Όταν η ομοιομορφία και η υποταγή λιντσάρουν το “άλλο”
Τι συναισθήματα μπορεί να έχει κάποιος νοήμων άνθρωπος μετά τα χθεσινά σκηνικά στην πλατεία Αριστοτέλους, όπου ΔΕΚΑΔΕΣ νεαρής ηλικίας άτομα -κυρίως αγόρια, για να λέμε τα πράγματα ως έχουν- προχώρησαν στο λιντσάρισμα δυο κουίρ ατόμων, με μοναδική αφορμή την εμφάνιση και την υπόστασή τους; Αηδία; Φρίκη; Μίσος και οργή; Όλα τα παραπάνω…Προσπάθησα ωστόσο να βγάλω κάποια συμπεράσματα, αναγκάζοντας τον εαυτό μου να δει και να ξαναδεί τα φρικτά βίντεο που τράβηξαν διάφοροι περαστικοί και μάρτυρες.
Πέρα από τα προφανή στοιχεία που σίγουρα θα ήταν παρόντα σε μια τέτοια επίθεση, όπως η ακραία τρανσφοβική και ομοφοβική γλώσσα και η βία ενάντια στον πιο αδύναμο, παρατήρησα και μερικές ακόμη ανησυχητικές λεπτομέρειες, οι οποίες αποτελούν συστατικά στοιχεία του φασισμού ως ιδεολογία και πρακτική και μπορούν να μας οδηγήσουν με ασφάλεια στο συμπέρασμα πως οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια στον κοινωνικό εκφασισμό μιας μερίδας της κοινωνίας, όχι όμως αυτής που θεωρητικά είναι “επιρρεπής” στον ακραίο συντηρητισμό -δηλαδή των πιο ηλικιωμένων ανθρώπων- αλλά της νεολαίας (ή πιο σωστά κομματιού της), αυτής της κοινωνικής ομάδας που θεωρητικά πρέπει να φέρει στην κοινωνία το νέο, τις νέες ιδέες, τα νέα ήθη. Όπως όμως συμβαίνει με κάθε κοινωνικό υποκείμενο στα πλαίσια του καπιταλισμού, αυτά τα “νέα ήθη” δεν έχουν απαραίτητα μια θετική και προοδευτική υπόσταση, δεν υπόκεινται σε κάποιους ντετερμινιστικούς νόμους που λένε πως η κοινωνία προοδεύει στο διηνεκές προς το καλύτερο. Αντίθετα, είναι η επιρροή των ιδεολογικών μηχανισμών κάθε είδους, που διαθέτει η κυριαρχία και που σε μεγάλο βαθμό “παίζουν μπάλα” μόνοι τους στην κοινωνία και την νεολαία, που διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τις συνειδήσεις και τα υποκείμενα.
Για να επιστρέψω λοιπόν σε αυτές τις λεπτομέρειες που παρατήρησα σε αυτά τα φρικτά βίντεο: Η ομοιομορφία και η ψυχολογία της μάζας και του “ανήκειν” στο κυρίαρχο ρεύμα (την εκάστοτε στιγμή), συστατικά στοιχεία του φασισμού, είναι προφανή στις σκηνές που αποτυπώθηκαν στις κάμερες των μαρτύρων. Πραγματικά, όσο τα πλάνα γυρνούν δεξιά κι αριστερά, βλέπεις νεολαίους ντυμένους -σχεδόν- ομοιόμορφα, με -σχεδόν- παρόμοια κουρέματα και χτενίσματα, με -σχεδόν- παρόμοια στάση και γλώσσα σώματος. Όσοι θέλουν να καθησυχάσουν σε σχέση με αυτό, θα πουν πως αυτό είναι άσχετο, μιλήσουν απλά για “μόδες” και φαινόμενα που πάντα ισχύουν και ίσχυαν. Αυτό είναι ψευδές και αναληθές φυσικά. Και, ακόμη κι αν ήταν αληθές, δεν θα έπρεπε να το απορρίψουμε ως άσχετο και ξεκομμένο από την υπόθεσή μας.
