Έχει καταδειχτεί επαρκώς τις τελευταίες μέρες στον «(ψηφιακό) δημόσιο χώρο» ότι το ιδεολόγημα περί «ατομικής ευθύνης», που τόσο εμφατικά προβάλει η κυβέρνηση και τόσο πρόθυμα αναπαράγουν τα -μισθωμένα πλέον από το δημόσιο ταμείο για τον σκοπό αυτό- καθεστωτικά ΜΜΕ, δε στοχεύει παρά στο να αποκρύψει την καταφανή και αδιαμφισβήτητη πολιτική ευθύνη του Κράτους.
Γιατί, η κλιμακούμενη διάλυση του δημοσίου συστήματος υγείας που συντελείται μεθοδικά εδώ και χρόνια, δεν είναι προφανώς αποτέλεσμα επίθεσης κάποιου «αόρατου εχθρού». Κάθε άλλο. Είναι αποτέλεσμα εφαρμογής συγκεκριμένων πολιτικών, που ευνοούν τα συμφέροντα μιας μικρής μερίδας της κοινωνίας, ενώ καταβαραθρώνουν παράλληλα τα συμφέροντα όλης της υπόλοιπης κοινωνίας.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι η τρέχουσα «υγειονομική κρίση» μας φανέρωσε με τον πιο ωμό τρόπο την τραγική κατάσταση του δημοσίου συστήματος υγείας. Ό,τι μέχρι πρότινος κατακερματιζόταν στις οδυνηρές ατομικές εμπειρίες του καθενός και τις καθεμίας μας, “συλλογικοποιήθηκε” αιφνίδια σε πρωτοφανή έκταση, με πρωτοφανή ένταση. Αυτό το κοινό αίσθημα είναι που επιχειρεί τόσο επίμονα να διαβρώσει η (θατσεροπρεπής) κυβερνητική προπαγάνδα της «ατομικής ευθύνης».
Και είναι λογικό. Πώς θα μπορούσε να επιτραπεί, άλλωστε, να αποτελέσει κοινό τόπο για τους από τα κάτω ότι η πολιτική που εφαρμόζεται από το σύνολο των αστικών κυβερνήσεων είναι τόσο ρητά απαξιωτική για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τόσο απροκάλυπτα απαξιωτική για την ανθρώπινη ζωή;
Αν δε θέλουμε, όμως, να αδικήσουμε κατάφωρα τον Καπιταλισμό, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι το χαρακτηριστικό αυτό, η βαρβαρότητα δηλαδή του να ιεραρχούνται τα κέρδη κάποιων υψηλοτέρα από τις ζωές κάποιων άλλων, κάθε άλλο παρά έκτακτο ή συγκυριακό είναι. Αντιθέτως, αποτελεί την ουσία του Κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και συνακόλουθα του κοινωνικού σχηματισμού που αυτός παράγει.
Πρόκειται για έναν σχηματισμό που έχει οργανωθεί από το Κεφάλαιο και από το πολιτικό του προσωπικό, το Κράτος, με τρόπο τέτοιον, ώστε οι κοινωνικές σχέσεις που συνυφαίνονται εντός του να ανάγονται -σε όλο και μεγαλύτερη έκταση, με όλο και εντατικότερο ρυθμό- σε σχέσεις αγοραίες. Δηλαδή, σε σχέσεις αγοραπωλησίας εμπορευμάτων μεταξύ ιδιωτών. Σε μια τέτοια -καρκινικά επεκτεινόμενη- συνθήκη, οπού τα πάντα είναι ήδη ή γίνονται σταδιακά αγορά, μοιάζει φυσικό επακόλουθο το δόγμα της “επιβίωσης του ισχυρότερου” να αποτελεί αξιακό πυρήνα και οργανωτική αρχή.
