Με αφορμή τη δημοσίευση στις Éditions socials του βιβλίου Découvrir Beauvoir , που έγραψε ο Alexandre Feron, δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα: το σχόλιο σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο -πολύ λίγο γνωστό- που αφιέρωσε η Simone de Beauvoir στα γηρατειά, τι κάνει ο καπιταλισμός σε αυτά και τις δυνατότητες χειραφέτησής τους.
Του Alexandre Feron
Κείμενο της Simone de Beauvoir
«Το γήρας δεν είναι απαραίτητο συμπέρασμα της ανθρώπινης ύπαρξης. (…) Ένας μεγάλος αριθμός ζώων πεθαίνει, όπως τα εφήμερα ζώα, μετά την αναπαραγωγή, χωρίς να περάσουν από εκφυλιστικό στάδιο. Ωστόσο, είναι μια εμπειρική και καθολική αλήθεια ότι μετά από ένα ορισμένο αριθμό ετών ο ανθρώπινος οργανισμός υφίσταται μια διάβρωση. Η διαδικασία είναι αναπόφευκτη. Μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, οδηγεί σε μείωση των δραστηριοτήτων του ατόμου. πολύ συχνά, μείωση των νοητικών ικανοτήτων και αλλαγή στη στάση του απέναντι στον κόσμο. (…)
Για να μην είναι τα γηρατειά μια γελοία παρωδία της ύπαρξής μας, υπάρχει μόνο μία λύση, η οποία είναι να συνεχίσουμε να επιδιώκουμε στόχους που δίνουν νόημα στη ζωή μας: αφοσίωση σε άτομα, κοινότητες, αιτίες, κοινωνική ή πολιτική εργασία, πνευματική και δημιουργική. Σε αντίθεση με ό,τι συμβουλεύουν οι ηθικολόγοι, πρέπει να επιθυμούμε να διατηρήσουμε τα πάθη αρκετά δυνατά στα γηρατειά για να μας εμποδίσουν να στραφούμε εναντίον μας. Η ζωή διατηρεί μια αξία όσο προσφέρουμε στους άλλους, μέσα από την αγάπη, τη φιλία, την αγανάκτηση, τη συμπόνια. Επομένως, υπάρχουν ακόμα λόγοι για να ενεργήσετε ή να μιλήσετε. Οι άνθρωποι συχνά συμβουλεύονται να προετοιμαστούν για τα γηρατειά τους. Αλλά αν πρόκειται απλώς για την αποταμίευση χρημάτων, την επιλογή του τόπου διαμονής στη σύνταξη, τα χόμπι, δεν θα έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο όταν έρθει η ώρα. Είναι καλύτερα να μην το σκέφτεσαι πολύ, αλλά να ζεις την ανθρώπινη ζωή αρκετά αφοσιωμένη, αρκετά δικαιολογημένη ώστε να συνεχίζεις να την τηρείς ακόμα κι όταν όλες οι ψευδαισθήσεις έχουν χαθεί και η ζωτική θέρμη έχει ψυχθεί.