Η διαλεκτική σχέση των ελεγχόμενων “αντιθέτων αξιών” μέσα στο σύστημα
Ζούμε σε μια κοινωνία που έχει φτάσει στα έσχατα άκρα αυτού που ονομάζουμε “ιδεολογική ηγεμονία” των ιδεών της κυριαρχίας, της αστικής τάξης, του Κεφαλαίου επάνω στους καταπιεσμένους και τις εκμεταλλευόμενες. Η κουλτούρα (ή μάλλον οι κουλτούρες) που κυριαρχεί(ουν) γύρω μας, είναι σχεδόν απόλυτα παράγωγο(α) των θέσεων και της θέλησης των από-τα-πάνω. Το κεφάλαιο και το κράτος μπορούν να δομούν την νόρμα, αλλά και να καθορίζουν την επιτρεπόμενη “απόκλιση” από αυτήν, να δομούν ένα κυρίαρχο “σύνολο αξιών” με βάση το οποίο θα πρέπει να λειτουργεί η εξουσιαστική κοινωνία, αλλά να κατασκευάζουν και ένα “αντισύνολο” αξιών και ιδεών, απόλυτα ελεγχόμενο και ακίνδυνο, παραγώμενο μέσα από την ίδια μήτρα ιδεών με το κυρίαρχο, το “μπάσταρδο αδερφάκι” του. Μέσα από το “αντισύνολο” αυτό η ίδια η κοινωνία (και κυρίως το πιο ανήσυχο κομμάτι της, η νεολαία) θα πρέπει να εκφράζει την όποια αντίθεσή της στο κυρίαρχο. Το πρόβλημα δεν είναι είναι άλλωστε η αντίθεση στην “κυρίαρχη κουλτούρα”, αλλά η συνολική αντίθεση στις αξίες αυτού του κόσμου, στην “μήτρα” του, στις ρίζες του. Και αυτό -η εξουσία το ξέρει καλά- δεν μπορεί να συμβεί μέσω κανενός ρεύματος, κανενός “αντισυνόλου” αξιών που έχει φτιάξει η ίδια η κυριαρχία.
Σε συγκεκριμένες μάλιστα περιστάσεις, αυτό το “αντισύνολο” αξιών μπορεί να παίξει πολύ καλύτερα το εξουσιαστικό παιχνίδι από ότι το κυρίαρχο “σύνολο αξιών”, αφού αυτό το τελευταίο αποτελεί, εκτός των άλλων, και μια κάποιου είδους κοινωνική σύμβαση, έναν επιβαλλόμενο μεν, μέσο όρο, δε, διαφόρων αντιτειθέμενων αξιών και τάσεων μέσα στην κοινωνία, κάποιες εκ των οποίων διατηρούν ακόμη ένα θετικό, ανθρώπινο, κοινωνικό και προοδευτικό στίγμα. Ακόμη κι αν χάνουν την μάχη σταδιακά. Αντίθετα, το ελεγχόμενο “αντισύνολο” μπορεί, σε συγκεκριμένα ζητήματα, να εκφράσει τις πιο ενδόμυχες σκέψεις και ιδέες της κυριαρχίας, απελευθερωμένο από τα δεσμά της υποταγής σε αυτή την “κοινωνική σύμβαση”.
