοί και οι πανδημίες όπως η χολέρα ή το covid-19 είναι εκτός ελέγχου. Όλα αυτά σε μια κρίση εφοδιασμού με πετρέλαιο και άλλες βασικές εισροές, με κατεστραμμένη οικονομία και ένα ανύπαρκτο κρατικό μηχανισμό του οποίου τα κενά ισχύος είναι πιθανές οάσεις για τα απομεινάρια του Ισλαμικού Κράτους ή για τον τοπικό πυρήνα της Αλ Κάιντα, που θεωρείται ο πιο βίαιος από αυτούς που εξακολουθούν να είναι ενεργοί.
Εκτιμάται ότι από το 2015 130.000 άνθρωποι έχουν πεθάνει ως άμεση αιτία πολέμου, αν και οι έμμεσοι θάνατοι λόγω του θανατηφόρου συνδυασμού των άλλων προκύπτοντων κρίσεων σίγουρα θα πολλαπλασιάσουν αυτόν τον αριθμό. Η ίδια διεθνής κοινότητα που θεωρεί την Υεμένη τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση σήμερα, συμβάλλει στη μετατροπή της σε παγιωμένη σύγκρουση και σε έναν άλλο ξεχασμένο πόλεμο. Για πολλοστή φορά, οι απλοί άνθρωποι πληρώνουν το τίμημα του γεωπολιτικού υπολογισμού των εξουσιών.
Ο Trump και η Ευρώπη επισκέπτονται την περιοχή
Εάν η κατάσταση ήταν ήδη τρομακτική, η Υεμένη εμφανίστηκε στις πολυάριθμες λίστες έκτακτης ανάγκης στην παγκόσμια αναταραχή που άφησε η κυβέρνηση Trump ως κληρονομιά. Λίγο πριν φύγει από τον Λευκό Οίκο, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Mike Pompeo συμπεριέλαβε την Ansar Allahen στη λίστα των Διεθνών Τρομοκρατικών Οργανώσεων. Η Ansar Allah, μία σιιτική οργάνωση, είναι η de facto αρχή στη Βόρεια Υεμένη και ο κύριος παράγοντας στον πόλεμο κατά της Σαουδικής Αραβίας και του διεθνούς συνασπισμού. Η απόφαση, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 19 Ιανουαρίου, είναι η τελευταία υπηρεσία του Trump προς τον πολύτιμο συνεργάτη της, τη Σαουδική Αραβία.
Παρά το γεγονός ότι έχουν θεσπιστεί ορισμένες διάχυτες εξαιρέσεις που υποτίθεται ότι επιτρέπουν την άφιξη ανθρωπιστικής βοήθειας, η απόφαση αυτή έχει ήδη αποθαρρύνει εταιρείες και διεθνείς ΜΚΟ να δραστηριοποιηθούν στην Υεμένη λόγω του κινδύνου να επιβληθούν κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες για άμεση ή έμμεση συνεργασία με μια οργάνωση που θεωρήθηκε ξαφνικά τρομοκρατική. Σε μια χώρα με τις παραγωγικές της δυνατότητες που καταστράφηκαν μετά από χρόνια πολέμου, η οποία εισάγει το 80% των καυσίμων, των τροφίμων και των φαρμάκων που καταναλώνει, και όπου τα εμβάσματα αντιπροσωπεύουν το 20% του ΑΕΠ, αυτή η στροφή του κοχλία έχει κλιμακώσει την ανθρωπιστική κρίση στην Υεμένη σε κρίσιμη επίπεδα.
Τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση πιέζουν τη νέα κυβέρνηση Μπάιντεν να ανακαλέσει επειγόντως αυτήν την απόφαση. Έτσι την περασμένη Πέμπτη, 4 Φεβρουαρίου, στην πρώτη ομιλία του ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για την εξωτερική πολιτική, ο Biden, ανακοίνωσε μια αναδιαμόρφωση, όσον αφορά τη σχέση με τις μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, δίνοντας την αίσθηση ότι ορισμένα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν στην Υεμένη, τη φτωχότερη χώρα στη Μέση Ανατολή. Το πιο ενδιαφέρων ήταν η ανακοίνωση της πιθανότητας αναστροφής της απόφασης του Ντόναλντ Τραμπ, που ελήφθη την τελευταία ημέρα της εντολής του, σχετικά με τον χαρακτηρισμό ως τρομοκρατικής οργάνωσης, της σιιτικής οργάνωσης Ansar-Allah (Υποστηρικτές του Θεού) πιο γνωστή ως Χούτι , απο το όνομα του ιδρυτή της, που δολοφονήθηκε το 2004, Χουσεΐν Μπαντρεντίν αλ-Χούθι.
Αλλά ακόμη κι αν είναι περιστασιακά αποτελεσματική, αυτή η διπλωματική πίεση θα είναι τόσο αποστειρωμένη όσο και υποκριτική: η ΕΕ αρνείται σταθερά να εφαρμόσει εμπάργκο όπλων στη Σαουδική Αραβία, ενώ αρκετά από τα κράτη μέλη της συμμετέχουν ενεργά στους βομβαρδισμούς ή, όπως η Ισπανία, πουλάνε στο Ριάντ τα όπλα και τις βόμβες που πέφτουν στη συνέχεια στον άμαχο πληθυσμό της Υεμένης. Όμως, πέρα από τη δυτική στρατιωτική υποστήριξη προς τη Σαουδική Αραβία και χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η εξομάλυνση των διπλωματικών και εμπορικών σχέσεων με αυτές τις χώρες από τη διεθνή κοινότητα που σήμερα θρηνεί την ανθρωπιστική κρίση στην Υεμένη, συμβάλλει στον εξαγνισμό στην διεθνή σκηνή των ενεργειών της ολοκληρωτικής, μισογυνιστικής, βίαιης και φονταμενταλιστικής θεοκρατίας.
