Με αφορμή μια πρόσφατη ανάρτηση ιατρών σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, θέλουμε να καταθέσουμε την άποψή μας πάνω στο ερώτημα “Συμμετοχή στην πορεία της 17ης Νοέμβρη ή ‘Μένουμε σπίτι’;” αλλά και σκέψεις για τη συνολικότερη στάση μας απέναντι στο καθεστώς έκτακτης ανάγκης που επιβάλλεται καθημερινά με αφετηρία την επιδημία του COVID-19.
Αναλυτικότερα, το κείμενο που υπογράφουν τρεις γιατροί των Χανίων, έχει σκοπό να προτρέψει τον κόσμο να βρει άλλους τρόπους να τιμήσει την επέτειο του πολυτεχνείου από το να συμμετέχει στην φετινή πορεία, ώστε να μην επιτρέψουμε καμία αλυσίδα μετάδοσης που μπορεί να αποφευχθεί. Μάλιστα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, ο ιός “φυσικά και κολλάει” στις διαδηλώσεις “Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που κολλάει και στις εκκλησίες.” Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ισχύει μια τέτοια γενίκευση επιστημονικά; Μέσα από ποια πολιτική ματιά βγαίνει ένα τέτοιο πρόταγμα; Η κριτική θεωρία έχει θέση μέσα σε αυτό;
Μια προσεκτική ανάγνωση και ανάλυση του κειμένου, μας έκανε να σταθούμε στις ακόλουθες προβληματικές.
Αρχικά, ακούγεται, αν μη τι άλλο, παράλογο να βάζουμε δίπλα-δίπλα σε μια τέτοια πρόταση τις εκκλησίες με τις διαδηλώσεις, καθώς ουσιαστικά ο πρώτος χώρος είναι κλειστός και ο δεύτερος ανοιχτός. Επιπλέον, στον πρώτο χώρο πραγματοποιείται μετάληψη, καθώς επίσης επιτελούνται και άλλες ιεροτελεστίες, όπως για παράδειγμα το χειροφίλημα του ιερέα, πρακτικές οι οποίες ευνοούν τα μέγιστα στη μετάδοση του ιού. Τέλος, έχει μεγάλη σημασία να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο ότι οι εκπρόσωποι της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας, αλλά και οι πιστοί της, έχουν εκφράσει ουκ ολίγες φορές την άρνησή τους να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, επικαλούμενοι είτε τη δήθεν μεταφυσική προστασία που μπορεί να έχει η θεία κοινωνία απέναντι στον κορωνοϊό, είτε άλλες επικρατούσες ή μη θεωρίες συνομωσίας.
Αναφορικά με την μεταδοτικότητα του ιού στις διαδηλώσεις, σύμφωνα με την τρέχουσα βιβλιογραφία, δεν υπάρχουν μέχρι και σήμερα μελέτες βάση των οποίων θα μπορούσαμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα. Ωστόσο, αυτό που σίγουρα ισχύει είναι ότι ο ιός έχει μεγαλύτερη μεταδοτικότητα σε κλειστούς χώρους.
Αναλυτικότερα, πρόσφατη προτυπωμένη ανασκοπική μελέτη του Ιουλίου του 20201 αναφέρει: μονάχα το 6% επί του συνόλου των 20.471 κρουσμάτων που καταγράφηκαν στο Λονδίνο, οφείλονταν σε μετάδοση του ιού σε εξωτερικούς χώρους, ενώ αντίστοιχα, σε δείγμα 110 κρουσμάτων στην Ιαπωνία η μεταδοτικότητα σε εσωτερικούς χώρους ήταν 17,8 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με εκείνη σε εξωτερικό περιβάλλον. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, σύμφωνα με έρευνα του Χάρβαρντ, μετά τις πολύμηνες μαζικές διαδηλώσεις για το κίνημα Black Lives Matter, παρατηρήθηκε αύξηση της μεταδοτικότητας μόλις κατά 2.5%2. Τέλος, σύμφωνα με στοιχεία από την Επιτροπή ειδικών αλλά και την Πολιτική προστασία, στη χώρα μας το 86% των μολύνσεων Covid-19 έχει πραγματοποιηθεί σε κλειστούς χώρους3.