Η οργανωτική αυτή αρχή στην ουσία δεν παραβιάζεται, όπως ίσως θα νόμιζε κάποιος, ακόμα και όταν το Κράτος αναλαμβάνει λειτουργίες προνοιακού χαρακτήρα. Και αυτό ισχύει, γιατί η ανάληψη τέτοιων λειτουργιών από πλευράς του κράτους δε γίνεται για λόγους “ανθρωπιστικούς”. Ένας μηχανισμός, ο οποίος είναι συσκοτισμένος πίσω από “δημοκρατικές” ρητορείες, που αναλαμβάνει τόσο την συλλογική συντήρηση και την καλλιέργεια της δυνατότητας μας να παρέχουμε εργασία, όσο και τη διευκόλυνση της διαδικασίας “αξιοποίησής” της (δηλαδή της παραγωγικής εκμετάλλευσής της για τον προσεταιρισμό κέρδους) από τα αφεντικά, ενώ την ίδια στιγμή μας κατακερματίζει “πείθοντάς” μας ότι είμαστε απλώς ιδιώτες/κάτοχοι του εμπορεύματος – εργασία, είναι προφανώς ένας μηχανισμός στην υπηρεσία της αναπαραγωγής της κεφαλαιακής σχέσης.
Άλλωστε, σ’ ένα παραγωγικό σύστημα στο οποίο υπεραξία παράγεται αποκλειστικά και μόνο από την εκμετάλλευση της εργασιακής δύναμης εντός της παραγωγικής διαδικασίας, το λεγόμενο “κράτος πρόνοιας” (παιδεία, υγεία κ.α.) και οι λεγόμενοι “αναδιανεμητικοί μηχανισμοί” (δημόσια ασφάλιση, επιδοματική πολιτική κ.α.) δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να επιστρέφουν στην εργατική τάξη ένα ελάχιστο κομμάτι του κέρδους που αντλεί η αστική τάξη από τους εργάτες και τις εργάτριες. Μιλάμε, δηλαδή, για έναν έμμεσο (ή κοινωνικό) μισθό.
Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το Κράτος, η πολιτική μορφή της κεφαλαιακής σχέσης, όπως λέμε, πέρα από υλικός και ιδεολογικός μηχανισμός διασφάλισης και επιβολής των συμφερόντων της αστικής τάξης, αποτελεί ταυτόχρονα και μια αποκρυστάλλωση της έκβασης της ταξικής πάλης. Μια αποτύπωση της εκάστοτε ισορροπίας δυνάμεων. Αυτό, όμως, πάντοτε συντελείται, χωρίς να αναιρείται η καταστατική λειτουργία του κράτους τόσο ως μηχανισμού υπεράσπισης των συμφερόντων της αστικής τάξης (συνολικά) έναντι αυτών της εργατικής (πάλι συνολικά), όσο και ως μηχανισμού απόκρυψης και συσκότισης αυτής της εκμεταλλευτικής σχέσης, δίχως να αναιρείται ο “μεροληπτικός” ρόλος που το ίδιο επιτελεί.
Τα παραπάνω, φυσικά, δε μειώνουν τη σημασία των εργατικών αγώνων και των κεκτημένων τους. Αντιθέτως, φανερώνουν και τονίζουν το γεγονός ότι η εργατική τάξη μέσω των αγώνων της μπορεί να ορίσει και να επιβάλει τις ανάγκες της, να ορίσει και να επιβάλει, δηλαδή, το τι περιλαμβάνει για την ίδια η κοινωνική αναπαραγωγή της, υποχρεώνοντας την αστική τάξη και το Κράτος να προσαρμοστούν και άρα να αναλάβουν μερίδιο του κόστους αυτής της αναπαραγωγής.
Στη σχέση μας με τα αφεντικά αυτό το κόστος παίρνει την μορφή του άμεσου (ή ιδιωτικού) μισθού, ενώ στη σχέση μας με το Κράτος παίρνει τη μορφή του έμμεσου (ή κοινωνικού) μισθού. Η προσαρμογή αυτή, όμως, γίνεται πάντα στον βαθμό που η ικανοποίηση των εν λόγω αναγκών συμβάλλει ταυτόχρονα και στην αναπαραγωγή του Κεφαλαίου συνολικά. Γι’ αυτό και αποτελεί λειτουργία ενσωμάτωσης. Αλλιώς, θα μιλούσαμε για κλιμακούμενο μονομερή καθορισμό και ικανοποίηση των αναγκών, που συνεπάγεται πλήρη ρήξη με το Κεφάλαιο και το Κράτος. Δηλαδή, την ανατροπή τους και ταυτόχρονα την αυτό-κατάργηση της εργατικής τάξης ως κατηγορίας του Κεφαλαίου.
