Ας μην ξεγελάμε τους εαυτούς μας: Δημόσια Τηλεόραση δεν υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα, εκτός ίσως από ένα μικρό διάστημα με την ελεύθερη ΕΡΤ και πάλι αυτό είναι αρκετά συζητήσιμο. Αλλά, τέλος πάντων, ήταν ότι πιο κοντινό σε δημόσια τηλεόραση έχουμε δει.
Η Δημόσια Τηλεόραση έχει την υποχρέωση, από τον κώδικα της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, αλλά και απο το καταστατικό της, να παρέχει σφαιρική και πλουραλιστική ενημέρωση, να αναδεικνύει τις απόψεις του συνόλου της κοινωνίας και να αντηχεί τους προβληματισμούς της. Θεωρητικά, κάθε ΜΜΕ έχει αυτή την υποχρέωση, αλλά η ιδιωτική τηλεόραση έχει ξεφύγει από αυτό το καλούπι, από την αρχή της δημιουργίας της, αφού στον ιδιωτικό τομέα εμπλέκεται η διαφήμιση και το εμπόρευμα με όλα τα συνεπακόλουθά του (Σχετικά με το πως λειτουργεί γενικότερα το σύστημα των ΜΜΕ, έχουμε ξανα-αναφερθεί σε παλαιότερο άρθρο ). Ωστόσο, η Δημόσια Τηλεόραση είναι αυτή που θεωρητικά δεν θα έπρεπε ποτέ να επιτρέπεται να ξεφύγει, αφού, πέραν όλων των άλλων, είναι ένας φορέας που πληρώνεται από τους πολίτες, για να ενημερώνει τους πολίτες.
Στον καπιταλισμό όμως σπανίως γίνεται η διάκριση μεταξύ “Δημοσίου” και “Κρατικού”. Μια διάκριση που φαίνεται να μπερδεύει ακόμη και την ίδια την ριζοσπαστική και επαναστατική κοινότητα, σε βαθμό που τα αιτήματα για “Δημόσια Υγεία” ή φράσεις όπως “Δημόσιο Αγαθό”, να δαιμονοποιούνται συχνά ως “αίτημα για περισσότερο κράτος”. Αυτή η “παρεξήγηση” προέρχεται σίγουρα από την έννοια του “Δημοσίου” αυτή καθ’ αυτή, όπως έχει επικρατήσει στην Ελλάδα, στην λαϊκή έκφραση. Π.χ., όταν κάποιος λέει “Αυτός δουλεύει στο Δημόσιο, άρα όλη μέρα αράζει“, εννοεί ουσιαστικά ότι κάποιος εργάζεται σε έναν φορέα που χρηματοδοτείται από το Κράτος (“Το Δημόσιο”, το “δημόσιο χρήμα”), όπου υπάρχει μια πελατειακή σχέση, κανένας έλεγχος από κανέναν σχετικά με το αν εξυπηρετούνται σωστά οι πολίτες και όπου πιθανώς να είναι διορισμένος με βύσμα (φυσικά αυτό δεν ισχύει πάντα) επειδή είναι κομματικό στέλεχος ή “συνδικαλιστής” (άλλη κακοποιημένη έννοια, δεν χωράει να την σχολιάσουμε εδώ εκτενώς).
Αυτός δεν είναι φυσικά ο κανόνας, ούτε για το Δημόσιο, ούτε για το “Δημόσιο”, καθώς δεν μπορεί να παίρνει έτσι εύκολα η μπάλα όλους τους εργαζόμενους, κάποιοι εκ των οποίων κάνουν ηρωικές προσπάθειες, με τα λιγοστά μέσα που διαθέτουν, τα οποία μάλιστα όλο και λιγοστεύουν (βλέπε πχ τους εργαζόμενους στην τσακισμένη δημόσια υγεία, εν μέσω πανδημίας).
