Μαριάνετ: Τσιγγάνος, αναρχικός και γενικός γραμματέας της CNT κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου
Το κείμενο μεταφράστηκε από τα ισπανικά, από το site gitanos.org. Το πρωτότυπο άρθρο γράφτηκε τον Σεπτέμβρη του 2020.
Σημείωση: Ως μεταφραστής του κειμένου, οφείλω να τονίσω ότι δεν συμφωνώ και δεν συντάσσομαι με το σύνολο του περιεχομένου του άρθρου, αλλά και της στάσης του ίδιου του Μαριάνετ σε αρκετά σημεία της σταδιοδρομίας του ως επαναστάτη, τσιγγάνου και εργάτη, ειδικά στο κομμάτι των προτεραιοτήτων και των στρατηγικών του επιλογών προς χάριν της “αντιφασιστικής ενότητας”. Ωστόσο η τσιγγάνικη ταυτότητά του και ο αγώνας του ενάντια στον φασισμό στις τάξεις της CNT, φαντάζουν σήμερα πιο επίκαιρα από ποτέ.
Ο ιστορικός Manuel Martínez* μόλις δημοσίευσε μια συλλογή με υλικό για τον ηγέτη της CNT στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου. Σε αυτό το άρθρο για το Bitácora Gitana 2.0 μας εισάγει στη βιογραφία αυτού του ελευθεριακού τσιγγάνου.
Η φιγούρα του Μαριάνετ, ξεχασμένη, ακόμη και κακολογημένη, αποτελεί παράδειγμα υπέρβασης: πρώτον, σχετικά με το να ξεπεράσει κανείς ένα τραυματικό παρελθόν. Δεύτερον, σχετικά με την πολιτιστική ανάπτυξη και την αυτοεκπαίδευση στην αναρχική ιδεολογία. Τέλος, γιατί ήξερε πώς να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που του παρουσιάστηκαν μέχρι να φτάσει στη Γενική Γραμματεία της Εθνικής Επιτροπής της CNT εν μέσω του Εμφυλίου Πολέμου.
Η αποφασιστικότητά του να βάλει πρώτα τη νίκη επί του φασισμού μέσω της «ενότητας δράσης» των συνδικάτων και των κομμάτων τον έκανε να αποκηρύξει μέρος των ελευθεριακών ιδανικών του και τον ώθησε να διαπράττει συχνές διαμάχες, που προκλήθηκαν από τις διάφορες παραχωρήσεις που έπρεπε να κάνει για να πετύχει την εν λόγω ενότητα. Γι’ αυτό πολλοί από τους συντρόφους του τον κατηγόρησαν ως προδότη.
Ο Mariano Rodríguez Vázquez γεννήθηκε στη γειτονιά Hostafrancs της Βαρκελώνης το 1908. Τα παιδικά του χρόνια ήταν αρκετά θλιβερά. Ορφανός από μητέρα σε ηλικία εννέα ετών, ο πατέρας του, μόλις συνήψε δεύτερο γάμο, τον ξεφορτώθηκε και τον φυλάκισε μαζί με τον αδερφό του, στο αναμορφωτήριο Asilo Durán. Όταν κατάφερε να ξεφύγει από την κακομεταχείριση που δεχόταν σε αυτό το ίδρυμα, επέζησε στο δρόμο ζητιανεύοντας και διαπράττοντας μικροκλοπές, κάτι που τον έστελνε συχνά στην φυλακή.
Ήταν εκεί στη φυλακή όπου κατέληξε να ενστερνιστεί την ελευθεριακή ιδεολογία και να έχει επίγνωση του κοινωνικού προβλήματος, όντας μέλος «σε μια σειρά συλλογικοτήτων και επαναστατικών κινημάτων», που τον οδήγησε να ενσωματωθεί στη FAI το 1931, ενώ από εκεί και πέρα εντάχθηκε στο Συνδικάτο των Οικοδόμων, σε μια κάθετη αναρρίχηση μέσα στο αναρχικό κίνημα, που χαρακτηρίζεται από τις πολλές συλλήψεις λόγω του έντονου ακτιβισμού του.