Πώς να τερματίσετε μια μακρά φιλία;
Η Υεμένη υπήρξε ένα ακόμη παράδειγμα της στενής σχέσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των διαφόρων φονταμενταλιστικών οργανώσεων, με τις οποίες γνώριζαν πώς να χρησιμοποιούν ο ένας τον άλλον, όπως και στο Αφγανιστάν, τη Γιουγκοσλαβία, τη Συρία και πολλά άλλα σενάρια όπου μοιράστηκαν τους ίδιους στόχους. Στην περίπτωση του πολέμου στην Υεμένη, φονταμενταλιστικές ομάδες, βασικά η Αλ Κάιντα , έχουν καθιερωθεί στο νότο της χώρας, συγκρουόμενοι με τους Χούτι , που είναι οι στρατηγικοί σύμμαχοι του Ιράν και αντιπροσωπεύουν το πραγματικό φρένο για τους σχεδιασμούς των κύριων εταίρων των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή: Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Αυτός ήταν εξ΄άλλουένας από τους θεμελιώδεις λόγους για τους οποίους το δίδυμο Trump-Pompeo τους χαρακτήρισε τρομοκρατική ομάδα.
Η ίδια η προέλευση του κινήματος Ansar-Allah βρίσκεται στην ανάγκη των Υεμένων, ιδίως των Σιιτών , να σταματήσουν την επέκταση των khatibas (ταξιαρχιών) της Αλ Κάιντα, (AQAP), στην Αραβική Χερσόνησο , Παρά το γεγονός ότι το AQAP θεωρείται μία από τα πιο ακραία και βάναυσα παρακλάδια της οργάνωσης με επικεφαλής τον Ayman al-Zawahiri σε παγκόσμιο επίπεδο, το κίνημα Ansar-Allah , κατάφερε να τους κρατήσει σε απόσταση και να τους περιορίσει στο νότο χώρα, Από όπου ξεκινούν ολοένα και πιο αδύναμες επιχειρήσεις, παρά την υποστήριξη του Αμπού Ντάμπι,.
Τον Ιούλιο του 2015, οι μουτζαχεντίν του AQAP συνεργάστηκαν με τον στρατό που παρέμεινε πιστός στον Μανσούρ Χαντί και τα ΗΑΕ, και με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, κατάφεραν να εκδιώξουν τους Χούτι από το Άντεν, την κύρια πόλη στα νότια της χώρας, που σήμερα βρίσκεται υπό τον έλεγχο μιας αυτονομιστικής ομάδας, ενθαρρυμένης από τα ΗΑΕ, γνωστή ως Νότιο Μεταβατικό Συμβούλιο (STC), με την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να διαπραγματευτούν εάν σκοπεύουν πραγματικά να σταθεροποιήσουν την περιοχή, εκτός από το να προχωρήσουν στην εξουδετέρωση της Αλ Κάιντα, η οποία αναμφίβολα δεν θα δεχτεί τις συστάσεις των πρώην εταίρων της.. Ίσως, για άλλη μια φορά, ήρθε η ώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες να απαλλαγούν από κάποιον παλιό σύντροφο. Κάτι τόσο σκοτεινό και δύσκολο να επαληθευτεί, όχι μόνο για τους διεθνείς παρατηρητές, αλλά και για τον ίδιο τον Μπάιντεν.
Τα ίδια κριτήρια που σε άλλα μέρη και συγκρούσεις εφαρμόζονται για κριτική, απομόνωση ή επέμβαση σε χώρες που δεν είναι ευθυγραμμισμένες με τις δυτικές θέσεις και συμφέροντα, καταργούνται ή παραβιάζονται ανοιχτά όταν η γεωστρατηγική ισορροπία επιστρέψει. Η ατιμωρησία της Σαουδικής Αραβίας που καλύπτει τις βόμβες που πέφτουν στην Υεμένη τρέφεται από τη συνεπή σιωπή των χωρών που δίνουν προτεραιότητα στα οικονομικά τους συμφέροντα και τις γεωπολιτικές συμμαχίες έναντι των αρχών που συχνά προβάλλουν ως διαφανείς σημαίες. Μια παλιά ιστορία που σπέρνει σήμερα την Υεμένη με αίμα και καταστροφή όπως πολλές άλλες φορές, σε άλλα μέρη.
Το άρθρο αποτελεί συλλογή αποσπασμάτων άρθρων του Gonzalo Donaire που είναι μαχητής του Anticapitalistas και του Guadi Calvo, Αργεντικού συγγραφέα και δημοσιογράφου, αναλυτή που ειδικεύεται στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία.
Αρχικές πηγές: https://vientosur.info/la-crisis-humanitaria-de-yemen-en-breve-perspectiva-sistemica/ και https://rebelion.org/nuevos-aires-corren-sobre-yemen/