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για μεγάλο κομμάτι της αριστεράς, ιδίως της σοσιαλδημοκρατικής ή της σταλινικής της εκδοχής, αυτό ακριβώς σημαίνει το “δημόσιο”: Περισσότερο Κράτος, “Κοινωνικό Κράτος” κλπ . Για τον αναρχικό όμως και αντιεξουσιαστικό χώρο, αλλά και για κάθε αντικρατιστή, το “δημόσιο” συνοδεύεται από το “κοινωνικό”. Τόσο, ίσως, για διαχωρισμό από το νόημα του “κρατισμού”, όσο και για διευκρίνηση σχετικά με την ανάγκη για κοινωνικό έλεγχο και όχι την κρατική χρηματοδότηση και δέσμευση. Και κυρίως, για να αναφερθεί ένας κλάδος, ένα αγαθό, μια υπηρεσία, που πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει και είναι αναγκαία για την κοινωνία και σε έναν κόσμο χωρίς Κράτη και Καπιταλισμό.
Περισσότερα σχετικά με το πρόταγμα του Δημοσίου μπορείτε να διαβάσετε σε αυτό το εξαιρετικό άρθρο.
Υπό αυτή την έννοια, Δημόσια Τηλεόραση δεν πρόκειται να δούμε ποτέ στον καπιταλισμό. Η δε ανάγκη για ύπαρξή της σε μια επαναστατική κοινωνία είναι μάλλον αμφισβητίσιμη από τους περισσότερους. Το ακόμη χειρότερο όμως είναι ότι δεν μπορούμε πλέον να έχουμε ούτε “Δημόσια”, με την ευρύτερη έννοια, Τηλεόραση. Δηλαδή, μια τηλεόραση που να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της σύμφωνα με τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας, όπως αναφέραμε παραπάνω, αλλά και σύμφωνα με τις δεσμεύσεις και το καταστατικό της απέναντι στους εργοδότες της, δηλαδή την κοινωνία.
Αντίθετα, έχουμε μια ωραιότατη Κρατική Τηλεόραση, η οποία ακούει στο όνομα ΕΡΤ (1,2,3). Η Κρατική Τηλεόραση είναι ένα σπουδαίο λάφυρο για την εκάστοτε κυβέρνηση (όπως και όλος ο κρατικός μηχανισμός), το οποίο λαμβάνει ως “προίκα” με την εκλογή της. Παλαιότερα, ένας ισχυρός μηχανισμός ανάμεσα στα ανώτερα στελέχη και σε κάποιους εργαζόμενους, μπορεί να εμπόδιζε τον ολοκληρωτικό εξανδραποδισμό της και να επέτρεπε έναν κάποιο πλουραλισμό (που γενικότερα όμως πάντα “τα έβρισκε” με την Κυβέρνηση λίγο έως πολύ) . Από την στιγμή όμως που ο ακροδεξιών πεποιθήσεων και πρακτικών Αντώνης Σαμαράς (τον οποίο ζήσαμε κάποιοι από εμάς, για να δούμε να γίνεται από αρχηγός της παρακμιακής “Πολ.Αν.”, Πρωθυπουργός της χώρας) αποφάσισε πως το “μαρξιστικό παρακράτος” στο εσωτερικό της ΕΡΤ (εννοούσε κυρίως τους ΣΥΡΙΖαίους) του πήγαινε πολύ κόντρα την εποχή των μνημονίων και αποφάσισε να την κλείσει το 2013, αυτή η σχέση έδειξε να ταρακουνιέται.
Ο Σαμαράς πίστεψε προφανώς πως, με όλα τα ιδιωτικά κανάλια να τον αποθεώνουν και να παπαγαλίζουν κάθε λέξη της ευρωγραμμής, η ΕΡΤ περίσσευε. Το κόστος της ολικής αναδιοργάνωσής της (σε χρήμα και ανθρώπινο δυναμικό) του φάνηκε πως θα ήταν μεγαλύτερο από τη κοινωνική αναταραχή που θα προκαλούσε το “λουκέτο”. Ωστόσο, δημιούργησε ταυτόχρονα και την οικονομικότατη καρικατούρα που ονόμασε “ΝΕΡΙΤ” (με το 1/3 των εργαζομένων), η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να αντικατασταθεί απλά από το γραφείο τύπου της ΝΔ.