Επιπλέον, μεγάλο ενδιαφέρον έχουν πηγές4-6 οι οποίες αναφέρουν πώς οι συνθήκες και πρακτικές άγριας καταστολής ευνοούν τη μετάδοση του ιού σε διαδηλώσεις. Αναλυτικότερα, η ρίψη δακρυγόνων αναγκάζει τον διαδηλωτή να βγάλει τη μάσκα του και ταυτόχρονα προκαλεί έντονο βήχα (βασική πηγή διασποράς μέσω σταγονιδίων). Παρόμοιους κινδύνους ενέχουν οι μαζικές συλλήψεις και ακινητοποιήσεις διαδηλωτών σε μικρό χώρο, οι σωρηδόν μεταγωγές τους με κλούβες αλλά και οι μετέπειτα συνθήκες κράτησής τους. Τέτοιες σκηνές βλέπουμε να εκτυλίσσονται καθημερινά τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας.
Η περιστολή βασικών δικαιωμάτων που επικρατεί εδώ και μήνες, όπως η κυκλοφορία, σε συνάρτηση με τον οδοστρωτήρα μέτρων, ιδίως όσον αφορά τον εργασιακό τομέα (μαζικές απολύσεις, κατάργηση υπερωριών, ανεπαρκή επιδόματα, κλπ.), οδηγούν στην φυσική και ψυχολογική εξόντωση συντριπτικού μέρους του πληθυσμού. Έτσι, στις συζητήσεις που ανοίγουμε σχετικά με τον κορωνοϊό, όπως για παράδειγμα η ρομαντικοποίηση της έννοιας “Μένουμε Σπίτι” ή και η ορθότητα ή μη της συμμετοχής σε μια διαδήλωση, θα πρέπει πάντα να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε το ταξικό μας προνόμιο, εάν αυτό υπάρχει. Με άλλα λόγια, δε θα πρέπει να ξεχνάμε πως αν κάποιος έχει τη δυνατότητα να παραμένει στο σπίτι του υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, με εξασφαλισμένα δικαιώματα όπως εργασία, υγεία, ασφάλεια, κλπ., τότε καλά θα κάνει να θυμάται ότι αυτό δεν ισχύει για όλους. Είναι λοιπόν προτιμότερο να χαμηλώσει τη φωνή του, ώστε να μπορέσει να ακούσει καλύτερα τους εξαθλιωμένους αυτής της κατάστασης και να δει πώς θα σταθεί αλληλέγγυος δίπλα τους.
Την ίδια στιγμή, οφείλουμε επίσης να συνταχθούμε δίπλα στους υγειονομικούς, οι οποίοι βρίσκονται στη πρώτη γραμμή στα δημόσια νοσοκομεία πόλεων που πλήττονται σε μεγάλο βαθμό από την επιδημία, με ελλειπές υγειονομικό υλικό, σε συνθήκες υποστελέχωσης, καταπάτησης εργασιακών δικαιωμάτων και αυξανόμενης εξάντλησης. Μεταξύ άλλων, ζητάνε τη στήριξή μας, καλώντας μας να συμμετάσχουμε στην φετινή πορεία για το Πολυτεχνείο. Μάλιστα, η στήριξη αυτή γίνεται ακόμα πιο επιτακτική στο παρόν πλαίσιο εντεινόμενων κρατικών αυθαιρεσιών των τελευταίων ημερών (προκαταρκτική εξέταση για τις δηλώσεις της προέδρου της ΕΝΙΘ, προσαγωγή ατόμων που μοιράζουν φυλλάδια για την πορεία, κτλ.). Ταυτόχρονα, μας κρούει τον κώδωνα ότι θα πρέπει να επιλέξουμε στρατόπεδο ανάμεσα στο δικαίωμα του να μπορούμε να διαδηλώσουμε ή όχι. Ειδικότερα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τον αντίκτυπο που θα έχει αυτή η απόφασή μας στους υγειονομικούς, τους οποίους συστηματικά φιμώνουν/εκφοβίζουν από την αρχή της επιδημίας με αποκορύφωμα τις τελευταίες ημέρες, αλλά και εν γένει τα άτομα που έχουν ήδη επιλέξει να βρεθούν στους δρόμους για να αγωνιστούν.
Στη μάχη που δίνεται σε αυτή την επιδημία έχει επίσης μεγάλη αξία να συνειδητοποιήσουμε ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός. Για εμάς, ο βασικότερος δεν είναι ο κορωνοϊός, ο οποίος θα κάνει τον κύκλο του και είτε θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται, είτε θα εκλείψει, αλλά οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές με τις οποίες προσπαθούν σε διεθνές και εθνικό επίπεδο να τον αντιμετωπίσουν θέτοντας σε προτεραιότητα την κερδοφορία του κεφαλαίου. Είναι οι πολιτικές που εδώ και τόσα χρόνια έχουν εξασθενήσει το δημόσιο σύστημα υγείας (υποστελεχωμένες δομές υγείας, λουκέτο σε υγειονομικές δομές π.χ. Λοιμωδών Θεσ/νίκης, ελλείψεις σε υγειονομικό υλικό, μίζες, κλπ.), οι πολιτικές που από την αρχή την επιδημίας δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων (περιορισμένος αριθμός τεστ, μη επαρκή προετοιμασία μονάδων εντατικής θεραπείας, αδρανοποίηση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, μετακινήσεις ιατρών έναντι προσλήψεων μόνιμου προσωπικού κτλ.) και οι πολιτικές που ο περιβαλλοντικός τους αντίκτυπος εν γένει έχουν ως αποτέλεσμα την πανδημική εξάπλωση7. Και για τις πολιτικές αυτές ξέρουμε πολύ καλά ποιοι ευθύνονται.