Η κυριαρχία, λοιπόν, πλάθει κάποια “αντίθετα” σύνολα αξιών , απολύτως ελεγχόμενα, και προσπαθεί χωρέσει τους πάντες σε ένα εξ αυτών. Η κυριαρχία μπορεί υποκύψει και να ψηφίσει ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, όπως τον γάμο τον ομόφυλων ζευγαριών, εξυπηρετώντας φυσικά τις ευρύτερες ισορροπίες των αντίθετων τάσεων μέσα στο “κυρίαρχο σύνολο” αξιών, την ίδια ώρα που υποθάλπει (παιδο)βιαστές, γυναικοκτόνους, που ενθαρρύνει την ολοένα και μεγαλύτερη συμμετοχή σκοταδιστικών θεσμών όπως η εκκλησία στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Η κυριαρχία μπορεί να προωθεί ολημερίς και ολονυχτίς το μοντέλο “πατρίς, θρησκεία, οικογένεια” και τον καθοσπρεπισμό, ενώ την ίδια ώρα να δημιουργεί ή/και να προωθεί μέσω των ιδεολογικών της μηχανισμών (π.χ. τα ΜΜΕ) την κουλτούρα του “gangsta”, του “πολλά βαρύ και αρχδ*του” (τ)ράπερ ή του (ελαφρο)λαϊκού, που θα είναι “αλήτης” με πολλά λεφτά και θα “κράζει” την “κυρίαρχη κουλτούρα”, θα είναι και καλά αντικοφμορμιστής και “παράνομος”. Την ίδια ώρα όμως φέρει ακέραια τα χειρότερα στοιχεία της χειρότερης τάσης που συνθέτει αυτό τον “μέσο όρο” της κυρίαρχης κουλτούρας: Ατομικισμός και κοινωνικός κανιβαλισμός, αγάπη για το χρήμα, μισογυνισμός και ομοφοβία, ακόμη και καραμπινάτος ρατσισμός. Αυτό δεν συμβαίνει μονάχα τώρα, με τις παρούσες κυρίαρχες “υποκουλτούρες” (γιατί “αντί”-κουλτούρες ΔΕΝ είναι). Συνέβαινε πάντα, από τότε που η εξουσία αντιλήφθηκε το πόσο χρήσιμη μπορεί να είναι η επιστράτευση αυτής της στρατηγικής, η δημιουργία ελεγχόμενων και ακίνδυνων “αντιπροτύπων” ή και ο “διεμβολισμός” πραγματικών κινημάτων και κουλτουρών αντίστασης, η αποπολιτικοποίησή τους και ο εμποτισμός τους με τις δικές της αξίες.
Η κάθε “υποκουλτούρα” που σχηματικά και θεωρητικά “αντιτίθεται” στο κυρίαρχο καθωσπρέπει μοντέλο, φτιάχνει φυσικά και τις δικές τις νόρμες, τις δικές της “στολές”, την δική της “ομοιομορφία”, ως ανάγκη αρχικά να ετεροπροσδιοριστεί. Αλλά ουσιαστικά και ενδόμυχα, αυτό που προσπαθεί είναι να ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ σταδιακά αυτές τις νόρμες ως τις νέες κυρίαρχες. Κοινό ντύσιμο, τρόπος ομιλίας, τρόπος συμπεριφοράς. Δομείται έτσι ένα νέο είδος “κομφορμισμού”, θεωρητικά αντιπάλου του κυρίαρχου. Και όπως κάθε κομφορμισμός, παλιός ή καινούριος, ό,τι φορεσιά κι αν βάλει, έχει αλλεργία στο “άλλο”, σε αυτό που δεν συμμορφώνεται. Και αναλόγως της “μήτρας” που γέννησε αυτή την “υποκουλτούρα”, αν δηλαδή έχει όντως κάποιες κοινωνικές ρίζες που απλά έχουν εξανεμιστεί ή αν είναι εντελώς φυτευτή από-τα-πάνω, αναλόγως τις αξίες με τις οποίες είναι εμποτισμένη, αυτή η “δυσανεξία” εκφράζεται λιγότερο ή περισσότερο επιθετικά.