Στα τέλη του 1932 διορίστηκε γραμματέας του σωματείου του και πρόεδρος τον επόμενο χρόνο. Το 1934 συμμετείχε δυναμικά στην απεργία των οικοδόμων, για την οποία συνελήφθη ξανά. Στο τέλος της θητείας του ως πρόεδρος του σωματείου, διορίστηκε στην Επιτροπή υπέρ των κρατουμένων, περνώντας και πάλι τρεις μήνες ως κρατούμενος με απευθείας εντολή της Κυβέρνησης.
Μετά την αποφυλάκισή του, εξελέγη στην Τοπική Ομοσπονδία Συνδικάτων χωρίς να εγκαταλείψει τη παράνομη δράση του, ώσπου ο υπουργός Εσωτερικών Josep Dencás, θεωρώντας τον επιφανή αναρχικό, διέταξε τη φυλάκισή του στις 4 Οκτωβρίου 1934, περνώντας έντεκα μήνες στην φυλακή. Μετά την αποφυλάκισή του, διορίστηκε, τον Σεπτέμβριο του 1935, μέλος της Περιφερειακής Επιτροπής της CNT και δύο μήνες αργότερα εξελέγη γραμματέας της. Μια θέση που κατείχε όταν ξέσπασε ο Εμφύλιος. Για κάτι περισσότερο από τέσσερις μήνες παρέμεινε στην Περιφερειακή Επιτροπή της Καταλονίας, ώσπου στα τέλη Νοεμβρίου διορίστηκε Γενικός Γραμματέας της Εθνικής Επιτροπής της CNT.
Ο Μαριάνετ ήταν πολύ γνωστός για την μυστικοπάθειά του. Οι σύντροφοί του από το τμήμα στο οποίο ανήκε ως οικοδόμος γνώριζαν για τον «τσιγγάνο βασιλιά του οικοδομικού συνδικάτου» -όπως τον ονόμαζαν- μονάχα τις δραστηριότητές του το διάστημα των τελευταίων πέντε χρόνων. Ένα μυστήριο που δεν ήθελε να αποκαλύψει, ίσως σε μια προσπάθεια να σβήσει κάθε μνήμη του πατέρα του, του οποίου το επίθετο περιόρισε σε ένα απλό «R.» και μετονομάστηκε έτσι σε Mariano R. Vázquez, όνομα με το οποίο υπέγραφε.
Αφού οι στρατιωτικοί ηττήθηκαν στη Βαρκελώνη στις 19 Ιουλίου 1936 από τους αναρχικούς, μια κοινωνική επανάσταση ξεκίνησε αυθόρμητα, αλλά η CNT αποφάσισε να την παραλύσει, για να πετύχει τον κύριο στόχο της: να κερδίσει τον πόλεμο, θεωρώντας ότι αν έχανε, δεν θα υπήρχε πιθανότητα να ολοκληρωθεί η επανάσταση. Ένα βήμα που θεωρήθηκε απαραίτητο και που οδήγησε τη CNT να συμμετάσχει στις κυβερνήσεις της Καταλονίας αλλά και την κεντρική, έτσι ώστε το Συνδικάτο να μην χάσει την δύναμή του από τη μονοπώληση των υπουργείων από τους κομμουνιστές και τους ρεπουμπλικάνους, καθώς και να εγγυηθεί τη διανομή των όπλων που αποστέλλονταν από τη Ρωσία και τον διορισμό αναρχικών στρατιωτικών διοικητών.
Ως αιτιολόγηση αυτής της πολιτικής, που ήταν σε τόσο μεγάλη αντίθεση με τα ελευθεριακά ιδεώδη, ο Μαριάνετ και η υπόλοιπη ηγεσία της CNT προσπάθησαν να πείσουν τους αντικρατικούς αγωνιστές ότι η κυβέρνηση της Δημοκρατίας ήταν απλά ένα ακόμη κομμάτι ενός επαναστατικού καθεστώτος, με το οποίο μπορούσαν επίσης να επιτύχουν τους στόχους του αναρχοσυνδικαλισμού.
Δεν συμφώνησαν όλοι με το βήμα που έγινε. Πολλοί θεώρησαν αυτή την απόφαση ως προδοσία των αναρχικών προταγμάτων. Και με αφορμή τα γεγονότα του Μαΐου του 1937 στη Βαρκελώνη, η δυσαρέσκεια της βάσης αυξήθηκε, όταν ο Μαριάνετ, μαζί με τον García Oliver και τη Federica Montseny, ζήτησαν κατάπαυση του πυρός. Μια απόφαση που ενίσχυσε τις κομμουνιστικές φιλοδοξίες και που κατέληξε να περιθωριοποιήσει τη CNT, τόσο στη λήψη των εθνικών αποφάσεων όσο και στην διοίκηση του στρατού.