Όταν η αναπαραγωγή των εκμεταλλευτικών (βλ. κεφαλαιοκρατικών) σχέσεων δεν είναι ομαλή, όταν δηλαδή το ποσοστό του κέρδους των αφεντικών δεν αυξάνεται σταθερά (είναι αυτό που αποκαλούμε “Κρίσεις”, τα αιτία των οποίων δεν μπορούμε να αναλύσουμε εδώ, αλλά είναι ένα δομικό χαρακτηριστικό του Καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και πηγάζει από την αναπόδραστη ανάγκη του να παράγει μονίμως όλο και περισσότερο κέρδος), η αστική τάξη και το Κράτος, για να αντισταθμίσουν αυτό το έλλειμμα, επιτίθενται με ποικίλους τρόπους πρώτα και κύρια στον -άμεσο και έμμεσο- μισθό με προοπτική την υποτίμηση και απαξίωση της εργασιακής δύναμης (δηλαδή την περιστολή των αναγκών για την αναπαραγωγή της).
Κομμάτι αυτής της επίθεσης είναι οι όλο και δυσμενέστεροι όροι εργασίας, η υψηλή φορολόγηση και το πετσόκομμα μισθών και συντάξεων, η πλήρης διάλυση κάθε έννοιας κράτους πρόνοιας και άρα και του δημόσιου συστήματος υγείας ως κομμάτι αυτού, αλλά και τόσα άλλα που βιώνουμε καθημερινά τα τελευταία χρόνια. Αναμενόμενα, λοιπόν, κομμάτι αυτής της επίθεσης είναι και η όξυνση της κρατικής καταστολής, ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχία όλης αυτής της διαδικασίας, με το τσάκισμα των όποιων αντιστάσεων.
Με βάση τα παραπάνω, οι άνθρωποι της κοινωνικής βάσης, οι οποίοι έχουν βρει τον θάνατο στην πανδημία λόγω των τρομακτικών ελλείψεων που παρουσιάζει το δημόσιο σύστημα υγείας, δε θα πρέπει να λογίζονται ως τίποτα λιγότερο από θύματα του ταξικού πολέμου, θύματα της -εντεινόμενης τα τελευταία χρόνια- επίθεσης που έχουν εξαπολύσει παγκόσμια τα αφεντικά εναντίον των δυνάμεων της εργασίας.
Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι με τους εαυτούς μας, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι όσο αποτυγχάνουμε να αντιληφθούμε και να αναγνωρίσουμε συλλογικά, ως τάξη, τον πραγματικό μας εχθρό, τόσο θα μετράμε ήττες από “αόρατους”, είτε αυτός εμφανίζεται με τη μορφή της “δημοσιονομικής κρίσης” είτε της «υγειονομικής κρίσης» ή της “κρίσης λόγω πανδημίας” (που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν όσοι/ες επιβιώσουν από την προηγούμενη) είτε με οποιαδήποτε άλλη μορφή.
Αν θέλουμε να ελπίζουμε σε κάτι περισσότερο από το να επιβιώνουμε μόνο κάποιοι/ες και μόνο όταν τα αφεντικά μας το κρίνουν αρκετά προσοδοφόρο, θα πρέπει κάποια στιγμή και εμείς να βάλουμε τα συμφέροντά μας μπροστά, συλλογικά, ως τάξη, ως οι μόνοι/ες παραγωγοί του πλούτου αυτής της κοινωνίας! Αδιαφορώντας αν τα αφεντικά μας κερδίζουν αρκετά ή όχι, αν “βγαίνουν” ή όχι. Και όλα αυτά, ενώ εμείς θα στήνουμε παράλληλα τις δικές μας δομές αλληλεγγύης και αυτοβοήθειας, γιατί δε συμμεριζόμαστε, προφανώς, ούτε στο ελάχιστο την ηθική του κοινωνικού δαρβινισμού που διέπει τον κόσμο του Κεφαλαίου.