Εδώ πρέπει να ασκήσουμε και μια πιο ευθεία (αυτο)κριτική: Μεγάλο κομμάτι του ευρύτερο ριζοσπαστικού κινήματος ελκύεται από τέτοιες συμπεριφορές και στάσεις. Τις αναγιγνώσκει στρεβλά ως έναν ενστικτώδη και πηγαίο αντίθετο πόλο στο κυρίαρχο σύστημα, συγχέει έννοιες και καταστάσεις και τις μπερδεύει με κουλτούρες που μπορεί να προέρχονται ακόμη και από τα σπλάχνα της εργατικής τάξης. Και στέκεται έτσι, έστω και κριτικά, κοντά και δίπλα τους. Αναπαράγει έτσι και στο εσωτερικό του κινήματος, των διαδικασιών και των δομών του, τέτοιες εξουσιαστικές συμπεριφορές, τις οποίες μάλιστα αιτιολογεί με διανοητικά σχήματα όπως “εντάξει, λαϊκό παιδί είναι” ή “εμείς στις εργατικές συνοικίες και τα γκέτο έτσι μάθαμε”. Όχι. Ας σταματήσουμε να συγκαλύπτουμε την πραγματικότητα προς χάριν του ευκολότερου προσεταιρισμού ενός κομματιού της κοινωνίας αφιλτράριστα και “ως έχει”, για να εξυπηρετήσουμε ίσως κάποιους δικούς μας πολιτικούς στόχους. Αντίθετα, ένας ρόλος των ριζοσπαστικών και απελευθερωτικών κινημάτων είναι διαλύσουν και να απομακρύνουν από το εσωτερικό της εργατικής τάξης, της νεολαίας, των καταπιεσμένων, αυτές τις λογικές, τις “κουλτούρες”, που είναι εμποτισμένες από τις αξίες της αστικής τάξης, από τον ατομικισμό, τον αντικοινωνισμό, τον ρατσισμό και την ομοφοβία. Σίγουρα δεν πρέπει, από την άλλη, να επιτιθόμαστε ευθύς εξαρχής σε κομμάτια της κοινωνίας και της νεολαίας που είναι μερικώς επηρεασμένα από αυτές τις αξίες, εκτός κι αν αυτό έχει φτάσει σε οργανωμένο, πολιτικό επίπεδο. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ιεραρχούμε τις “οριζόντιες” καταπιέσεις αναλόγως του αν μας βολεύουν στο πρακτικό επίπεδο, γιατί τότε κινδυνεύουμε εμείς οι ίδιοι, τα κινήματα, να επηρεαστούμε και να διαβρωθούμε από τις αξίες αυτές τις οποίες αντιπαλεύουμε. Ένα καλό παράδειγμα είναι πάντα αυτό του “ACAB” και του “Antifa”, που μπορεί να συνυπάρχουν με την ματσίλα και τον σεξισμό. Αν αυτό δεν επιχειρήσουμε ενεργητικά να το σπάμε στο εσωτερικό των σχέσεών μας και των δομών μας για να μην “χάσουμε το παιχνίδι”, για να μην “χαλάσουμε καρδιές”, αν μιλάμε πάντα για τις “αντιφάσεις μας” χωρίς να τις δουλεύουμε συλλογικά για να τις ξεπεράσουμε, τότε απλά αραδιάζουμε ένα κάρο δικαιολογίες και κάνουμε κακό στην ίδια την επαναστατική διαδικασία.
Η ομοιομορφία, το λιντσάρισμα του “άλλου” και τα καθήκοντα του κινήματος
Εχθές λοιπόν, στην πλατεία Αριστοτέλους, είδαμε δεκάδες νεολαίους, ομοιόμορφα σχεδόν ντυμένους, με παρόμοια ομο(τρανσ)φοβική στάση, να λιντσάρουν δυο κουίρ-τρανς υποκείμενα που δεν χωρούσαν στα δικά τους πρότυπα. Αυτή τη μερίδα της νεολαίας που ποτίζεται με το δηλητήριο του μίσους, τόσο από το σχολείο, την οικογένεια, την εκκλησία και την “υποκουλτούρα της gangsta αλητείας”. Σίγουρα επηρεασμένη από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εξαθλίωσης και του ματαιωμένου μέλλοντος, νομίζει πως μισεί το κυρίαρχο σύστημα που ευθύνεται