Λογάριαζε όμως χωρίς τον ξενοδόχο. Το κλίμα της εποχής, πέραν από τα επαναστατικά προτάγματα και τις ριζοσπαστικές θέσεις, ευνοούσε και τον λαϊκισμό. Όταν μάλιστα ο δεύτερος αποφάσισε να οικειοποιηθεί χρησιμοθηρικά, μέσω και της Ελεύθερης ΕΡΤ (που για ελάχιστο διάστημα εξέπεμπε πανελλαδικά μέσω δορυφόρου), τον λόγο των πρώτων, τότε δημιουργήθηκε ένα εκρηκτικό μείγμα, που σε μεγάλο βαθμό βοήθησε στην τελική επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ.
Σε καμία περίπτωση δεν λέμε πως όλο το εγχείρημα της EΡΤ Open, της αυτοδιαχειριζόμενης, της Ελεύθερης ΕΡΤ (όπως θέλει ο καθένας να το ονομάσει) και κυρίως της ΕΡΤ3 στην Θεσσαλονίκη , ήταν μονάχα ένα “κόλπο” των Συριζαίων. Κατά την διάρκεια αυτής της “ελεύθερης” περιόδου, βρήκαν φωνή κινήματα που είχαν θαφτεί στον δημόσιο λόγο, εγχειρήματα όπως αυτό της ΒΙΟΜΕ, ενώ ξεπήδησαν αρκετές εκπομπές με πραγματικά ριζοσπαστικό περιεχόμενο. Όσο όμως πλησίαζε η ώρα της νίκης του Τσίπρα και της επαναλειτουργίας της ΕΡΤ, γινόταν όλο και πιο κατανοητό το ποιον σκοπό αυτή θα εξυπηρετούσε. Ούτε φυσικά είναι τυχαίο πως διάφορα μεγαλοστελέχη της και μεγαλοδημοσιογράφοι βρήκαν θέση στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ και έφτασαν μέχρι τα έδρανα της Βουλής. Οι “αγώνες” τους δικαιώθηκαν, τα γραμμάτια εξαργυρώθηκαν.
Φυσικά, όταν οι κωλοτούμπες της σοσιαλδημοκρατίας άρχισαν (δηλαδή από την πρώτη στιγμή της ανάληψης της κυβέρνησης), δεν χωρούσαν πια στο πρόγραμμα “ενοχλητικές” εκπομπές, όπως η Zona Rossa, που στήριξε το εγχείρημα της αυτοδιαχειριζόμενης ΕΡΤ3 στην Θεσσαλονίκη στα δύσκολα χρόνια του λουκέτου και έβγαλε στο φως στοιχεία για υποθέσεις όπως αυτή της Eldorado Gold και της ανόδου του φασισμού στην ΕΕ. Κυρίως όμως δεν χωρούσαν οι παρεμβάσεις του ριζοσπαστικού, αναρχικού και επαναστατικού κινήματος, αφού η “κρίσιμη μάζα” έξω από το κτήριο δεν υπήρχε πια και την θέση της είχε πάρει η στοργική αγκαλιά του Αλέξη.
Έτσι, η σχέση “λάφυρο” του Κράτους με την “Δημόσια” Τηλεόραση επανασυστάθηκε εξ αριστερών. Αν παρακολουθούσε κάποιος ΕΡΤ κατά την διάρκεια της ΣΥΡΙζοκρατίας, θα πίστευε πως στη Ελλάδα υπάρχει κάποιο κίνημα τύπου Αλίεντε πίσω από την Κυβέρνηση, με τον κόσμο να στηρίζει μια σούπερ επαναστατική προσπάθεια και τις δυνάμεις της αντίδρασης να προσπαθούν να την ρίξουν με πραξικόπημα. Τα πάντα όλα δικαιολογούνταν ως “έξωθεν πιέσεις”, ενώ ο αγώνας που έδινε ο Κουλ Αλέξης με τους κακούς/καλούς/ξανά κακούς/ξανά καλούς Ευρωπαίους ήταν μνημειώδης.