Οι προσπάθειες του Μαριάνετ να ξεπεράσει το Λαϊκό Μέτωπο και να σχηματίσει ένα νέο Αντιφασιστικό Λαϊκό Μέτωπο, καθώς και να επιτύχει μια ενότητα δράσης για να κερδηθεί ο πόλεμος, ήταν άκαρπες, παρά το γεγονός ότι πέτυχε καθυστερημένα την ένωση μεταξύ της UGT και της CNT. Η έλλειψη υποστήριξης από το διεθνές προλεταριάτο, ο αποκλεισμός από το πολεμικό υλικό και τις πρώτες ύλες, ολοκλήρωσαν τον εσωτερικό διχασμό των Δημοκρατικών. Όλα αυτά συνέβαλαν στην ανάπτυξη της οικονομικής κρίσης και στην κατάρρευση των μετώπων. Παρόλα αυτά, ο Μαριάνετ συνέχισε μέχρι την τελευταία στιγμή με την ελπίδα ότι η κατάσταση θα μπορούσε να αντιστραφεί, κάνοντας συνεχείς εκκλήσεις για ενότητα και αντίσταση. Μια στάση που προκάλεσε νέα κριτική από τους συντρόφους του, σχετικά με την απόφασή του να υποστηρίξει με θέρμη την κυβέρνηση του Negrín. Στην πραγματικότητα, ο Μαριάνετ είχε γίνει όμηρος των συνεχών παραχωρήσεών του για να αποφύγει τη διχόνοια και το ξέσπασμα ενός άλλου εμφυλίου πολέμου, αυτή τη φορά εντός της ίδιας της Δημοκρατίας.
Όταν ήταν στην εξορία, στις 14 Απριλίου 1939, στο Παρίσι πλέον, προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα της διχασμένης αντιπροσώπευσης των Συνομοσπονδιακών που υπήρχε στην εξορία, έργο για το οποίο θεώρησε απαραίτητο να διαλύσει την Εθνική Επιτροπή του Ελευθεριακού Κινήματος με έδρα την Τουλούζη και να δημιουργήσει στην θέση του, το Γενικό Συμβούλιο του Ελευθεριακού Κινήματος, με έδρα την πρωτεύουσα της Βρετανίας, το Λονδίνο, υπό την εξουσία της ισπανικής CNT, στο οποίο ο Μαριάνετ διορίστηκε πρόεδρός, θέση που κατείχε μέχρι τον θάνατό του δύο μήνες αργότερα. Συνέβαλε επίσης στη δημιουργία της SERE – Υπηρεσία Εκκένωσης Ισπανών Προσφύγων.
Ο Μαριάνετ ξεχώριζε για την εργατικότητά του, την υπευθυνότητά του και τη δέσμευσή του στις αποφάσεις της Εθνικής Επιτροπής. Ένας ακούραστος εργάτης, πάντα έτοιμος να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και να τα λύσει, από τη διαχείριση αγορών πολεμικού υλικού, φορτηγών και άλλων βιομηχανικών προϊόντων, μέχρι την απόκτηση πάσης φύσεως πρώτων υλών, ιδιαίτερα χαρτιού, απαραίτητου για τον προπαγανδιστικό αγώνα μέσω φυλλαδίων, αφισών, περιοδικών και βιβλίων.
*Ο Manuel Martínez Martínez κατάγεται από την Αλμερία και είναι καθηγητής και ερευνητής Κοινωνικής Ιστορίας της Ισπανίας στη Σύγχρονη Εποχή. Έχει εκπονήσει Διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο της Αλμερίας με τη διατριβή “Οι ναυτικοί σκλάβοι τον 18ο αιώνα. Η περίπτωση των τσιγγάνων”. Έχει κάνει επίσης πολυάριθμες δημοσιεύσεις, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα έργα του για τη “Μεγάλη Επιδρομή” ή όπως ο ίδιος την έχει αποκαλέσει «Το πρότζεκτ της εξάλειψης των Τσιγγανικών Λαών του 1749».