για όλα αυτά, ενώ ουσιαστικά αποτελεί κομμάτι της βαλβίδας αποσυμπίεσης της ταξικής οργής, που ονομάζεται κοινωνικός εκφασισμός, εγκολπώνοντας αυτά τα ακίνδυνα για το σύστημα χαρακτηριστικά “αμφισβήτησης” και “εναντίωσης”, τα οποία αντί να στραφούν προς τα αφεντικά, θα στραφούν στον πιο αδύναμο. Ανακαλύπτοντας ίσως πιθανότατα και στην πρόσφατη ψήφιση του νομοσχεδίου για τα ομόφυλα ζευγάρια, ακόμη έναν εχθρό, αφού το ομοφοβικό δηλητήριο αυτής της κουλτούρας “ντοπαρίστικε” από την ιδέα ότι “αυτοί που ευθύνονται για την κατάντια μας δίνουν δικαιώματα στους γκέι”. Μη μπορώντας ή μη θέλοντας να αντιληφθεί πως αυτά τα υποκείμενα, στην πλειοψηφία τους, υπόκεινται την ίδια επίθεση από την καπιταλιστική λαίλαπα, συν του ότι πρέπει καθημερινά να επιβεβαιώνουν την ίδια τους την υπόσταση, σε έναν μακροχρόνιο αγώνα ύπαρξης που λίγο έως πολύ “επέβαλλε” και αυτό το νομοσχέδιο (με τις όποιες προβληματικές του). Τα φασιστο-πιτσιρίκια αυτά νόμιζαν ότι αντιδρούν σε κάτι κυρίαρχο, την ίδια ώρα που τα ίδια αποτελούσαν δομικό στοιχείο του ελεγχόμενου αντι-παραδείγματος, που φέρει τα χειρότερα στοιχεία του κυρίαρχου, προκειμένου η κοινωνική οργή να καναλιζαριστεί αλλού από εκεί που πρέπει.
Η χθεσινή επίθεση ήταν η πλήρης αποτύπωση της θέσης πως ο φασισμός, ως φαινόμενο και πολιτικό ρεύμα που προέρχεται από-τα-πάνω, επιχειρεί να διεισδύσει με όρους (αντι)κινήματος στην εργατική τάξη, την νεολαία και τους από-τα-κάτω, με δήθεν επαναστατικό προσωπείο, που παριστάνει πως εξεγείρεται ενάντια στο υπάρχον, με τον μοναδικό όμως σκοπό να διαιρέσει την τάξη και να την ποτίσει με ρατσιστικό, σεξιστικό δηλητήριο, εφευρίσκοντας τον κατάλληλο κάθε φορά εσωτερικό εχθρό: Τους μετανάστες, τους ομοφυλόφιλους/τρανς/κουίρ, τους απεργούς κλπ. Όσον αφορά τον πραγματικό εχθρό της τάξης, το Κεφάλαιο και το Κράτος, αυτοί παρουσιάζονται αρχικά -όταν παρουσιάζονται- ως θεωρητικοί μόνο εχθροί ή η αντίθεση περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένα πρόσωπα (πολιτικούς, επιχειρηματίες) και ποτέ στην ίδια την δομή του καπιταλιστικού και εκμεταλλευτικού συστήματος. Αυτό άλλωστε είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο σε οποιαδήποτε περίσταση επικράτησε ο φασισμός: Έγινε ο καλύτερος φίλος του Κεφαλαίου. Ας πάρουμε για παράδειγμα την ναζιστική Γερμανία. Τα υπόλοιπα περιττεύουν.
Μοναδική λύση σε αυτό το φαινόμενο είναι ο αδιάκοπος αντιφασιστικός αγώνας σε όλα τα μέτωπα: Μαχητικός στον δρόμο, όταν τα ναζίδια τολμάνε να ξεμυτίσουν. Κοινωνικός και μοριακός στις γειτονιές, τους χώρους εργασίας, τις σχολές, σε καθημερινή βάση. Με σκοπό την (επανα)δόμηση μιας γνήσιας ταξικής, διεθνιστικής και ριζοσπαστικής αντι-κουλτούρας, μέσα από τα σπλάχνα της ίδιας της τάξης και για την ίδια την τάξη.
Ως απάντηση σε όλα τα παραπάνω δεν ξεχνάμε σήμερα:
Συγκέντρωση ενάντια στην ομοτρανσφοβία στη Θεσσαλονίκη
Σήμερα, 10/3, στην Πλατεία Αριστοτέλους.
Να είμαστε εκεί.