Συνεπώς, στον δρόμο θα βγούμε όχι σκεπτόμενοι πως θα κάνουμε τον ιό “να λουφάξει μπροστά στη λάμψη του δίκαιου αγώνα” μας, αλλά έχοντας πλήρη συνείδηση ότι αυτές οι πολιτικές αναιρούνται, κατά κύριο λόγο, στους δρόμους, ακόμα και αν ενέχουν τον κίνδυνο της μετάδοσης σε περίπτωση που δεν λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα. Άλλωστε η ερμηνεία του όρου της υγείας ως «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας» δεν θα μπορούσε να περιορίζεται στα στενά πλαίσια ενός σκεπτικού που θέτει ως υπέρτατο αγαθό την απουσία μόλυνσης από τον κορωνοϊό, έναντι των υπολοίπων αγαθών στις παρούσες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες.
Επιπλέον, δε μας απασχολεί αν θα αποτελέσουμε για ακόμα μια φορά το τέλειο άλλοθι της κυβέρνησης και των υποτελών Μ.Μ.Ε., καθώς η ατομική ευθύνη είναι το μόνιμό της αφήγημα, είτε βγάζοντας το σκύλο μας βόλτα, είτε πραγματοποιώντας συγκεντρώσεις για τη δίκη της Χρυσής Αυγής. Δεν είμαστε υπόλογοι στην κυβέρνηση παρά μόνο στους εξαθλιωμένους. Δε ζητάμε την επιβράβευσή της και ούτε ψάχνουμε άλλοθι για τον συνεχή αγώνα που έχουμε επιλέξει να δίνουμε δίπλα στους καταπιεσμένους και απέναντι στους εξουσιαστές. Και σε αυτό τον αγώνα, δεν επιλέγουμε να μείνουμε στα σπίτια μας, υπακούοντας κάποιους σωτήρες που μιλάνε με πατρική χροιά για το καλό μας ή αναθέτοντάς τους να μεριμνήσουν για λογαριασμό μας. Αντιθέτως, επιλέγουμε να εμπλακούμε ενεργά στη συζήτηση σχετικά με αυτή τη νέα συνθήκη και το πώς θα προστατευτούμε. Δεν επιλέγουμε να ρουφιανέψουμε τον γείτονά μας, να βρούμε εξιλαστήρια θύματα και να σταθούμε προσοχή απέναντι σε απαγορεύσεις αυθεντικά χουντικών καταβολών. Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στις αποσπασματικές και ανεπαρκείς πολιτικές τους, ούτε θα αποδεχτούμε το παρατεταμένο καθεστώς “έκτακτης ανάγκης”, το οποίο χρησιμοποιείται για την απαγόρευση διαδηλώσεων και την έγκριση αμφιλεγόμενων μέτρων8. Επιλέγουμε λοιπόν να φτιάξουμε ένα κίνημα αλληλοφροντίδας, να χτίσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης και να δημιουργήσουμε συνθήκες όπου καμία και κανένας δε θα χρειαστεί να βρεθεί μόνη και μόνος. Άλλωστε, ακόμα και όταν οι κρατικοί και εκκλησιαστικοί φορείς κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας ήταν απόντες, το ευρύτερο κίνημα, αυτό έκανε (από οργάνωση συλλογικών κουζινών για τους άστεγους μέχρι 3D εκτυπώσεων νοσοκομειακών αναλωσίμων), και αυτό θα συνεχίσει να κάνει.