Αυτές οι δυνατότητες παρέχονται μόνο σε μια χούφτα προνομιούχων ανθρώπων: είναι τα τελευταία χρόνια που το χάσμα μεταξύ αυτών και της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων έχει διευρυνθεί πιο βαθιά. Συγκρίνοντάς τους, μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα που τέθηκε στην αρχή αυτού του βιβλίου: Τι είναι αναπόφευκτο στην παρακμή των ατόμων; Σε ποιο βαθμό ευθύνεται η κοινωνία;
(…) Τα γηρατειά καταγγέλλουν την αποτυχία ολόκληρου του πολιτισμού μας. Ολόκληρος ο άνθρωπος πρέπει να ξαναφτιάχνεται, όλες οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων πρέπει να αναδημιουργηθούν για να είναι αποδεκτή η κατάσταση του γέρου. Ένας άντρας ή μια γυναίκα δεν πρέπει να πλησιάζουν το τέλος της ζωής τους με άδεια χέρια και μοναχικά. Αν ο πολιτισμός δεν ήταν αδρανής γνώση, που έχει αποκτηθεί μια για πάντα και μετά ξεχαστεί, αν ήταν πρακτική και ζωντανή, αν μέσω αυτής το άτομο είχε μια σχέση με το περιβάλλον του που θα επιτυγχανόταν και θα ανανεωνόταν με τα χρόνια, μέσα από αυτήν. Θα μπορούσε να είναι ενεργός, χρήσιμος πολίτης. Αν δεν ήταν ατομοποιημένος από την παιδική του ηλικία, κλειστός και απομονωμένος ανάμεσα σε άλλα άτομα, αν συμμετείχε σε μια συλλογική ζωή, τόσο καθημερινή και ουσιαστική όσο η ίδια του, δεν θα ζούσε ποτέ την εξορία. Πουθενά, σε καμία στιγμή δεν έχουν επιτευχθεί τέτοιες προϋποθέσεις. Οι σοσιαλιστικές χώρες, αν και είναι λίγο πιο κοντά από τις καπιταλιστικές χώρες, είναι ακόμα πολύ μακριά τους.
Στην ιδανική κοινωνία που μόλις ανέφερα, μπορεί κανείς να ονειρευτεί ότι τα γηρατειά δεν θα υπήρχαν έτσι για να το πω απλά. Όπως συμβαίνει σε ορισμένες προνομιούχες περιπτώσεις, το άτομο, κρυφά εξασθενημένο από την ηλικία, αλλά όχι φαινομενικά μειωμένο, θα έπασχε μια μέρα από μια ασθένεια στην οποία δεν θα αντιστεκόταν. θα πέθαινε χωρίς να έχει υποστεί καμία υποβάθμιση. Η μεταγενέστερη εποχή θα ταίριαζε πραγματικά με τον ορισμό που έδωσαν ορισμένοι αστοί ιδεολόγοι: μια εποχή ύπαρξης διαφορετική από τη νιότη και την ωριμότητα, αλλά που κατέχει τη δική της ισορροπία και αφήνει ανοιχτό στο άτομο ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων.
Είμαστε μακριά από όλα αυτά. Η κοινωνία νοιάζεται για το άτομο μόνο στο βαθμό που παράγει. Οι νέοι το ξέρουν. Το άγχος τους όταν προσεγγίζουν την κοινωνική ζωή είναι συμμετρικό με το άγχος των ηλικιωμένων όταν αποκλείονται από αυτήν. Στο μεσοδιάστημα, η ρουτίνα κρύβει τα προβλήματα. Ο νεαρός φοβάται τη μηχανή που θα τον πιάσει, μερικές φορές προσπαθεί να αμυνθεί υψώνοντας οδοφράγματα. ο γέρος, απορριφμένος από αυτήν, εξαντλημένος, γυμνός, του μένουν μόνο τα μάτια να κλαίνε. Το μηχάνημα περιστρέφεται ανάμεσα στους δύο τους, ένας θρυμματιστής ανθρώπων που αφήνουν τους εαυτούς τους να συνθλίβονται γιατί δεν μπορούν καν να φανταστούν ότι μπορούν να ξεφύγουν από αυτό. Όταν έχει γίνει κατανοητή η κατάσταση των ηλικιωμένων, δεν μπορούμε να αρκεστούμε στο να απαιτούμε μια πολιτική γήρατος πιο γενναιόδωρη, αυξημένες συντάξεις, υγιεινή στέγαση και οργανωμένη αναψυχή. Είναι ολόκληρο το σύστημα που διακυβεύεται και η απαίτηση δεν μπορεί παρά να είναι ριζοσπαστική: αλλάξτε τη ζωή».
Simone de Beauvoir, La Vieillesse (1970), Gallimard, Παρίσι, 2020, Conclusion, σελ. 755-761 [1]
Πηγή: https://kaosenlared.net/simone-de-beauvoir-el-capitalismo-y-la-emancipacion-de-la-vejez/