Άλλαξαν όμως οι καιροί, έφυγε ο ΣΥΡΙΖΑ, ήρθε η ΝΔ του Κούλη. Μέχρι το ξέσπασμα της πανδημίας, η προσεκτική προσπάθεια οικειοποίησης της “δημόσιας” τηλεόρασης από την νέα κυβέρνηση έδειξε να πιάνει τόπο και τα πρώτα δείγματα ήρθαν με το κύμα καταστολής ενάντια σε καταλήψεις, αναρχικούς, αλλά και μετανάστες. Φυσικά τα κάστρα δεν πέφτουν τόσο εύκολα. Μπορούσε κανείς να διακρίνει την ΣΥΡΙΖαϊκή αντιπολίτευση να ξεπηδάει μέσα από τον λόγο διάφορων δημοσιογράφων, αλλά και κάποιων θεματικών εκπομπών που είχαν ξεμείνει. Αφού δε ο Αλέξης δεν βρισκόταν πια σε θέση ευθύνης, η αντιπολίτευση αυτή μπορούσε να κυμαίνεται από τρομερές και φοβερές επαναστατικές παρεμβάσεις ανθρωπιστικού περιεχομένου, μέχρι την ανάδειξη της νέας, “σοβαρής” ατζέντας του κόμματος. Η πλάστιγγα όμως είχε γύρει πια καθοριστικά.
Εν μέσω πανδημίας, βλέπουμε την ΕΡΤ να έχει αναλάβει τον ρόλο του επίσημου φερέφωνου της Κυβέρνησης, σχετικά με την πολιτική της τελευταίας για την Υγεία, για την καραντίνα, για τον κοινωνικό έλεγχο και την καταστολή, κοντράροντας στα ίσια τα ιδιωτικά ΜΜΕ. Οι κοινωνικές αντιστάσεις σε όλη αυτή την δυστοπία, όπως διάφορες δηλώσεις συνδικαλιστικών οργάνων των γιατρών και οι κινητοποιήσεις τους, αναφέρθηκαν αποσπασματικά και σχεδόν αλλοιώθηκε το περιεχόμενό τους. Δεν χρειάζεται καν να μιλήσουμε για το αν αναδείχτηκαν οι δεκάδες δράσεις αλληλεγγύης του ριζοσπαστικού κινήματος προς τις ευπαθείς ομάδες ή ο αντικρατικός και αντικαπιταλιστικός τους λόγος. Αντίθετα, είδαμε διάφορους τοπικούς άρχοντες να “αναλαμβάνουν δράση για τους φτωχούς συνανθρώπους μας”, όπως τον Δήμαρχο Θεσσαλονίκης Ζέρβα, κολλητός φίλος του πρώτου κρούσματος του ιού στην πόλη (επιχειρηματίας που βρισκόταν στην έκθεση μόδας του Μιλάνο), και ο οποίος είχε εξαφανιστεί το πρώτο διάστημα της πανδημίας, μετά το περιβόητο δημοτικό συμβούλιο της πόλης, στο οποίο όλοι ασπάζονταν μεταξύ τους (γκουχ γκουχ).