Επιπρόσθετα, σε ένα πλαίσιο που υπάρχει χώρος για πλήθος συναισθημάτων, όπως φόβος, οργή, ανησυχία, κλπ., και πρόθεση κατανόησης, γόνιμου διαλόγου και ενσυναίσθησης, δε θα πρέπει να περνάμε με ευκολία σε “νουθεσίες”. Ούτε η επίκληση στο συναίσθημα, ειδικά αν είναι απογυμνωμένη από κριτική πολιτική ανάλυση, αλλά ούτε και η επίκληση στην αυθεντία ή σε κάποιο ιατρικό ιερατείο, πόσο μάλλον όταν δεν βασίζεται σε επιστημονικές πηγές, είναι παραγωγικό πολιτικά, τουλάχιστον με τον τρόπο με τον οποίο εμείς αντιλαμβανόμαστε τη διαδικασία συνδιαμόρφωσης των ζωών μας.
Σε αντίστοιχες περιπτώσεις μαζικών διαδηλώσεων στο εξωτερικό (π.χ. Ισραήλ , ΗΠΑ) η ιατρική κοινότητα έλαβε θέση όχι αποτρέποντας τον κόσμο από τη συμμετοχή, αλλά επισημαίνοντας σημεία ζωτικής σημασίας. Έτσι δημοσιεύτηκαν στο διαδίκτυο οδηγίες με μέτρα ατομικής και συλλογικής προστασίας (τα οποία προωθούνται αναλυτικότερα παρακάτω).
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως σε κάθε συλλογική διαδικασία μεγάλο είναι το μερίδιο της ατομικής ευθύνης. Καθένα μας ξεχωριστά πρέπει να ζυγίσει τα προσωπικά του ρίσκα και οφέλη μαζί με εκείνα της κοινότητας λαμβάνοντας θέση και διαδηλώνοντας με τον πιο κατάλληλο για εκείνο τρόπο. Είτε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είτε στο πλαίσιο της γειτονιάς, είτε στο δρόμο.
Καταλήγοντας, στο επίπλαστο δίλημμα “συμμετέχουμε στην πορεία ή μένουμε σπίτι” για εμάς η απάντηση είναι μονόδρομος. Ο δρόμος θα δείχνει πάντα τον δρόμο. Τα ουσιαστικά διακυβεύματα που προκύπτουν από μια τέτοια συζήτηση είναι, αφενός, να γνωρίζουμε τα καταλληλότερα μέτρα ατομικής και συλλογικής προστασίας που απαιτούνται σε μαζικές συγκεντρώσεις με στόχο τον περιορισμό στο ελάχιστο της μεταδοτικότητας και αφετέρου να δείξουμε την απαραίτητη ωριμότητα που αρμόζει στην εφαρμογή αυτών.
Στη διαδήλωση δε θα είσαι μόνη. Είμαστε ΜΑΖΙ. Οφείλεις να προσέχεις τον εαυτό σου, εμένα, όλες, όλα και όλους!
Οδηγίες ασφάλειας για τις πορείες επί covid
Αν είσαι συμπτωματική/ός ή έχεις εκτεθεί πρόσφατα σε άτομο θετικό σε COVID-19 ή μένεις με άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες
ΜΗΝ συμμετέχεις σε μαζικές συγκεντρώσεις αν αισθάνεσαι άρρωστος, έχεις συμπτώματα από το αναπνευστικό σου όπως βήχας, δύσπνοια, πυρετό (ή άλλα συμπτώματα του COVID-19), ή έχεις έρθει πρόσφατα σε επαφή με άτομο θετικό στον COVID-19.
Αν είσαι ασυμπτωματική/ός και σχεδιάζεις να συμμετέχεις σε διαδήλωση
● Φόρεσε μάσκα ή οποιοδήποτε άλλο ύφασμα που καλύπτει πλήρως τη μύτη και το στόμα.
○ Το να φοράς οποιοδήποτε είδος μάσκας είναι καλύτερη τακτική από το καμία μάσκα. (Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως πρέπει όλοι να φοράμε μάσκα όταν βρισκόμαστε έξω είτε στο πλαίσιο διαδήλωσης, είτε πηγαίνοντας για ψώνια, είτε για βόλτα με φίλους, κλπ.)
○ Μπορείτε να την κατεβάζετε περιστασιακά, αλλά βεβαιωθείτε ότι κανείς δεν βρίσκεται σε κοντινή απόσταση.
○ Μην βγάζετε τη μάσκα σας για να μιλήσετε ή να φωνάξετε. Είναι η στιγμή που τη χρειάζεστε περισσότερο για να προστατεύσετε τους ανθρώπους γύρω σας.
○ Η μάσκα θα πρέπει να αφαιρείται προσεκτικά από το υλικό στα πλαϊνά της και χωρίς επαφή με το μπροστινό μολυσματικό μέρος της
● Συστήνεται να φοράς ή να έχεις άμεση πρόσβαση σε γυαλιά ή άλλου είδους προστασία για τα μάτια (αποφυγή φακών επαφής)
● Φέρε μαζί σου αντισηπτικό για τα χέρια και χρησιμοποίησέ το συχνά
● Απόφυγε την κοινή χρήση ποτών ή τη μεταφορά αντικειμένων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα από πολλά άτομα (πανό, πλακάτ, κλπ.)
