Η εποχή των μνημονίων μας έχει εν μέρει προετοιμάσει. Γνωρίζουμε σε ποιο πλαίσιο θα εκδηλωθεί και πως θα εκφραστεί η νέα οικονομική κρίση. Η κοινωνική βάση έχει πλέον ιστορική εμπειρία αλλά ίσως αυτή αποδειχτεί ανεπαρκής αν ο καπιταλισμός δεν δείξει πολύ γρηγορότερα αντανακλαστικά από αυτά που μας έχει συνηθίσει τα τελευταία 15 χρόνια. Γιατί δεν θα πρέπει να αγνοούμε ότι αυτή την φορά πάνω στα επιβαρυμένα οικονομικά μεγέθη συνυπάρχει ο υγειονομικός παράγοντας που λειτουργεί υπονομευτικά έως και τοξικά σε κάθε κοινωνικό πεδίο αλλά και στην ίδια την διαχείριση από το καθεστώς της νέας απρόσμενης κρίσης. Μεγάλες ποσότητες άμμου έχουν πέσει στα γρανάζια του συστήματος και μένει να φανεί αν τελικά θα λειτουργήσουν προς όφελος ή ενάντιά του.
- Θυμάστε τα μπουλούκια νεολαίων και όχι μόνο που έφευγαν για σαιζόν δουλειά 12ωρα χωρίς ρεπό στα νησιά; Ε, φέτος δεν θα φύγουν. Εδώ θα κάτσουν. Έχοντας ήδη φάει τα λεφτά της προηγούμενης σαιζόν και όντας ήδη δανεισμένοι. Και είναι πολλοί, πάρα πολλοί, αγόρια και κορίτσια αλλά και μεγαλύτεροι, που φέτος δεν θα γίνουν εσωτερικοί εποχιακοί μετανάστες, φέτος δεν θα γίνουν τίποτα.
- Δεν είναι απλά ότι μέρη στην Ελλάδα που το τοπικό «ΑΕΠ» τους είναι κατά 80% τουρισμός/εστίαση θα ζοριστούν. Σε πολλά από αυτά η πάλαι-ποτέ τουριστική «μεσαία τάξη» έχει προλεταριοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό και έχει μετατραπεί σε σκλάβους του all-inclusive. Ολόκληρες περιοχές θα βρεθούν χωρίς καμιά πιθανότητα για ένα μισθό στο σπίτι, ακριβώς την ώρα που θα άνοιγε η σαιζόν.
- Τα νοίκια θα μειωθούν. Η φάμπρικα του airbnb, που ήταν ήδη σε κάμψη, τώρα πλέον δεν υπάρχει. Εμφανίστηκαν άρθρα για χιλιάδες σπίτια που επιστρέφουν στις κανονικές μισθώσεις. Αυτό συμβαίνει παράλληλα με το αυτονόητο, ότι δηλαδή πολλοί ενοικιαστές δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν στα παλιά νοίκια και οι ιδιοκτήτες θα πιεστούν να επαναδιαπραγματευθούν. Ο ΕΝΦΙΑ στο μεταξύ δεν επιτρέπει να μείνει σπίτι άδειο… Αυτό είναι καλό νέο θα πει κάποιος, αλλά ματαίως. Ο χρυσός κανόνας που λέει ότι τα ενοίκια, όσο φτηνά και αν γίνουν, είναι πάντα ακριβότερα από όσο μπορεί να αντέξει ο προλετάριος, είναι πάντα σε ισχύ
- Εκεί που θα γίνουν προσλήψεις είναι σίγουρα στον χώρο των courier και των delivery. Όποιος /α έχει ένα σάπιο μηχανάκι θα τρέξει μπας και καταφέρει να βρει δουλειά. Τα μικρά αφεντικά θα τα θέλουν όλα μαύρα. Ένα 20άρικο χέρι με χέρι την μέρα για να τρέχει «το παιδί» (δηλαδή ο 55άρης με δύο παιδιά) όλη μέρα. Οι μεγάλες εταιρείες πάλι θα βασιστούν στην προθυμία της κυβέρνησης να πάρει έκτακτα μέτρα περιστολής κάθε εργατικού δικαιώματος και έτσι δεν θα τους συμφέρει να προσλάβουν κόσμο μαύρα. Στο μεταξύ φαντάζεται κανείς ότι τα νέα μηχανάκια (με τους άπειρους οδηγούς) θα περάσουν πρώτα από μηχανικό ή μήπως ότι θα αγοράσει κανείς στολή; Η μήπως ότι θα υποχρεωθούν τα αφεντικά από το κράτος να πάρουν μέτρα ασφάλειας; Θα τρέξει αίμα στους δρόμους…