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια κινείται και το χθεσινό κείμενο της “Παρέμβασης των εργαζομένων στην ΕΡΤ3“, που καταγγέλλουν “ένα ιδιότυπο καθεστώς λογοκρισίας”, από μεριάς της διοίκησης του καναλιού:
«Υπερασπιζόμασταν πάντοτε την ενημέρωση ως δημόσιο αγαθό. Κυρίως σε περιόδους κρίσης όπου οι αντιλαϊκές πολιτικές την θέλουν ασφυκτικά ελεγχόμενη για να μπορέσουν να διαμορφώσουν τις αντιδράσεις του κόσμου. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα όπου μια πανδημία αντιμετωπίζεται με συγκεκριμένες πολιτικές όπου η επιστημονική διάσταση χρησιμοποιείται για να τις αιτιολογήσει ως αναγκαστικές. Ως εκ τούτου για άλλη μια φορά έχουμε το “δεν υπάρχει εναλλακτική” (όπως και στα μνημόνια), άρα στο μονόδρομο “μένουμε σπίτι”, κλείνουμε την πόρτα και δεν μιλάμε. Το “μένουμε σπίτι” όμως δεν είναι απλά ένα υγειονομικό μέτρο είναι και μια πολιτική πρακτική που ρίχνει στους πολίτες το βάρος της ευθύνης της νόσου.
Στην κοινωνία όμως ακούγονται και αντίθετες φωνές και διαφορετικές λογικές για το πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η νόσος. Κι αυτό δεν αφορά μόνο την πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση για τις κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης ( ελλιπή ως και ανύπαρκτη προστασία των εργαζομένων, “κουτσουρεμένη” παροχή εκπαίδευσης, έλλειψη προνοιακής πολιτικής για τις αδύναμες ομάδες του πληθυσμού, κλπ), αλλά και την υγειονομική πολιτική τόσο σε ό,τι αφορά τους πολίτες όσο και σε ό,τι αφορά το υγειονομικό προσωπικό.
Η ενημέρωση πλέον γίνεται μονοδιάστατα γύρω από ό,τι καθορίζει η ατζέντα των «υπεύθυνων» ,κάθε μέρα στις 18:00. Κάθε διαφορετική φωνή και κριτική είτε φιμώνεται, είτε στην καλύτερη περίπτωση εμφανίζεται για μερικά δευτερόλεπτα για να υπάρχει και ένα άλλοθι. Ό,τι αποσιωπάται δεν πρόκειται να αποκαλυφθεί στις αληθινές του διαστάσεις παρά μόνο από τον “περιθωριακό τύπο”. Ο συνωστισμός των εργαζομένων σε κλειστούς χώρους εργασίας δεν δημοσιοποιείται από κανένα τηλεοπτικό κανάλι. Προβάλλεται όμως κατά κόρον ο “συνωστισμός” σε δημόσιους χώρους (με πλάνα παραπλανητικά ή πλάνα αρχείου), μια εικόνα βολική για να αιτιολογήσει την αμφίβολης υγειονομικής αποτελεσματικότητας απαγόρευση της κυκλοφορίας. Οι ελλείψεις που παρουσιάζονται στην μάχη που δίνουν όλοι αυτοί που είναι στην πρώτη γραμμή (κυρίως στα Μέσα Ατομικής Προστασίας, αλλά και στο γενικότερο εργασιακό τους περιβάλλον, όπως η έλλειψη προσωπικού), θα πρέπει να επισημαίνονται και να δημοσιοποιούνται. Δυστυχώς δεν ακούγεται τίποτα και από τα μεγάλα ιδιωτικά κανάλια αλλά ούτε και από την επίσημη ενημερωτική γραμμή της ΕΡΤ, παρά την αντίσταση σε αυτή κάποιων δημοσιογράφων. Έχει επιβληθεί ένα ιδιότυπο καθεστώς λογοκρισίας.