● Να έχεις μαζί σου το δικό σου νερό, φαγητό και όποιο άλλο προσωπικό αντικείμενο πιθανώς χρειαστείς
● Προσπάθησε να περιορίσεις το μέγεθος του γκρουπ με το οποίο βρίσκεσαι στη διαδήλωση (social bubbling) και κράτησε αποστάσεις των δύο μέτρων μεταξύ σας, όποτε είναι αυτό δυνατό
● Προσπάθησε να αποφύγεις πολυπληθείς δραστηριότητες οι οποίες εμπεριέχουν φωνές ή τραγούδι σε κοντινή απόσταση η μια με το άλλο
● Προσπάθησε να αποφύγεις, όσο είναι εφικτό, να βρίσκεσαι κοντά σε άτομα που δεν φορούν μάσκα ή άλλου είδους κάλυψη του προσώπου τους, όπως επίσης να αγκαλιάζεσαι και να κάνεις χειραψίες
● Εξέτασε τρόπους διαμαρτυρίας στους οποίους επιτυγχάνεται ευκολότερα η διατήρηση της απόστασης, όπως για παράδειγμα μηχανοκίνητη πορεία
Μετά τη συμμετοχή σε τοπικές διαδηλώσεις
● Άλλαξε τα ρούχα σου το συντομότερο δυνατόν, κάνε μπάνιο και απολύμανε τα υπάρχοντά σου
● Αυτο-παρακολουθήσου για συμπτώματα COVID-19 για 14 ημέρες μετά από αυτήν τη δραστηριότητα, με ιδιαίτερη έμφαση σε περίπτωση που οι παραπάνω οδηγίες δεν ακολουθήθηκαν για οποιοδήποτε λόγο. Εάν εμφανίσεις ακόμη και ήπια συμπτώματα που σχετίζονται με τον COVID-19, μην πας στη δουλειά, απομονώσου και απευθύνσου σε ιατρό για να κανεις τεστ
● Μην ξεχνάς ότι η λοίμωξη από τον ιό COVID-19 μπορεί να είναι ασυμπτωματική, οπότε πρέπει να εξακολουθείς να προσέχεις ακόμα και όταν δεν έχεις συμπτώματα
● Εάν άλλοι που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, όπως μέλη του νοικοκυριού, στενές σου επαφές ή άτομα με τα οποία είχες στενή επαφή για περισσότερο από 15 λεπτά σε κλειστό χώρο (π.χ. αυτοκίνητο), έχουν διαγνωστεί με COVID-19 ακολούθησε συστάσεις για αυτο-απομόνωση και απευθύνσου σε ιατρό για να κανεις τεστ
Σε περίπτωση που χρησιμοποιήσεις ντουντούκα ή μικρόφωνο
● Ψέκασε το με διάλυμα περιεκτικότητας 70% σε αλκοόλη πριν το χρησιμοποιήσεις
● Μην αφαιρέσεις τη μάσκα σου όσο το χρησιμοποιείς. Μπορείς να ακουστείς ακόμα και όταν φοράς τη μάσκα σου
● Ψέκασε/σκούπισε τη ντουντούκα ή το μικρόφωνο και τα χέρια σου πριν τα παραδώσεις στο επόμενο άτομο
● Το άτομο που παραλαμβάνει πρέπει αντίστοιχα να καθαρίσει τα χέρια του πριν το πιάσει
Πηγές
1. Rapid Scoping Review of Evidence of Outdoor Transmission of COVID-19
2. Protesting in the time of COVID-19
3. Τσιόδρας: Το 86% των μολύνσεων γίνεται σε κλειστούς χώρους
4. Teargas and pepper spray will accelerate spread of Covid-19, doctors warn
5. Protesting During a Pandemic: Is It Safe?
6. Tear Gas Use During COVID-19 Pandemic Irresponsible; Moratorium Needed, Says American Thoracic Society
7. Από πού ήρθε ο κορονοϊός, και πού θα μας πάει; Συνέντευξη με τον επιδημιολόγο Rob Wallace
8. Να υπερισχύουν οι ευρωπαϊκές αξίες, ακόμη και σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης
9. How to protest safely during the coronavirus (COVID-19) pandemic
10. How To Stay Safe While Protesting During a Pandemic
Παναγιώτης, Ναταλία, Γιάννα