- Οι τιμές των ακινήτων θα κατρακυλήσουν. Το ρεύμα ανόδου των τιμών την προηγούμενη περίοδο τελείωσε. Θα ξαναδούμε να «σκοτώνονται» σπίτια από χαμηλά μικροαστικά ή εργατικά στρώματα, σπίτια προϊόν μιας ζωής κόπων, για εξευτελιστικά ποσά. Όσοι έχουν λευκά ή μαύρα κεφάλαια θα αρχίσουν να μαζεύουν τίτλους ιδιοκτησίας. Την ίδια ώρα οι τράπεζες, αν τελικά αρθεί η προστασία της Α΄ κατοικίας, θα εκποιήσουν χιλιάδες ακίνητα κι αυτά θα πέσουν στον προηγούμενο σωρό…
- Είναι βέβαιο ότι το κράτος θα κινηθεί επιδοματικά στη βάση και χαριστικά στους αστούς.. Το θέμα είναι από πού θα παίρνει αυτά που θα δίνει. Τα κρατικά έσοδα θα μειωθούν δραματικά, είναι βέβαιο. Αυτή τη στιγμή, χωρίς βοήθεια από την ΕΕ τα κρατικά αποθεματικά φτάνουν μέχρι τον Ιούνη (αν κι αυτό είναι κάπως παραπλανητικό). Είναι δεδομένο ότι μιλάμε για πάνω από ένα έτος μέχρι κάπως να ισορροπήσει η κατάσταση κι αυτό στο καλύτερο σενάριο. Κι αφού δεν θα ακουμπήσει τις καταθέσεις και τον πλούτο των εύπορων στρωμάτων το κράτος θα πρέπει να τα πάρει από την ίδια του την τσέπη. Αυτό που θα δούμε είναι αναδιανομή φτώχειας. Μπορούν να πετσοκόψουν πχ τα επιδόματα των ΑΜΕΑ για να δώσουν πχ σε μακροχρόνια άνεργους. Μπορεί να κόψουν συντάξεις για δώσουν αναστολές χρεών προς το δημόσιο σε μεγάλες επιχειρήσεις – όπως έπραξαν πρόσφατα με τα 11 εκατομμύρια που χρωστούσαν τα ΜΜΕ για τις άδειες λειτουργίας. Με δυο λόγια με το δύο χέρια το κράτος θα μαζεύει από την κοινωνική βάση και με το ένα θα της επιστρέφει.
- Πολύς κόσμος, όπως και στην προηγούμενη κρίση, θα βρεθεί με κομμένο ρεύμα ή και κομμένο νερό. Η ταχύτατη ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και της ψηφιοποίησης του δημοσίου έχει κάνει πλέον το ιντερνέτ αντίστοιχα αγαθό πρώτης ανάγκης. Τώρα ο φτωχός θα πρέπει να φροντίσει να έχει σύνδεση αλλιώς είναι πρακτικά αποκλεισμένος από κάθε αλληλεπίδραση με το δημόσιο, τις τράπεζες και πρακτικά από κάθε ενημέρωση αλλά και από κάθε βοήθεια. Η τρίτη ηλικία ειδικά, ανεξοικείωτη με τον ψηφιακό κόσμο, πέρα από τον τρόμο της αρρώστιας θα βρεθεί οικονομικά και πολιτισμικά στο πλήρες περιθώριο.
- Δεν είναι μόνο οι επιχειρήσεις που δεν θα αντέξουν και θα κλείσουν αφήνοντας κόσμο στον δρόμο. Είναι και αυτές που στο πείραμα της καραντίνας αντιλήφθησαν ότι μπορούν να μειώσουν κατά πολύ το κόστος λειτουργίας τους επιχειρώντας δικτυακά. Αν και αυτή η τάση θα πάρει καιρό να κυριαρχήσει θα δούμε άμεσα τα προανακρούσματά της. Τα φυσικά καταστήματα θα μειωθούν το ίδιο και οι εργαζόμενοι σε αυτά, οι εργαζόμενοι σε δημόσιες υπηρεσίες το ίδιο, οι υπάλληλοι γραφείου, σύντομα αυτή η συνθήκη θα ακουμπήσει και τους εκπαιδευτικούς.