Δικαιολογημένα τα ιδιωτικά κανάλια με τα 11 εκατομμύρια διαφημιστική δαπάνη που πήραν από την κυβέρνηση να βρήκαν βολική την αποσιώπηση κάθε διαμαρτυρίας από τον χώρο της υγείας. Η ΕΡΤ όμως είναι απαράδεκτη όταν δεν αναφέρεται καθόλου σε γεγονότα όπως η συνέντευξη τύπου των νοσοκομειακών γιατρών στις 1/4, και όταν προβάλλει τις κινητοποιήσεις τους στις 7/4, το κάνει με τρόπο αποσπασματικό. Είναι απαράδεκτη όταν δεν αναφέρεται στις διπλάσιες κοστολογήσεις των ιδιωτικών ΜΕΘ, όταν το ΕΣΥ υποχρηματοδοτείται και στηρίζεται σε δωρεές και εθελοντές. Όταν αποσιωπάται ο ίδιος ο «κανόνας» του ΠΟΥ για 3500 ΜΕΘ, ενώ η Ελλάδα έχει πολύ λιγότερες (γύρω στις 650).
Μπορεί να έχουμε συνηθίσει την ΕΡΤ ως κρατικό μέσο, όπως είναι πράγματι (και όχι δημόσιο) να υποστηρίζει τις κρατικές πολιτικές. Μπορεί να έχουμε συνηθίσει τους κυβερνητικούς αξιωματούχους να καλύπτουν τις «φονικές» ελλείψεις του δημόσιου συστήματος υγείας. Δεν πρόκειται όμως να συνηθίσουμε την πλήρη αποσιώπηση των αντιδράσεων της κοινωνίας σε αυταρχικές και αντιλαϊκές πολιτικές.
Ζητάμε να τηρηθεί ο κώδικας δημοσιογραφικής δεοντολογίας, έτσι ώστε να υπάρχει πλήρης και σφαιρική ενημέρωση. Να ακούγεται η κριτική στην κυβερνητική πολιτική όχι μόνο φιλτραρισμένη μέσα από τον λόγο των κομμάτων αλλά και από τις ενδιαφερόμενες κοινωνικές ομάδες. Να ακουστεί η φωνή των γιατρών και νοσηλευτών που ναι μεν τους χειροκροτούμε αλλά δεν τους δίνουμε βήμα να μιλήσουν. Να δίνεται ο λόγος στα αδύναμα τμήματα της κοινωνίας, κυρίως αυτά που αποκλείονται από τα μεγάλα μμε.
- Στηρίζουμε τους αγώνες για την δημόσια υγεία.
- Άμεση επανασύνδεση του ρεύματος στην ΒΙΟΜΕ.
- Δεν δεχόμαστε η ενημέρωση να είναι προπαγάνδα.
- ΕΡΤ για την κοινωνία και όχι για την εξουσία.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΤ3».
***
Συνοψίζοντας, εμείς αυτό που έχουμε να πούμε είναι αυτό που είπαμε και σε παλαιότερο άρθρο: Είναι άκρως σημαντική η στήριξη των αυτο-οργανωνμένων και ριζοσπαστικών μέσων αντιπληροφόρησης, ενάντια στην σαπίλα της καθεστωτικής προπαγάνδας και της αναπαραγωγής των θέσεων του κεφαλαίου, από την ιδιωτική και την “δημόσια” τηλεόραση.
Ένα ευρύ δίκτυο μέσων, ιστοσελίδες, ραδιόφωνα, blogs, σελίδες social media, υπάρχουν ήδη, αλλά χρειάζονται εμάς, ώστε να σπάσει η παθητική σχέση πομπού-δέκτη και να γίνουμε όλοι μας φορείς στην απόπειρα για ανάδειξη της αλήθειας, αλλά και της προπαγάνδισης των επαναστατικών-αναρχικών-ελευθεριακών ιδεών, για την απελευθέρωση της τάξης μας και ολόκληρης της ανθρωπότητας από τα δεσμά του κράτους και του καπιταλισμού.
Σε μια δημόσια σφαίρα, που μονοπωλείται από τα συμφέροντα της αστικής τάξης, ας επιβάλλουμε εμείς τα δικά μας μέσα, για τα δικά μας συμφέροντα, ανάγκες και επιθυμίες.