Ένα δείγμα που στην παρούσα στιγμή θα μας έδειχνε με ασφάλεια ότι ξεκινήσαμε, έστω και διστακτικά, να βαδίζουμε προς την κατεύθυνση της ταξικής μας ανατίμησης (ή έστω της ανακοπής της ραγδαίας μας υποτίμησης) θα ήταν να απαιτήσουμε, πέραν της άμεσης επίταξης των ιδιωτικών δομών υγείας, πέραν της άμεσης ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας με προσλήψεις υγειονομικών υπαλλήλων και δημιουργία νέων ΜΕΘ, πέραν του άμεσου κλεισίματος των εργατικών κάτεργων που θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές εργαζομένων (χωρίς εννοείται να ζημιωθούν οι τελευταίοι), πέραν της άμεσης αποσυμφόρησης φυλακών και ψυχιατρείων, πέραν της άμεσης δημιουργίας χώρων φιλοξενίας για τους αστέγους, πέραν, λοιπόν, όλων αυτών, (να απαιτήσουμε) και τον άμεσο και με πάση θυσία απεγκλωβισμό των προσφύγων και μεταναστ(ρι)ών από τους χώρους απομόνωσης και εγκλεισμού τους, αλλά και την άμεση μετεγκατάσταση τους σε χώρους αξιοπρεπούς διαβίωσης με ελεύθερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
Αλλιώς, πιθανώς το επόμενο διάστημα, δε θα έχουμε να κάνουμε με τίποτα λιγότερο από μια ανενδοίαστη και προμελετημένη μαζική εξόντωση –“περιττού” για το Κεφάλαιο- πληθυσμού, με τη μόνη διαφορά από τα “αγνά”, “παραδοσιακά” φασιστικά καθεστώτα να είναι ότι το Κράτος και τα μισθωμένα του ΜΜΕ θα προσπαθούν να μας πείσουν ότι ήταν, απλώς, “ατύχημα”.
Ηλιάδης Αλέξανδρος | Μέλος του Σωματείου Βάσης Εργαζομένων στον χώρο της Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας
(Οι απόψεις που διατυπώνονται στο παρόν άρθρο εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τον γράφοντα)
* Για μια πολύ πιο μεθοδική και πλήρη προσέγγιση ζητημάτων που μόνον ακροθιγώς -και ίσως υπεραπλουστευτικά- τέθηκαν παραπάνω (όπως ο άμεσος και έμμεσος μισθός, ο «μηχανισμός» των κρίσεων και οι στρατηγικές υπέρβασής τους κλπ) τόσο για την Ελλάδα συγκεκριμένα, όσο και συνολικότερα, παραπέμπουμε στα παρακάτω:
- «Σκοτώνουν τ’ άλογα στη δουλειά και όταν γεράσουν τα θάβουν ιδίοις εξόδοις», Ομάδα ενάντια στον εκβιασμό της μισθωτής εργασίας, Δεκέμβριος 2015
- «Θέλουμε μισθό και όχι “δουλίτσα”», Συνέλευση Εργαζομένων – Ανέργων της Πλατείας Συντάγματος, Μάρτιος 2017
- Τα παιδιά της γαλαρίας, τ. 16-17 [2014] – τεύχος αφιερωμένο στα χίλια πρόσωπα του κεφαλαίου και της αντεπανάστασης
- Τα παιδιά της γαλαρίας, τ. 18 [2018] – τεύχος αφιερωμένο στους «κριτικούς» συνοδοιπόρους της εξουσίας (της κάθε εξουσίας)
προτεινόμενα άρθρα στο alerta.gr
Τα 11 εκατομμύρια πιάνουν τόπο
Κατασκευάζοντας τη συναίνεση (και) στην εποχή του κορονοϊού
Ούτε με το κράτος, ούτε με τους ιδιώτες: το δημόσιο ως πρόταγμα.
Στον καιρό των περιττών ανθρώπων
Ρουβίκωνας: Δημιουργώντας μηχανισμό αλληλεγγύης στην βάση. Συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης
Δημιουργία δομής αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας στην κατάληψη Παραρτήματος στην Πάτρα