- Εάν πάμε σε ένα μοντέλο σταδιακής άρσης και επαπειλούμενης επαναφοράς της καραντίνας σε συνδυασμό με αστυνομοκρατία, τον κόσμο να μην θέλει να κυκλοφορεί μαζικά, και τον ολοκληρωτικό έλεγχο της ροής χρήματος από τις τράπεζες, αυτό θα συντρίψει μεγάλο μέρος της μη νόμιμης οικονομίας και τα διάφορα παραεμπόρια, τουλάχιστον με την σημερινή τους μορφή. Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι ένα μεγάλο κομμάτι του λούμπεν, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, ντόπιοι ή μετανάστες που ζούσαν λίγο πάνω από τον πάτο, τώρα θα τον ξύσουν. Και δεν μιλάμε βέβαια για βαριά πράγματα όπως το εμπόριο ναρκωτικών. Αφορολόγητα, προϊόντα χωρίς τιμολόγια, τσιγαράδες, πλανόδιοι, ζητιάνοι, εκδιδόμενοι/ες… είναι αφελής όποιος πιστεύει ότι το σύστημα δεν ήταν σε ισορροπία με τις ημιφωτισμένες και σκοτεινές του γωνιές. Κάτι κέρδιζε ο νόμος επιτρέποντας την ανομία. Ένα τέτοιο κοινωνικό δυναμικό, όσο μειοψηφικό κι αν είναι, γίνεται επικίνδυνο μπροστά στο φάσμα της πλήρους εξαθλίωσης…
- Οι υπηρεσίες υγείας θα χειροτερέψουν αισθητά έως δραματικά. Είναι κοινή λογική. Σε ένα σύστημα υγείας χωρίς πόρους, υποστελέχωμένο και χειμαζόμενο από τον παρασιτισμό της ιδιωτικής υγείας, επιβάλλεται η υποχρέωση για ετοιμότητα απέναντι στην πανδημία. Από κάπου θα κοπούν οι πόροι που θα συνεχίζουν να αφιερώνονται στον Κορωνοιό. Και θα κοπούν από τις άλλες υπηρεσίες υγείας. Ούτε τα καρδιακά, ούτε οι χημειοθεραπείες ούτε οι συνηθισμένες ανάγκες για σοβαρές ιατρικές υπηρεσίες θα μειωθούν όμως. Θα συνεχίσουν όπως πάντα. Ξημερώνουν δύσκολες μέρες για όσους εξαρτώνται από τα νοσοκομεία, όπως και για του οικείους τους και για το νοσηλευτικό προσωπικό
- Και φυσικά δεν έχουμε μόνο την οικονομική και την υγειονομική κρίση. Υπάρχουν κι άλλες κρίσεις που λανθάνουν στο περιθώριο της επιδημίας. Οι πολεμικοί ανταγωνισμοί στο Αιγαίο και την Α. Μεσόγειο, το προσφυγικό, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής… Οι τροφοδότες αστάθειας είναι πολλοί και αντίστοιχα μεγάλη είναι η διάθεση του καθεστώτος να στρέψει αλλού την προσοχή της βάσης. Όλοι οι παράγοντες συναντιούνται και δημιουργούν μια πινακοθήκη παράλληλων μαζικών απειλών.
Και μην ξεχνάμε πως όλα αυτά και άλλα τόσα θα τα ζήσουμε στην καλύτερη περίπτωση. Σε αυτήν που πάψει να είναι σε ισχύ ένα μεγάλο μέρος των μέτρων καραντίνας, που σε κανένα χρόνο θα υπάρχει εμβόλιο, που ο ιός δεν θα μεταλλαχθεί κλπ, κλπ. Το τι θα γίνει αν πάμε σε χειρότερα σενάρια δεν μπορεί να το προβλέψει κανείς.
Αυτό όμως που μπορεί να προβλέψει ο καθένας είναι το ποιος θα την πληρώσει. Όταν ακούμε πρωθυπουργούς να μας ζητάνε να «βάλουμε πλάτη» ξέρουμε τι μας περιμένει. Ζούμε περίοδο που τόσο η εξουσία όσο και η κοινωνία θα μετρήσουν πόσο πλέον είναι το μπόι τους κι όχι πόσο είναι η σκιά τους. Το λούφαγμα μέχρι να περάσει η καταιγίδα είναι πολιτική και κοινωνική αυτοκτονία. Αυτό που τελικά θα γίνει θα αντανακλά την δύναμη που αποδείχθηκε συλλογικά ισχυρότερη. Τα συμφέροντα του ισχυρότερου θα πάρουν κεφάλι. Ας φροντίσουμε εμείς οι πολλοί, η κοινωνική βάση, να αποδείξουμε ότι εμείς είμαστε οι ισχυρότεροι, ειδικά στην συνθήκη αυτή. Ας μην αφήσουμε τον κόσμο της εξουσίας, το κράτος και τον καπιταλισμό να παρελάσει την ισχύ του γιατί, το ξέρουμε όλοι και όλες πολύ καλά, απλά θα μας φάνε ζωντανούς
14/3/2020
Σπύρος Δαπέργολας
